Пермь губернасы исемле битнең чыганагын карау

{{Тарихи дәүләт
|исеме                            =Пермь губернасы
|үзисеме                          =
|статус                           =
|гимн                             =
|байрак                           =
|байрак тасвирламасы              = 
|герб                             =Coat of Arms of Perm gubernia (Russian empire).svg
|герб тасвирламасы                = 
|карта                            =Perm Governorate map.jpg
|тасвирлама                       =
|p1                               =
|flag_p1                          =
|p2                               =
|flag_p2                          =
|p3                               =
|flag_p3                          =
|p4                               =
|flag_p4                          =
|барлыкка килгән                  =[[1781]]
|юкка чыккан                      =[[1923]]
|s1                               =
|flag_s1                          =
|s2                               =
|flag_s2                          =
|s3                               =
|flag_s3                          =
|s4                               =
|flag_s4                          =
|шигарь                            =
|башкала                          =[[Пермь]]
|шәһәрләр                         =
|тел                              =
|валюта                           =
|өстәмә параметр                  =
|параметрның эчтәлеге}            =
|мәйдан                           =332 052 км² (1897)
|халык                            =2 994 302 кеше
|идарә итү төре                   =
|нәсел                            =
|идарәчеләр титулы                = 
|идарәче1                         = 
|идарәче еллары1                  = 
|идарәчеләр титулы2               = 
|идарәче2                         = 
|идарәче еллары2                  = 
|идарәчеләр титулы3               = 
|идарәче3                         = 
|идарәче еллары3                  = 
|идарәчеләр титулы4               = 
|идарәче4                         = 
|идарәче еллары4                  = 
|идарәчеләр титулы5               = 
|идарәче5                         = 
|идарәче еллары5                  = 
|идарәчеләр титулы6               =  
|идарәче6                         = 
|идарәче еллары6                  = 
|религия                          =
|өстәмә параметр1                 =
|параметрның эчтәлеге1            =
|Этап1                            =
|Дата1                            =
|Ел1                              =
|Этап2                            =
|Дата2                            =
|Ел2                              =
|Этап3                            =
|Дата3                            =
|Ел3                              =
|Этап4                            =
|Дата4                            =
|Ел4                              =
|Этап5                            =
|Дата5                            =
|Ел5                              =
|Этап6                            =
|Дата6                            =
|Ел6                              =
|Этап7                            =
|Дата7                            =
|Ел7                              =
|Этап8                            =
|Дата8                            =
|Ел8                              =
|Этап9                            =
|Дата9                            =
|Ел9                              =
|Этап10                           =
|Дата10                           =
|Ел10                             =
|Этап11                           =
|Дата11                           =
|Ел11                             =
|өстәмә параметр2                 =
|параметрның эчтәлеге2            =
|до                               =Пермь калгайлыгы
|д1                               =
|д2                               =
|д3                               =
|д4                               =
|д5                               =
|д6                               =
|д7                               =
|аннан соң                        =
|п1                               =Урал өлкәсе
|п2                               =
|п3                               =
|п4                               =
|п5                               =
|п6                               =
|п7                               =
|искәрмә                          =
}}'''Пермь губернасы''' ({{lang-ru|Пермская губерния}}, [[коми|коми-пермякча]] ''Перем губерния'') — [[Россия империясе]]нең һәм [[РСФСР]] административ берәмлеге.

== География ==

=== Чиктәшлек ===
{| class="wikitable"
|-
! Як !! Губерна
|-
| Төньяк-көнбатыш || [[Вологда губернасы]]
|-
| Төньяк-көнчыгыш<br/>Көнчыгыш || [[Тубыл губернасы]]
|-
| Көньяк-көнчыгыш || [[Ырынбур губернасы]]
|-
| Көньяк-көнбатыш || [[Уфа губернасы]]
|-
| Көнбатыш || [[Вятка губернасы]]
|-
|}

== Тарих ==
1737 елда [[Казан губернасы]]ның Чырдин, Соликам һәм Көнгер өязләре, [[Казан губернасы]]ның Көнгер провинциясенә берләшкәннәр (үзәк шәһәре — Көнгер).

1780 елның 20 ноябрендә (1 декабрьдә)  патшабикә [[Екатерина II]] Пермь калгайлыгының оештыру турында карары астында имза куя. Пермь {{коммент|калгайлыгы|калгайлыгы}} үз эчендә Пермь һәм Екатеринбург өлкәләренә бүленә.

