Цинанхум

Цинанхум
Цинанхум
Халыкара фәнни исем	Cynanchum L., 1753[…]
Таксономик ранг	ыру
Югарырак таксон	Cynanchinae[d]
Җимеш төре	капчыкча[d]
Шушы чыганакларда тасвирлана	Мейер энциклопедик сүзлеге (1888-1889)[d] һәм Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 63[d]
	Цинанхум Викиҗыентыкта

Цинанхум (лат.Cynanchum) - якынча 300 төрдән торучы, шул исәптән Apocynaceae гаиләсенә караган кайбер үсемлекләрне үз эченә алган, мамыкбашчалар семьялыгыннан күпьеллык үләнчел үсемлекләр ыругы.

Атамасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Таксон исеме грек телендәге кинос ("эт") һәм анчеин ("сугарга") сүзләреннән килеп чыга, шуңа күрә берничә төрнең уртак исеме - "этне буа торган йөзем агачы". Күпчелек төрләр үрмәле. Агулану очраклары теркәлгән. ^[4]

Морфология[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бу үсемлекләр күпьеллык үләннәр, еш кына тамырчалы. 30-60 см биеклектә. Тамыры кыска. Сабагы нәзек, үрмәле. Яфраклары гадәттә капма-каршы урнашканнар, йомыркасыман, озын саплы, күгелҗем төстә. Чәчәкләре ике җенесле, ак яки алсу, куентылы яисә оч чатыр чәчәк төркемнәрендә. Семьялыкның башка төрләре кебек, бу үсемлекләрнең дә җимешләре - бер, сирәк кенә ике табакчадан торучы коры фолликул. Орлыклары озын бүрекчәле. Июнь-июльдә чәчәк ата. Җимешләре август-сентябрьдә өлгерә. Орлыктан һәм вегетатив юл белән (тамыр үрентеләреннән) үрчи.

Таралу[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бу төрләр тропик һәм субтропик өлкәләрдә очрый. Берничә төре уртача поясларда да үсә.

Татарстан территориясендә бер төре – очлы цинанхум (C. acutum) бар, Идел алдында Карлы елгасы буенда очрый. Тозлырак туфракларны өстен күрә.

Әһәмияте[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Cynanchum atratum тамыры Кытай традицион медицинасында кулланыла һәм Bai wei дип атала. Башка берничә төре традицион Кытай даруларын ясауда кулланылган.

Халык медицинасында үләне суы эч йомшарткыч чара буларак кулланыла.

Декоратив, агулы үсемлек.

Баллы.

ТРның Кызыл китабына кертелгән (2006).

^[5]

Классификация[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XX гасыр ахырында үз эченә 400 төрне алган Cynanchum ыругы полифилетик дип таныла һәм берничә ыругка таркала. Кабер төрләре Orthosia, Pentarrhinum, Vincetoxicum ыругларына күчерелә. ^[6]^[7] 2023-нче елда ыругның таксономиясен яңадан карап чыгу ике яңа синонимны ачыклый: 1877-нче елда Кытайның Шаньдун өлкәсендә тасвирланган Vincetoxicum sibiricum f. linearifolium һәм озак вакыт игътибарсыз калган, моңа кадәр Монголия өчен эндемик дип саналган Cynanchum gobicum.

Төрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2023 февраль аенда Plants of the World Online басмасы чыгарган мәгълүмат буенча, үз эченә түбәндәге төрләрне ала:^[8]

