Исфаһан ут гыйбадәтханәсе

Исфаһан ут гыйбадәтханәсе (фарсы телендә: آتشگاه اصفهان Âtašgâh-e Esfahân, шулай ук латиница белән Ātashgāh-e Esfahān дип языла) Иранда, Исфаһанның шәһәр үзәненнән якынча сигез километрда урнашкан шул ук исемле калкулыкта Сассанид эрасы археологик комплексы. Әйләнә-тирә үзән өстеннән 210 метрга күтәрелгән калкулык якында авыл хөрмәтенә элек Марас яки Марабин дип аталган булган һәм шул исем белән аны гарәп тарихчылары атый.

Тасвирлама

Калкулык өстендә ут гыйбадәтханәсе манзарасы.

Калкулыкның көньяк ягында комплексның бер өлеше якынча егерме бина цитаделе (яки биналар эчендә бүлмәләр) калдыклары, аларның күбесе – аеруча кластерның аскы яртысында булганнары шулай да нигезләү эзләре буларак кына ачык шәһадәт булып тора. Кластерда берничә бина 3-енче гасыр һәм шуннан соң дәвам итеп Зәрдөштлек ут гыйбадәтханәләре өчен классик чартак "дүрт арка" кат планына ия, алар изге утлар өчен йорт булган чын аташгаһлар. Башка биналарга саклау биналары һәм каһиннәр һәм килүче пилигримнар өчен яшәү фатирлары булырга мөмкин булганнар керә. Хәрабәләрнең максатының фикерләп идентификациясе беренче мәртәбә 1937 елда Андре Годард тарафыннан эшләнгән булган, әмма 1960 елдан да иртәрәк булмыйча итеп архитектор Максин Сиру беренче рәсемнәрне ясап урын тиешлечә өйрәнелергә мөмкин булган. Годардның идентификацияләре дәвам итеп Клаус Шиппман тарафыннан 1971 елда расланган булган. Комплексның башка хасиятләре булып шул ук калкулыкның иң өстендә манара-сыман түгәрәк бинаның калдыклары булып тора. Бу кайчандыр кимендә егерме метр биеклектә булган структура асаба халык арасында Бурҗ-и Гурбан яки Бурҗ-и Курбан буларак мәгълүм булган, "Корбан Манарасы," һәм якынлашучы дошман турында кисәтү өчен яндырылырга мөмкин ялкын белән хәрби күзәтү манарасы (ягъни маяк) булырга мөмкин булган. Ике очракта да, калган стеналар балчык камыш катнашма белән бергә тотылган пешерелгән кирпечтән ясалган. 10-ынчы гасырда биналар Исфаһанның Исмәгыйли яшәүчеләре тарафыннан салым җыючылардан качу өчен кулланылган булган. Гарәп тарихчысы Масуди урынга якынча шул вакытта килгән һәм урын потка табына "Патша Юстасф" (ягъни Зәрдөштнең яклаучысы Виштаспа тарафыннан Маги динен кабул иткәндә әверелдерелгән булган.

Тасвирламалар

1938 елда Андре Годард ут биналарына багышланган "Иран эшләре" томнарының берсендә Исфаһан ут гыйбадәтханәсе турында кыска ләкин кагыйдәле һәм төгәл игъланны бирә. Шуннан соң, 1960-ынчы еллар башында, Максим Сиру ут гыйбадәтханәсенең детальле өйрәнүләрен алып барган. Ул гыйбадәтханәнең кем булса да төгәл архитектура планнарын эшләп караган беренче мәртәбә булган. Шуннан соң бераз вакыт узгач, Клаус Шипманн гыйбадәтханәне якын өйрәнгән һәм игъланны алман телендә Иран ут биналары буенча китабында өйрәнгән. Алиреза Җафари Занд 2002 елда игъланнар һәм өйрәнүләр тупланмасын шул ук исемле "Исламга кадәр Исфаһан" китап формасында нәшер иткән. Китабында, гыйбадәтханәнең дини кулланылышы һәм еллар буена углерод 14 тәҗрибәләрен ассызыклаган һәм аларга нигезләнеп бу ут гыйбадәтханәсе соңрак Меһри гыйбадәтханәсе булган Эламит гыйбадәтханәсе икәне танылган булган.

Урнашуы

Исфаһан Ут Сарае Исфаһаннан көнбатышта Аташгаһ Урамы шәһәр үзәгеннән 8 км да урнашкан. Бу бина Зайяндеруд елгасыннан тау өстендә урнашкан. Бу калкулык биеклегеннән, барлык дүрт яктан километрлар өскә яхшы күренә ала.

Хәзерге ситуация

Төньяк якта манзара

Хәзерге вакытта бу тупланманы саклап торуга әз игътибар бирелә. Гыйбадәтханәнең төрле өлешләре эчендә хәзинә эзләүчеләр тарафыннан казылган чокырларны күреп була. Яраклы тротуар юлы юк һәм килүчеләр менәргә үз юлларын сайлыйлар, алар калкулык балчык структурасына күрә килүчеләр тарафыннан тизлек арта – бигрәк тә яңгырлы көннәрдә.

Корылма буенча басмалар

2002 елда археолог Алиреза Җафари Занд Исламга кадәр Исфаһан буенча игълан нәшер иткән, анда ул комплексның дини ролен ассызыклый һәм Эламит (6-ынчы гасырга кадәр) булган дип фараз итә. Доктор тезисы манара һәм Комда Чаһак ут гыйбадәтханәсе буларак мәгълүм булган бина арасында "охшашлык"ны тәкъдим итә; охшашлык Комда бинаның цилиндрик структурага ия булуда, шул ук вакытта Исфаһанда манара түгәрәк планга нигезләнгән.

Галерея

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Сылтамалар

• More Photos in Tishineh