Карга күзе
| Карга күзе | |
|---|---|
.jpg) | |
| Халыкара фәнни исем | Paris L., 1753[1][2] |
| Таксономик ранг | ыру[1] |
| Югарырак таксон | мелантичәләр[d] |
| Таксономик төр | P. quadrifolia[d] |
| Җимеш төре | җиләк[d] |
| Шушы чыганакларда тасвирлана | Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 15[d] һәм Армянская советская энциклопедия, том 1[d] |
Карга күзе (лат. Paris L., 1753[1][2]) — лаләчәләр семьялыгыннан күпьеллык үсемлекләр ыругы.
Таралуы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]30 га якын төре билгеле, Европа һәм Азиядә таралган.
Татарстан территориясендә бер төре — дүрт яфраклы карга күзе (P. quadrifоlia) үсә. Бөтен районнарда урманнарда, куаклар арасында очрый.
Ботаник тасвирлама
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]15-30 см биеклектә, озын, ак, шуышма тамырчалы үсемлек. Сабагы туры, гади. Яфраклары киң эллипссыман, челтәрсыман сеңерчәле, такыя рәвешендә урнашалар.
Бер чәчәге була, сабак очында, саргылт яшел төстә. Җимеше күп орлыкчалы күксел-кара җиләк, карга күзен хәтерләтә (исеме шуннан). Май-июньдә чәчәк ата. Җимешләре июль-августта өлгерә. Орлыктан һәм тамырчалардан үрчи, тамырында микориза хасил итә.
Куллану
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Үсемлек составында гликозид, алкалоид, кумарин, сапониннар бар.
Халык медицинасында яңа җыелган үлән төнәтмәсе туберкулёз, матдәләр алмашы бозылган вакытта кулланыла; җиләкләренең согы яра төзәтү чарасы булып тора.
Үсемлек тулысы белән агулы, тәмсез исле. Хайваннар ашамый.[3]
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
- ↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/karga-kze Онлайн — энциклопедия Tatarica