Cynanchum absconditum Liede
Cynanchum abyssinicum Decne.
Cynanchum acidum (Roxb.) Oken
Cynanchum aculeatum (Desc.) Liede & Meve
Cynanchum acuminatum Humb. & Bonpl. ex Schult.
Cynanchum acutum L.
Cynanchum adalinae (K.Schum.) K.Schum.
Cynanchum africanum (L.) Hoffmanns.
Cynanchum alatum Wight & Arn.
Cynanchum alternilobum (M.G.Gilbert & P.T.Li) Liede & Khanum
Cynanchum altiscandens K.Schum.^[9]
Cynanchum ambovombense (Liede) Liede & Meve
Cynanchum ampanihense Jum. & H.Perrier
Cynanchum analamazaotrense Choux
Cynanchum anderssonii Morillo
Cynanchum andringitrense Choux
Cynanchum angavokeliense Choux
Cynanchum annularium (Roxb.) Liede & Khanum
Cynanchum ansamalense Liede
Cynanchum anthonyanum Hand.-Mazz.
Cynanchum antsiranense (Meve & Liede) Liede & Meve
Cynanchum appendiculatopsis Liede
Cynanchum appendiculatum Choux
Cynanchum arabicum (Bruyns & P.I.Forst.) Meve & Liede
Cynanchum arenarium Jum. & H.Perrier
Cynanchum areysianum (Bruyns) Meve & Liede
Cynanchum balense Liede
Cynanchum baronii Choux
Cynanchum batangense P.T.Li
Cynanchum beatricis Morillo
Cynanchum bernardii Morillo
Cynanchum bicampanulatum M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum bisinuatum Jum. & H.Perrier
Cynanchum blandum (Decne.) Sundell
Cynanchum blyttioides Liede
Cynanchum bojerianum (Decne.) Choux
Cynanchum bosseri Liede
Cynanchum boudieri H.Lév. & Vaniot
Cynanchum boveanum Decne.
Cynanchum bowmanii S.T.Blake
Cynanchum brasiliense (Morillo) Liede
Cynanchum brevicoronatum M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum brevipedicellatum (P.I.Forst.) Liede & Meve
Cynanchum brevipedunculatum J.Y.Shen
Cynanchum bricenoi Morillo
Cynanchum bungei Decne.
Cynanchum callialatum Buch.-Ham. ex Wight
Cynanchum carautanum (Fontella & E.A.Schwarz) Morillo
Cynanchum caudiculatum Rapini
Cynanchum caudigerum R.W.Holm
Cynanchum celebicum Schltr.
Cynanchum chanchanense Morillo
Cynanchum chinense R.Br.
Cynanchum chouxii Liede & Meve
Cynanchum comorense Choux
Cynanchum compactum Choux
Cynanchum corymbosum Wight
Cynanchum crassiantherae Liede
Cynanchum crassipedicellatum Meve & Liede
Cynanchum cristalinense Morillo
Cynanchum cuatrecasasii Morillo
Cynanchum cubense (A.Rich.) Woodson
Cynanchum cucullatum N.E.Br.
Cynanchum cyathiforme (Sundell) W.D.Stevens
Cynanchum dalhousiae Wight
Cynanchum daltonii (Decne.) Liede & Meve
Cynanchum danguyanum Choux
Cynanchum decaryi Choux
Cynanchum decipiens C.K.Schneid.
Cynanchum decorsei (Costantin & Gallaud) Liede & Meve
Cynanchum defilippii Delponte
Cynanchum descoingsii Rauh
Cynanchum diazmirandae Morillo
Cynanchum dimidiatum (Hassk.) Boerl.
Cynanchum doleriticum Goyder
Cynanchum dombeyanum (Decne.) Morillo
Cynanchum duclouxii M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum elachistemmoides (Liede & Meve) Liede & Meve
Cynanchum elegans (Benth.) Domin
Cynanchum ellipticum (Harv.) R.A.Dyer
Cynanchum erikseniae Morillo
Cynanchum erythranthum Jum. & H.Perrier
Cynanchum ethiopicum Liede & Khanum
Cynanchum eurychitoides (K.Schum.) K.Schum.
Cynanchum eurychiton (Decne.) K.Schum.
