Провал (күл, Татарстан)

Провал
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Татарстан
Озынлык	7,5 km
Киңлек	6 km
Вертикаль тирәнлек	7 метр
Мәйдан	3 км²
Күләм	10 кубический километр

Провал күле (Зотеевка упкыны) - Татарстанның Алексеевский районындагы сусаклагыч.

Татарстан Автоном Совет Социалистик Республикасы Министрлар Советы карары белән 1978 елның 10 гыйнварында 25нче номерлы һәм Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты 2005 елның 29 декабрендәге 644нче карары белән региональ әһәмияттәге табигый һәйкәл булып танылган.

Тарихы

Провал күле Алексеевск районында Зотеевка авылы янында урнашкан, революциягә кадәр ул Провальная Яма дип аталган. Моңа 1895 елгы күңелсез вакыйгалар йогынты ясаган. Авылның барлык корылмалары да 20 метр тирәнлектәге җир астына төшеп китә. Нәкъ менә шул урында карст күле барлыкка килә, аны Провал дип атыйлар. Яр буе линиясе овал формасын ала. Күлдә су болганчык, әмма иссез. 1978 елда күл табигый һәйкәлгә әйләнә.

Географиясе

Провал күле - карст агымсыз сулыгы. Татарстанның Алексеевский районының Зотеевка авылы янында урнашкан. Резервуарның оваль формага ия. Күл озынлыгы 75 метрга кадәр, ә максималь киңлеге 60 метрга кадәр җитә. Көзге мәйданы - 0,30 гектар. Күлнең уртача тирәнлеге 3 метрга җитә. Күл 1895-нче елда 7 метр тирәнлектә, өске диаметры 70 метрга кадәр, биеклеге 20 метрга кадәр булып ясалган. Карст — су эшчәнлеге белән бәйле процессларның һәм күренешләрнең җыелмасы, тау токымнарын эшкәртүдә, эретүдә һәм тупланган материалны юып юуда чагыла. Шулай ук суда чагыштырмача җиңел эрелә торган тау токымнары — гипс, известняк (шул исәптән известь конгломератлары һәм брекчияләре), акбур (шул исәптән вак акбурсыман мергельләр), мрамор, доломит, ангидрит, таш тозы, шулай ук калий, калий-магний һәм башка тозлар булган урыннарда барлыкка килә торган рельефның үзенчәлекле рәвешләре.

Гидрографиясе

Күлнең күләме 10 мең м³. Җир асты сулары белән тотрыклы рәвештә туена. Суы төссез һәм иссез, уртача минераллашкан, болганчык, ачыклыгы 35 см. Суның химик төре гидрокарбонатлы магний төренә карый.

Чыганаклар

• Государственный реестр особо охраняемых особо охраняемых природных территорий Республики Татарстан. – АН Татарстана; Министерство охраны окружающей среды и природных ресурсов Республики Татарстана. – Казань: Магариф, 1998.
• Татарская энциклопедия: В 6 т /Гл. ред. М. Х. Хасанов, отв. ред. Г. С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ.

Сылтамалар

• Главный редактор А.И. Щеповских. Государственный реестр особо охраняемых природных территорий в Республике Татарстан, издание второе. Кабинет Министров Республики Татарстан. 2010-05-12 тикшерелгән.(үле сылтама)