Николай Лобачевский музее (Казан) исемле битнең чыганагын карау

{{Музей
 |исем        = Казан университетының<br/>Н. И. Лобачевский музее
|файл         = Kazan state university.jpg
 |зурлык      = 200px
 |язу         =  КФУ. Төп бина
|lat_dir = N|lat_deg = |lat_min = |lat_sec =  
|lon_dir = E|lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
 |region   = RU
 |CoordScale      = 7000
 |нигезләнгән         = 2016
 |урын =  420008 [[Казан]], [[Кирмән урамы (Казан)|Кирмән урамы]], 18, 2нче корпус
 |директор        =  Свелана Фролова,<br/>Артем Казаков (''Н. И. Лобачевский  музее буенча белгеч'')
|сылтама          = [https://museums.kpfu.ru/muzej-n-i-lobachevskogo/ekspozitsiya/    muzej-n-i-lobachevskogo]
 |викиҗыентык =
}}
{{Портал|Мәдәният}} 
'''Николай Лобачевский музее''', [[Казан университеты тарихы музее]]ның Н. И. Лобачевский музее ({{lang-ru|музей Николая Лобачевского,  музей Н. И. Лобачевского Музея истории КФУ}}) — [[Казан]]да [[2016 ел]]да ачылган музей. 1827—1846 елларда [[КФУ|Казан император университеты]] ректоры [[Николай Лобачевский|Н. И. Лобачевскийның]] (''[[1792 ел|1792]]—[[1856 ел|1856]]'') тормышын һәм гыйльми эшчәнлеген яктырта. Музей заллары галим гаиләсе белән 1827—1845 елларда яшәгән [[Казан университеты ректоры йорты (Казан)|Ректор йортының]] 2нче катында урнашкан.

== Тарих ==
[[Файл:Lobachevsky.jpg|200px|thumb|right|Лев Крюков. «''Н. И. Лобачевский портреты''». ''[[1843 ел|1843]]'']]  
[[Файл:Татарстан. Казань. Дом ректора, здесь жил математик Лобачевский Н.И.jpg|200px|thumb|right|[[Казан университеты ректоры йорты (Казан)|Ректор йорты]]. Музей 2нче катта урнашкан]]  .
Евклидча булмаган геометрияне барлыкка китерүче Н. И. Лобачевскийга беренче тапкыр музей ачу фикере [[1942 ел]]да туа. Математиклар [[Петр Широков]] (1895—1944) һәм [[Николай Чеботарёв]] (1894—1947) галимнең 150 еллык юбилеена [[Казан үнивирситите|Казан университеты]]нда аның музеен булдыру идеясен күтәрәләр.

[[1991 ел]]да университет башлангычы белән ТАССР министрлар шурасы [[Казан университеты ректоры йорты (Казан)|Ректор йортында]] («комендант йорты») галимнең музеен оештыру турында карар кабул итә. Музей өчен 2нче каттагы почмак бүлмәдә урын табыла. Әмма төзәтү-яңарту эшләренә акча табылмау сәбәпле, музей ачылмый кала. Музей оештыру идеясенә 14 елдан гына әйләнеп кайталар.

[[КФУ]] ректоры [[Илшат Гафуров]] [[2017 ел]]ны «Николай Лобачевский елы» дип игълан итә. [[2016 ел]]ның [[1 декабрь|1 декабрендә]], галимнең 225 еллыгына Николай Лобачевский музее ачыла<ref>''Алмас Загрутдинов.'' [https://inde.io/article/8836-novoe-mesto-muzey-lobachevskogo-v-rektorskom-dome-kfu  Новое место. Музей Лобачевского в Ректорском доме КФУ.] Интернет-журнал «Инде»</ref>.

== Музей заллары ==
Музей берничә бүлектән (залдан) тора. Беренче бүлектә Лобачевскийның ата-анасы һәм ир туганнары, гаиләсе һәм варислары  турында сөйләнә. Педагогик, административ һәм иҗтимагый эшчәнлеге яктыртыла.
  
Галим-ректорның эш кабинетының бер өлеше торгызылган. Биредә галимнең документлары, кайбер шәхси әйберләре күрсәтелә.
 
