Гизетдин Иргалин
.svg){kind=small}
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Туу датасы | 1 апрель 1931 (93 яшь) |
| Туу урыны |
Бөрҗән районы, БАССР, РСФСР, СССР Нәби, Иске Монасыйп авыл шурасы[d], Бөрҗән районы, БАССР, РСФСР, СССР |
| Һөнәр төре | журналист |
| Академик дәрәҗә | тарих фәннәре кандидаты[d] |
| Сәяси фирка әгъзасы | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Бүләкләр |
Иргалин Гизетдин Дәүләтгали улы (1.04.1931, БАССР Бөрҗән районы Нәби авылы ) — совет дәүләт һәм фирка эшмәкәре, архивист, журналист, Россия тарихчысы, "Башкорт энциклопедиясендагы" энциклопедик мәкаләләр авторы. КПСС-ның Уфа шәһәр комитеты секретаре (1982-1985), Башкортстан җәмәгать берекмәләренең үзәк дәүләт архивының директоры (1985-1999). Тарих фәннәре кандидаты. "Башкортстан укытучысы"журналының баш мөхәррире (1966-1969 еллар). СБК, ССРБ журналистлар берлеге әгъзасы.
Башкортстан министрлар кабинеты каршындагы архив эшләре буенча идаралыгының гыйльми советы әгъзасы. Халык мәгарифе алдынгысы, Башкорт АССР-ның атказанган мәдәният хезмәткәре.
Биографиясе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Иргалин Гизетдин Дәүләтгали улы 1931 елның 1 апрелендә Башкорт АССР ы Бөрҗән районы Нәби авылында туган.
Хезмәт юлы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2021 елның 1 апрелендә Халык мәгарифе алдынгысы, Башкорт АССР-ның атказанган мәдәният хезмәткәре, тарих фәннәре кандидаты, ССРБ журналистлар берлеге әгъзасы, Башкортстан республикасы җәмәгать берекмәләренең үзәк дәүләт архивы директоры (1985-1999), Башкортстан республикасы министрлар кабинеты каршындагы архив эшләре буенча идаралыгының гыйльми советы әгъзасы Иргалин Гизетдин Дәүләтгали улына 90 яшь тула.
Стәрлетамак педагогия институын тәмамлап, укытучы, мәктәп директоры, РОНО җитәкчесе, БАССР мәгариф министрлыгы инспекторы, "Башкортстан укытучысы" журналының баш мөхәррире булып эшли. Зур эш сөйючәнлек белән бергә табигый сәләт аңа кыска вакыт эчендә гади укытучыдан алып мәгариф өлкәсендәге абруйлы белгечкә кадәр үсергә, кандидатлык диссертациясе якларга мөмкинлек бирә.
ССРБ-да социализм чорында хезмәткәрнең эшлекле сыйфат, беренчел чиратта, аның сәяси ышанычлылыгы һәм марксистик-ленин теориясе җәһәтеннән әүземлеге белән бәһаланган. Бу язмыш Иргалин Гизетдин Дәүләтгали улын да урап үтми. Ул КПСС Үзәк Комитеты каршындагы югары фирка мәктәбен тәмамлый. Шуннан соң 1970-1985 елларда фирка эшендә була: КПСС-ның Башкортстан өлкә комитетының фән һәм уку йортлары бүлеге мөдире урынбасары, КПСС-ның Уфа шәһәр комитеты секретаре була.
1985 елның февралендә КПСС-ның Башкортстан өлкә комитетының фирка архивы мөдире итеп тәгаенләнә. 1991 елның ноябрендә, Башкортстан Республикасының ЦГАОО фирка архивында барлыкка килүгә бәйле, аның директоры итеп тәгаенләнә.
Башкортстанның иң зур архивын җитәкли, Гизетдин Иргалин республиканың тарих фәнен, архив эшен үстерүгә, матди базаны ныгытуга, архивны яңа фондлардан алынган документлар белән тулыландыруга зур көч салды. Архив фондларын саклау һәм фәнни өлкәдә куллануны тәэмин итүгә зур өлеш кертте.
Җитәкчелек итү эшен фәнни-публицистик эшчәнлек белән бергә алып баруга ирешә. Гәҗитләрдә һәм журналларда 100-дән артык мәкалә бастырып чыгара.
Аның катнашлыгында документлар һәм документаль очерклар җыентыклары әзерләнгән һәм нәшер ителгән: Кайтарылган йолдызлык (1991), "Җиңү Уралда чүкелде" ( Җаек җиңү өчен эшләнде) (1993), "Бөек Ватан сугышы елларында Башкорт АССР ы" (1995), "Дөреслеккә авыр юл" (1996), "Шәйморатов генерал" (1998, "Аларның исемнәре мәңгелек" (2000), "XX гасыр башында Башкортстанда сәяси партияләр һәм хәрәкәт".
Гизетдин Иргалинның хезмәтен Башкортстан һәм Росархив (хәзер - Федераль архив агентлыгы) җитәкчелеге югары бәһалады. Ул "Батырлык эшчәнлеге өчен", "Хезмәт ветераны" медалләре, БАССР Югары Советы Президиумының Мактаулы грамотасы, "Халык мәгарифе отличнигы" мактаулы билгесе, архив алып бару, документлаштыру һәм археография өлкәсендәге гыйльми эшләр конкурслары дипломнары белән бүләкләнгән.
Бай тормыш тәҗрибәсе, галим һәм оештыручы талантлары, киләчәкне фикерләү һәм күрү осталыгы Гизетдин Дәүләтгали улына архивчы коллегалары, җөмһүрият галимнәре һәм укучылары тарафыннан зур хөрмәткә нигез булды.
Библиография
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Кайтарылган йолдызлык (Исемнәрен кайтарды) : [Сталинның шәхес культы елларында Башкортстанда репрессияләнгәннәр турында. / Сост. Г. Д.Иргалин, Асабин Е.П.. - Уфа: Башҡортостан китап нәшриәте, 1991.
Дөреслеккә авыр юл .. / Сост. Г. Д. Иргалин, Н. П. Каменев. — Уфа: Китап, 1997. — 272 с.
Иргалин Гизетдин Дәүләтгали улының "Башкорт энциклопедиясендагы" (2005-2011) һәм "Башкортстан: кыскача энциклопедиясендә" (1996) совет эшчәнлегенә багышланган мәкаләләр :
Ариткулов Дәүләт Шаһи улы, Быкин Яков Борисович, Ваһапов Сабир Әхмәтҗан улы, Мортазин Муса Лот улы, Мөхәмәткулов Әксән Баймырза улы, Шафиков Таймас Шафик улы