Berençe Bolğar patşalığı
| Беренче Болгар патшалыгы болг. Първo българско царство | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 Болгария Симеон I Бөек идарә иткән вакытта | ||||
| Башкала | Плиска (681—893) Преслав (893—968/972) Скопье (972—992) Охрид (992—1018) Томоррница (1018) | |||
| Тел(ләр) | борынгы болгар теле, иске славян теле, урта юнан теле[1][2][3][4][5] (680—893) иске славян теле | |||
| Дин | тәңречелек һәм славян мәҗүсилеге (680—864) православлык | |||
| Идарә итү төре | монархия | |||
Berençe Bolğar patşalığı, Balkan yarımutırawınıñ Tönyağında oyışqan borınğı feodal däwlät (681-1018.)
Azaq diñgeze buylarındağı Böyek Bolğar däwläte Asparux citäkçelegendä kilgän Bolğarlar tarafınnan cirle Slaván qäbiläläre yäşägän territoriädä oyıştırıla.
8. yöz başlarında patşalıq bilämäsenä Dunay yılğasınnan alıp İske Planina tawlarınaça häm İskır yılğasınnan alıp Qara diñgez buylarınaça cäyelgän cirlär kergän. Berençe başqalası - Pliska, 893 yıldan - Preslav şähärläre.
Xalqınıñ töp şöğele - igençelek, mal asraw, hönärçelek. Patşalıq xalqı Bolğar aqsöyäkläre (boil, bagain) häm irekle igençelärdän (slavánnar) torğan.
8. yöz urtalarında idaräçe ıruğlar (Dulo, Ukil häm Ugain) arasında täxet öçen barğan nizağ arqasında patşalıq köçsezlänä. Korum xan (803-814.) däwlätne yañadan nığıtuğa ireşä, Könçığışta Awar, Könyaqta Vizantiä ğäskärlären ciñep, Konstantinopolne qamap ala (811-814. yıllar). Warísı Omurtag xan (814-831) anıñ unışlı yawların däwam itä, Pannoniäne häm Makedoniäneñ ber öleşen yawlap aluğa ireşä. Çuqınğanda Boris I isemen alğan xan däwerendä, 865. yılda Xristianlıq däwlät dine dip belderelä.
Däwlätneñ iñ qüätle çorı Simeon patşa waqıtında (894-927.) turı kilä. Annan soñ feodallarnıñ üzara köräşe, Vizantiäneñ daimi basımı häm kürşe Macarlarnıñ yawları näticäsendä Berençe Bolğar patşalığı qabat köçsezlänä. 967.-971. yıllarda patşalıqnı yawlap alu öçen Rus kenäze Svätoslav belän Vizantiä imperatorı İoan Tsimisxiy arasında köräş başlana. 1018 yılda patşalıqnı Bízantia üzenä buysındıra.
İskärmälär
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Fletcher, Richard A. The barbarian conversion: from paganism to Christianity. — University of California Press, 1999.анг--> — P. 388. — ISBN 0-520-21859-0.
- ↑ Adrados, Francisco Rodríguez. A history of the Greek language: from its origins to the present. — BRILL, 2005.анг--> — P. 265. — ISBN 90-04-12835-2.
- ↑ Greek East and Latin West: the church, AD 681—1071. — St Vladimir’s Seminary Press,, 2007.анг--> — P. 180. — ISBN 0-88141-320-8.
- ↑ Antwerp Fine, John Van. The early medieval Balkans: a critical survey from the sixth to the late twelfth century. — University of Michigan Press, 1991.анг--> — P. 106. — ISBN 0-472-08149-7.
- ↑ Curta, Florin; Kovalev, Roman. The other Europe in the Middle Ages: Avars, Bulgars, Khazars, and Cumans. — BRILL, 2008.анг--> — P. 350—351. — ISBN 90-04-16389-1.
Ädäbiät
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Andreev, Jordan; Milcho Lalkov (1996). The Bulgarian Khans and Tsars (in Bulgarian). Abagar. ISBN 954-427-216-X.
- Zlatarski, Vasil N. (1918). Medieval History of the Bulgarian State, Vol I: History of the First Bulgarian Empire, Part I: Age of Hunn-Bulgar Domination (679–852) (in Bulgarian). Sofia: Science and Arts Publishers, 2nd Edition (Petar Petrov, Ed.), Zahari Stoyanov Publishers, 4th Edition, 2006. ISBN 954-739-928-4. (История на българската държава през средните векове. Том I., История на Първото българско царство. Част I. Епоха на хуно-българското надмощие (679–852), София 1918)
- Zlatarski, Vasil N. (1927). Medieval History of the Bulgarian State, Vol I: History of the First Bulgarian Empire, Part II: From Slavianization to the Fall of the First Bulgarian Empire (852–1018) (in Bulgarian). Sofia: Bulgarian Academy of Sciences, 2002. (История на българската държава през средните векове. Том I. История на Първото българско царство. Част II. От славянизацията на държавата до падането на Първото царство (852–1018)], София 1927)
