Ятим

Ятим

Ятим Викиҗыентыкта

Ятим (грекча ὀρφανός) - Ата-анасы вафат булган яки аларны башкача мәңгегә югалткан бала. Гадәттә атасын да, анасын да югалткан баланы ятим дип йөртәләр. Сүз хайваннар турында барганда, гадәттә сүз анасының хәле турында гына бара. Анасы булмаганда, балалары (аталарының хәленә карамастан) ятим дип санала. Кайбер ятим калган балалар ятимнәр йортларында үсәләр.

Дини текстларда

Библия, Коръән һәм башка күп дини текстларда ятимнәргә ярдәм итү һәм аларны яклау әһәммиятлелеге һәм Аллаһ каршысында дөрес адымнар булу турында әйтелә. Дөньяның иң бөек дини лидерларның икесе, Муса пәйгамбәр һәм Мөхәммәт пәйгамбәр, балачагында ятим калдылар. Ятимнәргә таба мөгамәлә нинди булырга тиешлеге турында берничә цитата аеруча билгеле:

Библиядә

• "Тол хатынны яки ятимне рәнҗетмә." (Иске Завет (ингл.), Чыгыш китабы (ингл.) 22:22)
• "Ятимнәрегезне калдырыгыз; аларның яшәешен карармын. Тол хатыннарыгыз да әманәт булыр." (Иске Завет (ингл.), Иеремия китабы (ингл.) 49:11)
• "Ата Аллабыз каршында чиста һәм җитешсезлекләрсез дин шундый: ятимнәрнең һәм тол калган хатыннарның газапларын җиңеләйтү һәм дөнья әйберләрне йөрәкләрегезгә кертмәү." (Яңа Завет (ингл.), Изге апостол Якуб язуы (ингл.) 1:27)

Коръәндә

• "Дәхи алар Аллаһ ризасы өчен мескеннәргә, ятимнәргә һәм тоткында булган мөселманнарга аш һәм садака бирерләр." - (Коръән, 76 cүрә: 8 аять)
• "Ятимгә золым итмә, какма, сукма - бәлки хөрмәтлә." (Коръән, 93 cүрә: 9 аять)
• "Кыямәтне ялганга тоткан кешене күрдеңме? Ул ялганчы ятимне кагар, аңа золым итәр. Үзене һәм башкаларны кызыктырмас фәкыйрьләргә аш вә садака бирергә. Ни үкенеч вә һәлакәтлек ихлассыз намаз укучыларга... Ул рияче тиешле садакаларны бирмәс һәм тормыш әйберләрен вакытлыча биреп тормас." - (Коръән, 107 cүрә: 1-4, 7 аять)
• "…ятимнәргә, мескеннәргә изгелек кылыгыз…" (Коръән, 2 cүрә: 83 аять)
• "…Янә синнән ятимнәр хакында сорашалар. Аларның барча эшләрен ислах кылу, юлга салу хәерле дип әйт. Әгәр ятимнәрне үз гаиләгезгә кушсагыз, алар сезнең кардәшләрегездер. Аллаһ белер ятимнәр эшен юлга салучыдан, хыянәт итеп, ятимнәр эшен бозучыны…" (Коръән, 2 cүрә: 220 аять)
• "Ятимнәр малын үзләренә бирегез, ләкин яхшы малга начар мал кушып бирмәгез һә үз млларыгыза кушып ятимнәр малын ашамагыз! Дөреслектә ятимнәр малын ашау зур гөнаһтан саналды." (Коръән, 4 cүрә: 2 аять)
• "Ятимнәрнең гакылларын тәҗрибә кылыгыз никахланырга яраклы булганга чаклы, аларның гакыллары камилләшкәнен күрсәгез, малларын үзләренә кайтарып бирегез. Хыянәт вә мәкер юлы белән ятимнәр малын ашамагыз. Бай кеше сакларга алган ятимнәр малын аз гына да ашамасын. Ятимнәр малын сакларга алган кеше фәкыйрь булса, инсаф белән зарурат кадәр ашасын. Ятимнәр малын үзләренә тапшырганда шәһитләр алдында тапшырыгыз…" (Коръән, 4 cүрә: 6 аять)

Чыганаклар

• Википедияның инглиз телле бүлеге
• Bullen, John. "Orphans, Idiots, Lunatics, and Historians: Recent Approaches to the History of Child Welfare in Canada," Histoire Sociale: Social History, May 1985, Vol. 18 Issue 35, pp 133–145
• Harrington, Joel F. "The Unwanted Child: The Fate of Foundlings, Orphans and Juvenile Criminals in Early Modern Germany (2009)
• Keating, Janie. A Child for Keeps: The History of Adoption in England, 1918-45 (2009)
• Miller, Timothy S. The Orphans of Byzantium: Child Welfare in the Christian Empire (2009)
• Safley, Thomas Max. Children of the Laboring Poor: Expectation and Experience Among the Orphans of Early Modem Augsburg (2006)
• Sen, Satadru. "The orphaned colony: Orphanage, child and authority in British India," Indian Economic and Social History Review, Oct-Dec 2007, Vol. 44 Issue 4, pp 463-488
• Terpstra, Nicholas. Abandoned Children of the Italian Renaissance: Orphan Care in Florence and Bologna (2005)

АКШ

• Berebitsky, Julie. Like Our Very Own: Adoption and the Changing Culture of Motherhood, 1851-1950 (2000)
• Carp, E. Wayne, ed. Adoption in America: Historical Perspectives (2003)
• Hacsi, Timothy A. A Second Home: Orphan Asylums and Poor Families in America (1997)
• Herman, Ellen. "Kinship by Design: A History of Adoption in the Modern United States (2008) ISBN 978-0-226-32760-0
• Kleinberg, S. J. Widows And Orphans First: The Family Economy And Social Welfare Policy, 1880-1939 (2006)
• Miller, Julie. Abandoned: Foundlings in Nineteenth-Century New York City (2007)