Башта Пермь {{коммент|калгайлыгы|калгайлыгы}} 16 өязгә бүленгән була:
Пермь өлкәсе эчендә: Пермь өязе, Чырдин өязе, Саликам өязе, Оханск өязе, Уса өязе, Көнгер өязе, Кызылъяр өязе һәм Обвинск өязе; <br /> 
Екатеринбург өлкәсе эчендә: Екатеринбург өязе, Верхотурье өязе, Камышлы өязе, Ирбет өязе, Шадрин өязе, Чиләбе өязе, Далматово  өязе һәм Алапаевск өязе.

[[1783 ел]]да Чиләбе өязе Ырынбур губернасына күчкән.

[[1796 ел]]да Алапаевск, Даламатов һәм Обвинск өязләре юкка чыгарылалар.

[[1919 ел]]ның 15 июлендә Пермь губернасы составыннан Екатеринбург губернасы аерылып чыгарыла.

1920 елның 4 ноябрендә [[Вятка губернасы]]ның [[Сарапул өязе]] Пермь губернасы составына тапшырылган.

1923 елның 3 ноябрендә Пермь губернасы юкка чыгарыла, ә аның территориясе [[Урал өлкәсе]]нә кертелә.

== Административ бүленеш ==
[[Рәсем:Permskaya gubernia.png|thumb|210px|Пермь губернасы административ бүленеше]]
{| class="standard"
|+
! width="20%" |Исем
! width="20%" |Өяз шәһәре
! width="20%" |Мәйдан (км²)
! width="20%" |Халык саны (1897 ел)
! width="20%" |Искәрмә
|-----
| [[Пермь өязе]]
| [[Пермь]]
| 27&nbsp;270,9
| 240&nbsp;428
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Кызылъяр өязе]]
| [[Кызылъяр]]
| 24&nbsp;485
| 244&nbsp;310
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Көңгер өязе]]
| [[Көңгер]]
| 11&nbsp;373
| 126&nbsp;258
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Уса өязе]]
| [[Уса]]
| 19&nbsp;246
| 284&nbsp;547
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Оханск өязе]]
| [[Оханск]]
| 14&nbsp;280,17
| 276&nbsp;986
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Саликам өязе]]
| [[Саликам]]
| 29&nbsp;334,3
| 237&nbsp;268
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Чырдин өязе]]
| [[Чырдин]]
| 70&nbsp;790
| 101&nbsp;265
| Губернаның Европа өлешендә урнашкан
|-----
| [[Верхотурье өязе]]
| [[Верхотурье]]
| 60&nbsp;117
| 208&nbsp;237
| Губернаның Азия өлешендә урнашкан
|-----
| [[Екатеринбург өязе]]
| [[Екатеринбург]]
| 28&nbsp;291
| 347&nbsp;133
| Губернаның Азия өлешендә урнашкан
|-----
| [[Ирбет өязе]]
| [[Ирбет]]
| 10&nbsp;119
| 147&nbsp;786
| Губернаның Азия өлешендә урнашкан
|-----
| [[Камышлы өязе]]
| [[Камышлы]]
| 15&nbsp;411
| 248&nbsp;860
| Губернаның Азия өлешендә урнашкан
|-----
| [[Шадрин өязе]]
| [[Шадрин]]
| 18&nbsp;035,6
| 319&nbsp;286
| Губернаның Азия өлешендә урнашкан
|+
|}

