Чәчелү кисеме
Чәчелү кисеме яки эффектив аркылы кисем - ике тәэсир итүче кисәкчектән торган системаның билгеләнгән халәткә күчү ихтималлыгын тасвирлаучы физик зурлык.
Эффектив аркылы кисем - вакыт берәмлеге дәвамында тәэсир итешүләр саны dN киртәгә төшкән кисәкчекләр агымы тыгызлыгына j чагыштырмасына тиң:
Эффектив аркылы кисем мәйдан үлчәнешенә ия (м2).
Кисәкчекләр бәйләмен чәчелү
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сыгылмалы чәчелү очрагында бертигез тизлекле кисәкчекләр өчен дифференциаль эффектив аркылы кисем () кулланыла: , ул билгеләнгән җисми почмакка () чәчелү ихтималлыгын тасвирлый. Бу зурлык вакыт берәмлеге дәвамында җисми почмак берәмлеге төшүче кисәкчекләр агымы тыгызлыгына чагыштырмасына тиң:
Тулы җисми почмак буенча интеграл табу тулы аркылы кисем бирә:
Сыгылмасыз чәчелү очрагында тулы кисем сыгылмасыз һәм сыгылмалы чәчелү кисемнәре суммасына тиң.
Төш физикасы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Төш физикасында эффектив аркылы кисем - ике кисәкчек бәрелешкәндә билгеләнгән төш реакциясенең барышы ихтималлыгын тасвирлый.
Атом төше радиусы якынча 10−12 см, ягъни төшнең аркылы кисеме 10−24 см2, шундый кисем барн дип атала һәм атом-төш реакцияләре кисем берәмлеге булып тора.
Әдәбият
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- J.D.Bjorken, S.D.Drell, Relativistic Quantum Mechanics, 1964
- P.Roman, Introduction to Quantum Theory, 1969
- W.Greiner, J.Reinhardt, Quantum Electrodynamics, 1994
- R.G. Newton. Scattering Theory of Waves and Particles. McGraw Hill, 1966.
- R.C. Fernow (1989). Introduction to Experimental Particle Physics. Cambridge University Press. ISBN 0-521-379-407.