Бали Ага халкы
| Бали Ага халкы | |
| яшәү җире | |
|---|---|
| Теле |
Бали теле (Бали Ага диалекты), Индонезия теле |
| Дине |
Халык Һинд дине, Бали Һинд дине һәм Анимизм |
| Кардәш халыклары: | |
 Бали Ага халкы Викиҗыентыкта | |
Бали Ага, Балиага яки Бали Мула Балиның асаба халкы, күбесенчә утрауның көнчыгыш өлешендә, Карангасемда яшиләр. Алар шулай ук төньяк-көнбатыш һәм үзәк төбәкләрдә бар. Күбрәк Бали Мула (туры мәгънәдә чын Балилы) төшенчәсен куллануны кулай күрәләр.[1]
Килеп чыгышы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Балиның элеккеге яшәүчеләре Һинду-Ява иммиграциясенә кадәр күпкә элек Бедулу авылыннан килеп чыккан дип әйтелә. Риваять буенча Пеҗенгның (борынгы Бали патшалыгы) соңгы патшасы Шри Аҗи Асура Бумибантен, яшәгән, ул табигатьтән өстен көчләргә ия булган. [2] Ул авыртуны сизмичә башын кисеп алып кире урынына куя алган. Шулай да, бер көнне аның башы ялгыш елгага төшкән һәм су агымы белән киткән булган. Аның хезмәтчеләренең берсе паникалаган һәм тиз генә дуңгызның башын кисеп патша башы урынына хайван башын куярга карар кылган. Оялып, патша биек манарада качкан һәм беркемне дә кабул итмәгән. Шуннан соң кечкенә бала серне ачкан һәм шуннан соң патша Далем Бедулу, яки “Башын-алыштырган-берәү” дип атала башлаган. Башка аңлату булып исемнең Badahulu яки "агым буенча өстә авыл" атамасыннан килеп чыккан булып тора.[3] Пеҗенг патшалыгыннан соң Маҗапаһит Империясе куәткә ия була башлаган.
Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бали Ага халкы тауларда изоляцияләнгән урыннарда яши. Түбәнлекләрдә яшәгән Балилыларга караганда аларның чагыштырма изоляциясе Бали Ага архитектурасында ачык күренә торган кайбер оригиналь Австронезия элементларын саклап калган. Билгеле авылларга барырга теләгән туристлар даирәнең географиясенә күрә сак булырга тиеш. Зиярәт кылган вакытта ихтирамлы булырга һәм Бали Агаларның саклап калган тормыш рәвеше буенча эш итәргә мөһим. [4] Тенгананда, туризм җиңелрәк кабул ителгән һәм июнь яки июль айлары дәвамында Удаба Самбаһ дип аталган өч көнлек фестиваль үткәрелә. Тенгананда башка авыллардан аермалы буларак аерылу һәм полигамия тыелган.[5]
Тел[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бали Ага халкы Бали теленең үз диалектында сөйләшәләр. Аңа меңнәрчә ел һәм ул авылдан авылга төрле булып тора; Тенганан авылында сөйләшелә торган юрама Труньян авылында сөйләшелә торганнан аерылып тора.
Һөнәр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бали Ага мәдәниятенең әһәмиятле өлеше булып традицион Бали герингсинг икеле икатын ясау өчен кулланылган катлаулы бәйләү-буяу техникасы тора. Балиның Тенганан авылы һаман да “герингсинг” эшләп чыгаручы бердәнбер авыл булып тора.[6] Герингсингта, мамык нигез дә, тукыма җепләре дә туку алдыннан сак итеп буяла һәм киселешләрдә буяла; тәмам үрнәк бары тик тукыма тукылганнан соң пәйда була. Текстиль белгече Джон Гай буенча "Бали герингсингының борынгылыгы ачык мәгълүм түгел, гәрчә кайбер тукымалар ялгышсыз патоланың йогынтысын күрсәтә,[7] бу Гөҗаратта Тәмләткечләр Сәүдәсе чәчәк аткан вакытта (16-17 гасырлар) җитештерелгән ефәк ике кат икатлар. Бу импортланган тукымаларның күбесе соңрак биредә эшләнгән тукымалар өчен илһам булып киткән, әмма бер теория булып Балида ясалган тукымалар Һиндстанга экспортланган һәм Азия базарларында җитештерү өчен копиясе ясалган булып тора. Күбесенең уникаль Һинду мотивлары бар, мәсәлән, шуннан бөтен нәрсә балкый торган изге үзәк белән мандаланың күз карашы. Башка мотивларда “патола” тарафыннан илһамландырылган дизайн хасиятләре бар, мәсәлән, франгипани чәчәге (дҗепун) буларак мәгълүм дизайн мисалы.[8] Герингсингның палитрасы типик рәвештә кызыл, нейтраль һәм кара. Герингсинг изге тукыма дип санала, "аның табигатьтән өстен хасиятләре бар дип әйтелә, аеруча экзорцизмны кертеп дәвалау формаларында ярдәм итү."[9] Геринг авыру дигәнне аңлата һәм синг юк дигәнне аңлата.
Шулай ук карарга мөмкин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ James Danandjaja (1989). Kebudayaan petani desa Trunyan di Bali: lukisan analitis yang menghubungkan praktek pengasuhan anak orang Trunyan dengan latar belakang etnografisnya. Penerbit Universitas Indonesia. p. 1. .
- ↑ Mischa Loose (2012). Bali, Lombok. DuMont Reiseverlag. .
- ↑ Bedulu village. әлеге чыганактан 2009-01-08 архивланды. 2021-09-11 тикшерелгән.
- ↑ Sigit Wahyu (3 January 2015). Menjaga "Geopark" Kaldera Danau Batur. Kompas.
- ↑ Different cultural insights in Bali's Tenganan village. The Jakarta Post (10 November 2016).
- ↑ Ryan Ver Berkmoes, Adam Skolnick & Marian Carroll (2009), Bali & Lombok, Lonely Planet, p. 67, ISBN 978-174-2203-13-3
- ↑ Guy, John, Indian Textiles in the East, Thames & Hudson, 2009, p. 13
- ↑ Guy, p. 96.
- ↑ Guy, p. 96.