== Халык ==

Туган тел буенча состав (1897 елдагы җанисәп буенча):
{|
|- style="vertical-align: top;"
|Пермь губернасы:
{| class="wikitable"
|-
! Тел !! Кешеләр саны !! %
|-
| рус || 2 705 327 || 90,35
|-
| коми-пермяк || 92 641 || 3,09
|-
| башкорт || 85 935 || 2,85
|-
| татар || 46 711 || 1,56
|-
| мишәр || 21 163 || 0,71
|-
| мари || 15 687 || 0,52
|-
| удмурт || 6 505 || 0,22
|-
| типтәр || 5 295 || 0,18
|-
| коми || 4 474 || 0,15
|-
| манси || 2 838 || 0,09
|-
| украин || 2 028 || 0,07
|-
| поляк || 1 980 || 0,07
|-
| яһүд || 1 761 || 0,06
|-
| алман || 947 || 0,03
|-
| чегән || 375 || 0,01
|-
| белорус || 266 || 0,01
|-
| казакъ || 152 || 0,01
|-
| '''башка телләр''' || '''757''' || '''0,03'''
|}
|Өязләрдә тел буенча состав:
{| class="wikitable"
|-
! Уезд
! рус
! коми-пермяк
! башкорт
! татар
! мари
! мишәр һәм<br/>типтәр
! удмурт
! коми
|-
| Верхотурье өязе
| 96,8%
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Екатеринбург өязе
| 96,6%
| ...
| 2,1%
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Ирбет өязе
| 98,1%
| ...
| ...
| 1,0%
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Камышлы өязе
| 99,7%
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Кызылъяр өязе
| 77,9%
| ...
| 8,4%
| 5,7%
| 5,9%
| 1,6%
| ...
| ...
|-
| Көнгер өязе
| 96,6%
| ...
| ...
| 2,0%
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Уса өязе
| 82,7%
| ...
| 10,7%
| 4,3%
| ...
| ...
| 1,8%
| ...
|-
| Оханск өязе
| 99,7%
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Пермь өязе
| 94,9%
| ...
| 1,3%
| 2,6%
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Саликам өязе
| 70,5%
| 28,4%
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
|-
| Чырдин өязе
| 73,1%
| 25,4%
| ...
| ...
| ...
| ...
| ...
| 1,1%
|-
| Шадрин өязе
| 89,0%
| ...
| 4,9%
| ...
| ...
| 5,6%
| ...
| ...
|}
|Дини состав:
{| class="wikitable"
|-
! Дин !! Кешеләр саны !! %
|-
| [[Православие]] || 2 597 177 || 86,74
|-
| [[Староверлар]] || 218 396 || 7,29
|-
| [[Ислам]] || 151 495 || 5,06
|-
| '''Башка диннәр''' || 27 234 || 0,91
|}
|}

== Губернаның җитәкчелеге ==

=== Генерал-губернаторлар ===
{| class="wikitable"
|-
! Исем
! 
|-
| Евгений Кашкин
| <center>07.05.1780—1788</center>
|-
| Алексей Волков
| <center>1789—26.01.1797</center>
|-
| Карл Модерах
| <center>1804—22.03.1811</center>
|}

=== Наместниклык хакимнәре ===
{| class="wikitable"
|-
! Ф. И. О.
! 
|-
| Иван Ламб
| <center>1781—1782</center>
|-
| Илья Колтовский
| <center>1782—1796</center>
|}

=== Губернаторлар ===
{| class="wikitable"
|-
! Ф. И. О.
! 
|-
| Карл Модерах
| <center>1797—1804</center>
|-
| Богдан Гермес
| <center>1806—1818</center>
|-
| Антон Криденер
| <center>1818—26.03.1824</center>
|-
| Кирилл Тюфяев
| <center>26.03.1824—16.03.1831</center>
|-
| Гавриил Селастенник
| <center>16.03.1831—15.04.1837</center>
|-
| Илья Огарев
| <center>15.04.1837—06.05.1854</center>
|-
| Павел Клушин
| <center>15.06.1854—24.11.1855</center>
|-
| Пётр Замятин
| <center>24.11.1855—19.11.1857</center>
|-
| Константин Огарев
| <center>19.11.1857—07.09.1860</center>
|-
| Александр Лашкарёв
| <center>07.09.1860—22.04.1865</center>
|-
| Бернгард Струве
| <center>22.04.1865—02.10.1870</center>
|-
| Николай Андреевский
| <center>13.11.1870—21.04.1878</center>
|-
| Валериан Енакиев
| <center>21.04.1878—18.07.1882</center>
|-
| Александр Анастасьев
| <center>06.08.1882—11.04.1885</center>
|-
| Василий Лукошков
| <center>11.04.1885—17.12.1892</center>
|-
| Пётр Погодин
| <center>17.12.1892—11.06.1897</center>
|-
| Дмитрий Арсеньев
| <center>11.06.1897—14.03.1903</center>
|-
| Александр Наумов
| <center>14.03.1903—05.1905</center>
|-
| Александр Ключарёв
| <center>1905</center>
|-
| Александр Болотов
| <center>24.11.1905—31.12.1909</center>
|-
| Виктор Лопухин
| <center>31.12.1909—28.02.1911</center>
|-
| Иван Кошко
| <center>28.02.1911—1914</center>
|-
| Михаил Любич-Ярмолович-Лозина-Лозинский
| <center>1914—1917</center>
|}

{{Пермь губернасы}}
{{Россия империясенең административ-территориаль бүленеше‎}}

[[Төркем:Пермь губернасы]]