{{comment|Нәевклид геометриясе|Евклидча булмаган геометрия}} залы. Нәевклид геометриясенең барлыкка килү тарихы ачыла. Биредә шулай ук [[Казан үнивирситите|Казан университеты]]на дөньякүләм шөһрәт китергән математик һәм геометрларның шәхси әйберләре куелган.

Бер залда Н. И. Лобачевский йортының кабул итүләр өчен кулланылган Зәңгәр кунак бүлмәсе мохите торгызылган. Биредә халыкара Лобачевский бәйгесе һәм премиясе тарихы турында сөйләнелә һәм [[Лобачевский премиясе]] лауреатлары турында мәгълүмат китерелә.

Музейның соңгы залы — Геометрия кабинетының 100 еллык китапханәсе. Н. И. Лобачевский исән чагында басылган [[Рус теле|рус]] һәм чит телләрдәге китаплардан башка, биредә «Казан университетының Физика-математика җәмгыяте хәбәрләре»нең тулы җыелмасы урын алган.

Күргәзмәләр залы 3 бүлмәгә урнашкан. Яңа күргәзмә «Н. И. Лобачевскийның замандашлары» дип атала. Биредә КФУ музейларыннан, [[ТР милли музее]]ннан, [[ТР дәүләт сынлы сәнгать музее|Татарстанның сынлы сәнгать музееннан]] китерелгән экспонатлар (''[[XIX гасыр]]ның II яртысы [[Казан]] күренешләре, Н. И. Лобачевскийның хезмәттәшләре һәм шәкертләре - [[Иосиф Больцани]], [[Николай Зинин]], [[Александр Попов (1815)|Александр Попов]], [[Эраст Янишевский]] портретлары һ. б.'') күрсәтелә.

== Кайбер экспонатлар ==
[[Файл:Gerb Lobachevsky.gif|200px|thumb|right|Н. И. Лобачевскийның дворянлык гербы]]  
* Николай Лобачевскийның эш өстәле. Музейга КФУның Математика һәм механика институты тапшырган. Өстәл артында геометрия кафедрасы мөдирләре утырып эшләгән.
* Лобачевскийның мөһере. Француз керәстиян кызы бюсты формасында бронзадан алтын-көмеш йөгертеп эшләнгән (''университет гербы булган'') мөһер XIX гасырның I яртысында булдырылган. Мөһернең әйләнәсендә галимнең дворянлык гербы символлары — алты кырлы йолдыз, корт, ук, дага кырып ясалган. 
* Н. И. Лобачевскийның профессор [[Эдуард Эверсман|Э. А. Эверсманга]] (1794—1860) язган хаты.
* Гаусс медале. 1842 елда Н. И. Лобачевскийны [[Гөттинген]] король җәмгыятенең мөхбир-әгъзасы итеп сайлыйлар. Шуның билгесе итеп әлеге җәмгыять Казанга Гаусс профиле төшерелгән көмеш һәм бронза медальләр җибәрә.

Атнаның [[якшәмбе]]дән башка көннәрендә 9-18 сәгатьләрдә ачык. Киләсеңне алдан хәбәр итәргә кирәк. КФУ хезмәткәрләре һәм студентларыннан башкаларга, төркемнәргә керү түләүле. Телефоны:  +7(843) 238-15-73.

== Әдәбият ==
# ''[[Мөгамбәр Шәрипов|М. М. Шарипов]]''. Познавательный путеводитель по Казани. К.: «Скрипта», 2015. ISBN 978-5-99008-642-5

== Сылтамалар ==
* [https://museums.kpfu.ru/muzej-n-i-lobachevskogo/ekspozitsiya/    Казан университетының Н. И. Лобачевский музее КФУ сайтында]
* [https://vk.com/museumskfu  Музеи Казанского университета ВКонтакте]

== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>

{{Казан университеты}}
{{Казанның истәлекле урыннары}}{{Тышкы сылтамалар}} {{Татарстан музейлары}}

[[Төркем:Казан музейлары]]
[[Төркем:Казан (Идел буе) федераль университеты]]
[[Төркем:Николай Лобачевский хөрмәтенә аталган объектлар]]