Cynanchum falcatum Hutch. & E.A.Bruce
Cynanchum fasciculiflorum Morillo
Cynanchum fernandezii Morillo
Cynanchum fimbricoronum P.T.Li
Cynanchum floribundum R.Br.
Cynanchum floriferum Liede & Meve
Cynanchum foetidum (Cav.) Kunth
Cynanchum folotsioides Liede & Meve
Cynanchum forskaolianum Meve & Liede
Cynanchum fragrans (Wall.) Liede & Khanum
Cynanchum gentryi (Morillo) Liede
Cynanchum gerrardii (Harv.) Liede
Cynanchum gilbertii Liede
Cynanchum giraldii Schltr.
Cynanchum glomeratum Bosser
Cynanchum gobicum Grubov
Cynanchum goertsianum Morillo
Cynanchum gonoloboides Schltr.
Cynanchum gracillimum Wall. ex Wight
Cynanchum graminiforme Liede
Cynanchum grandidieri Liede & Meve
Cynanchum graphistemmatoides Liede & Khanum
Cynanchum guatemalense Dugand
Cynanchum guehoi Bosser
Cynanchum hardyi Liede & Meve
Cynanchum hastifolium K.Schum.
Cynanchum haughtii Woodson
Cynanchum hemsleyanum (Oliv.) Liede & Khanum
Cynanchum heteromorphum Vatke
Cynanchum heydei Hook.f.
Cynanchum hickenii Malme
Cynanchum hoedimeerium Bakh.f.
Cynanchum hooperianum (Blume) Liede & Khanum
Cynanchum hubeiense Wen B.Xu, B.S.Xia & J.Y.Shen
Cynanchum humbert-capuronii Liede & Meve
Cynanchum implicatum (Jum. & H.Perrier) Jum. & H.Perrier
Cynanchum insigne (N.E.Br.) Liede & Meve
Cynanchum insipidum (E.Mey.) Liede & Khanum
Cynanchum insulanum(Hance) Hemsl.
Cynanchum itremense Liede
Cynanchum jaliscanum (Vail) Woodson
Cynanchum jaramilloi Morillo
Cynanchum juliani-marnieri Desc.
Cynanchum jumellei Choux
Cynanchum junciforme (Decne.) Liede
Cynanchum kaschgaricum Y.X.Liou
Cynanchum kingdonwardii M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum kintungense Tsiang
Cynanchum kwangsiense Tsiang & H.D.Zhang
Cynanchum laeve - honeyvine
Cynanchum lanhsuense T.Yamaz.
Cynanchum lecomtei Choux
Cynanchum ledermannii Schltr.
Cynanchum leptolepis (Benth.) Domin
Cynanchum leptostephanum Diels
Cynanchum leucophellum Diels
Cynanchum ligulatum (Benth.) Woodson
Cynanchum lineare N.E.Br.
Cynanchum liukiuense Warb.
Cynanchum loheri Schltr.
Cynanchum longipedunculatum M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum longipes N.E.Br.
Cynanchum longirostrum (K.Schum.) W.D.Stevens
Cynanchum lopezpalaciosii Morillo
Cynanchum luteifluens (Jum. & H.Perrier) Desc.
Cynanchum lysimachioides Y.Tsiang & P.T.Li
Cynanchum maasii Morillo
Cynanchum macranthum Jum. & H.Perrier
Cynanchum macrolobum Jum. & H.Perrier
Cynanchum madagascariense K.Schum.
Cynanchum magale Buch.-Ham. ex Dillwyn
Cynanchum mahafalense Jum. & H.Perrier
Cynanchum malampayae (Kloppenb., Cajano & Hadsall) Sodusta
Cynanchum mariense (Meve & Liede) Liede & Meve
Cynanchum mariquitense Mutis
Cynanchum marnieranum Rauh
Cynanchum masoalense Choux
Cynanchum maximoviczii Pobed.
Cynanchum megalanthum M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum membranaceum (Liede & Meve) Liede & Meve
Cynanchum menarandrense Jum. & H.Perrier
Cynanchum messeri (Buchenau) Jum. & H.Perrier
Cynanchum mevei Liede
Cynanchum meyeri (Decne.) Schltr.
Cynanchum microstemma (Turcz.) Morillo
Cynanchum minahassae Schltr.
