Яков Колупаев
| Яков Колупаев | |
|---|---|
| Туган | 21 октябрь 1918 |
| Үлгән | 9 август 1986 (67 яшь) Мәскәү, СССР |
| Әлма-матер | А.Н. Туполев исемендәге Казан илкүләм тикшеренү техник университеты |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
Яков Колупаев ( 1918 - 1986 ) - Роскосмосның Машина төзелеше Үзәк фәнни-тикшеренү институты директоры урынбасары. Техник фәннәр докторы (1990), профессор (1990), В.И. К.Э. Циолковский исемендәге Россия Космонавтика академиясе әгъзасы
Биография
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Яков Васильевич Колупаев 1918 елның 21 октябрендә Маракулевщина авылында туган (хәзерге Киров өлкәсенең Юрья районында ташландык авыл) [1] .
1942 елда Казан авиация институтын тәмамлый һәм шунда ук 166 номерлы Омск заводына җибәрелә. 1942-1959 елларда Омск авиация заводында түбәндәге вазыйфаларда эшли: технолог, бүлек начальнигы, җитештерү начальнигы, баш инженер.
1959 елдан Омск авиация заводы директоры итеп билгеләнә, 1972 - 1981 елларда машина төзелеше технологияләрен тикшерү институты директоры булып эшли.
ИЛ-28 һәм Tу-104 самолетларының серияле производствосын оештыруда зур өлеш кертә. Аның җитәкчелегендә завод илдәге иң зур ракета һәм космик предприятияләрнең берсенә әверелә. Р-12, Р-16, РС-10 ракеталарын серияле җитештерү җәелдерелә, космик аппаратлар чыгару җайга салына.
1972 елда Мәскәүдәге Машина төзелеше технологияләре фәнни-тикшеренү институты (НИИТМ) директоры булып күчерелә.
Күп тапкыр кулланыла торган «Энергия-Буран» космик системасын эшләү өчен принципиаль яңа технологик процессларны эшләргә һәм үзләштерергә кирәк була. Бу юнәлештә төп рольне Яков Колупаев җитәкчелегендәге НИИТМ башкара. 300 дән артык принципиаль яңа технологияләр һәм 1000гә якын уникаль технологик җиһазландыру чаралары эшләнә һәм үзләштерелә, аларның күбесе дөнья практикасында тиңнәре булмаган.
Яков Васильевич Колупаев Омск региональ һәм шәһәр советлары депутаты итеп сайлана.
1986 елның 9 августында Мәскәүдә үлгән.
Бүләкләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Октябрь Икыйлабы ордены
- Ленин ордены
- Кызыл Байрак Хезмәт ордены
- "Хезмәт батырлыгы өчен" медаль
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Әдәбият
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- КАИ — национальный исследовательский университет/Г. Л. Дегтярев, Ю. Ф. Гортышов, М. С. Сафариев; под ред. докт. техн. наук, профессора, президента КНИТУ-КАИ Ю. Ф. Гортышова. — 2-е изд., испр. и доп. — Казань: Изд-во КНИТУ-КАИ, 2017. — 568 с.
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Леегенды КАИ 2019 елның 3 апрель көнендә архивланган.
- Колупаев Яков Васильевич 2020 елның 23 гыйнвар көнендә архивланган.
- 90 лет со дня рождения Я. В. Колупаева