Cynanchum montevidense Spreng.
Cynanchum moramangense Choux
Cynanchum moratii Liede
Cynanchum mossambicense K.Schum.
Cynanchum muricatum (Blume) Boerl.
Cynanchum napiferum Choux
Cynanchum natalitium Schltr.
Cynanchum nematostemma Liede
Cynanchum nielsenii Morillo
Cynanchum obovatum (Decne.) Choux
Cynanchum obtusifolium L.f.
Cynanchum officinale (Hemsl.) Tsiang & H.D.Zhang
Cynanchum orangeanum (Schltr.) N.E.Br.
Cynanchum oresbium (Bruyns) Goyder
Cynanchum otophyllum C.K.Schneid.
Cynanchum ovalifolium Wight
Cynanchum pachycladon Choux
Cynanchum pamirense Tsiang & H.D.Zhang
Cynanchum papillatum Choux
Cynanchum paramorum Morillo
Cynanchum pearsonianum Liede & Meve
Cynanchum pedunculatum R.Br.
Cynanchum peraffine Woodson
Cynanchum perrieri Choux
Cynanchum petignatii Liede & Rauh
Cynanchum phillipsonianum Liede & Meve
Cynanchum physocarpum Schltr.
Cynanchum pichi-sermollianum (Raimondo & Fici) Liede & Khanum
Cynanchum pietrangelii Morillo
Cynanchum polyanthum K.Schum.
Cynanchum praecox Schltr. ex S.Moore
Cynanchum prevostii Morillo
Cynanchum puberulum F.Muell. ex Benth.
Cynanchum pulchellum (Wall.) Liede & Khanum
Cynanchum purpureiflorum Morillo
Cynanchum purpureum (Pall.) K.Schum.
Cynanchum pusilum Grubov
Cynanchum pycnoneuroides Choux
Cynanchum racemosum (Jacq.) Jacq.
Cynanchum radians (Forssk.) Lam.
Cynanchum radiatum Jum. & H.Perrier
Cynanchum rauhianum Desc.
Cynanchum registanense Jayanthi
Cynanchum rensonii (Pittier) Woodson
Cynanchum repandum (Decne.) K.Schum.
Cynanchum resiliens (B.R.Adams & R.W.K.Holland) Goyder
Cynanchum revoilii (Franch.) Khanum & Liede
Cynanchum riometense Sundell
Cynanchum rioparanense Sundell
Cynanchum rossii Rauh
Калып:Interlanguage link (Turcz.) Liede & Khanum
Cynanchum roulinioides (E.Fourn.) Rapini
Cynanchum rubricoronae Liede
Cynanchum rungweense Bullock
Cynanchum sahyadricum (Ansari & Hemadri) Liede & Khanum
Cynanchum sarcomedium Meve & Liede
Cynanchum schistoglossum Schltr.
Cynanchum scopulosum Bosser
Cynanchum sessiliflorum (Decne.) Liede
Cynanchum sigridiae Meve & M.Teissier
Cynanchum sinoracemosum M.G.Gilbert & P.T.Li
Cynanchum socotranum (Lavranos) Meve & Liede
Cynanchum somaliense (N.E.Br.) N.E.Br.
Cynanchum staubii Bosser
Cynanchum stenospira K.Schum.
Cynanchum stoloniferum (B.R.Adams & R.W.K.Holland) Goyder
Cynanchum subpaniculatum Woodson
Cynanchum subtilis Liede
Cynanchum suluense Schltr.
Cynanchum sumbawanum Warb.
Cynanchum surrubriflorum W.D.Stevens
Cynanchum szechuanense Tsiang & H.D.Zhang
Cynanchum tamense Morillo
Cynanchum thruppii (Oliv.) Khanum & Liede
Cynanchum toliari Liede & Meve
Cynanchum trollii Liede & Meve
Cynanchum tsaratananense Choux
Cynanchum tuberculatum (Blume) Boerl.
Cynanchum tunicatum (Retz.) Alston
Cynanchum umtalense Liede
Cynanchum unguiculatum (Britton) Markgr.
Cynanchum vanlessenii (Lavranos) Goyder
Cynanchum verrucosum (Desc.) Liede & Meve
Cynanchum viminale (L.) L.
Cynanchum violator R.W.Holm
Cynanchum virens (E.Mey.) D.Dietr.
Cynanchum wallichii Wight
Cynanchum warburgii Schltr.
Cynanchum wilfordii (Maxim.) Hook.f.
Cynanchum zeyheri Schltr.

Элеккеге төрләр

Cynanchum auriculatum = Vincetoxicum auriculatum
Cynanchum arizonicum = Metastelma arizonicum
Cynanchum utahense = Funastrum utahense

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Endress M., Liede-Schumann S., Meve U. An updated classification for Apocynaceae // Phytotaxa — Magnolia Press, 2014. — ISSN 1179-3155; 1179-3163 — doi:10.11646/PHYTOTAXA.159.3.2
https://wikidata.org/wiki/Track:Q15088586https://wikidata.org/wiki/Track:Q16300919https://wikidata.org/wiki/Track:Q19004382https://wikidata.org/wiki/Track:Q6128237https://wikidata.org/wiki/Track:Q6155324https://wikidata.org/wiki/Track:Q4807825
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586
↑ ^3,0 ^3,1 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856106https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050
↑ Plants for a Future Database.
↑ https://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/cinanhum Онлайн - энциклопедия Tatarica
↑ Alan S. Weakley (April 2008). Flora of the Carolinas, Virginia, and Georgia, and Surrounding Areas.
↑ Sigrid Liede and Angelika Tauber (Oct–Dec 2002). «Circumscription of the Genus Cynanchum (Apocynaceae-Asclepiadoideae)». Systematic Botany 27 (4): 789–800. DOI:10.1043/0363-6445-27.4.789.
↑ Cynanchum L... Plants of the World Online. The Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew (n.d.). February 3, 2023 тикшерелгән.
↑ Bussmann R. W. (2006). «Plant use of the Maasai of Sekenani Valley, Maasai Mara, Kenya». J Ethnobiol Ethnomed 2. DOI:10.1186/1746-4269-2-22. PMID 16674830.

[_591dae1cce886695-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Endress M., Liede-Schumann S., Meve U. An updated classification for Apocynaceae // Phytotaxa — Magnolia Press, 2014. — ISSN 1179-3155; 1179-3163 — doi:10.11646/PHYTOTAXA.159.3.2
https://wikidata.org/wiki/Track:Q15088586https://wikidata.org/wiki/Track:Q16300919https://wikidata.org/wiki/Track:Q19004382https://wikidata.org/wiki/Track:Q6128237https://wikidata.org/wiki/Track:Q6155324https://wikidata.org/wiki/Track:Q4807825

[_55bda7c5a60207cc-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Линней К. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium — 5 — Стокһолм: 1754. — doi:10.5962/BHL.TITLE.746
https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q40975586

[_5054920b829b13ca-3] 3,0 ^3,1 Linnaeus C. Species Plantarum: Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas — 1753.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856106https://wikidata.org/wiki/Track:Q1043https://wikidata.org/wiki/Track:Q21856050

[4] Plants for a Future Database.

[5] ttps://tatarica.org/tat/razdely/priroda/rastitelnost/cinanhum Онлайн - энциклопедия Tatarica

[weakley2-6] Alan S. Weakley (April 2008). Flora of the Carolinas, Virginia, and Georgia, and Surrounding Areas.

[7] Sigrid Liede and Angelika Tauber (Oct–Dec 2002). «Circumscription of the Genus Cynanchum (Apocynaceae-Asclepiadoideae)». Systematic Botany 27 (4): 789–800. DOI:10.1043/0363-6445-27.4.789.

[POWO_30401855-2-8] Cynanchum L... Plants of the World Online. The Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew (n.d.). February 3, 2023 тикшерелгән.

[9] Bussmann R. W. (2006). «Plant use of the Maasai of Sekenani Valley, Maasai Mara, Kenya». J Ethnobiol Ethnomed 2. DOI:10.1186/1746-4269-2-22. PMID 16674830.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]