Әдәм (Кече Чирмешән кушылдыгы)
| География | |
|---|---|
| АТБ | Татарстан |
| Ил | Россия |
| ДДӨБ | 104 метр  |
| Координатлар | 55°2'49.92"N, 50°36'17.64"E |
| РДСР | 11010000412112100005121 |
| Нинди сулыкка коя | Кече Чирмешән |
| Озынлык | 21 километр |
 | |
Әдәм (рус. Адамка) — Татарстан территориясеннән ага торган тигезлек елга. Аксубай районы[1] биләмәләрендә ага. Кече Чирмешән елгасына кушылып, аның сул кушылдыгы булып тора. Елга озынлыгы 21 км.
Су реестры мәгълүматы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Россия дәүләт су реестры мәгълүматы буенча елга Түбән Идел бассейн округында урнашкан. Кече елга бассейны — Кече Чирмешән, елга бассейны — Олы Чирмешән.
Су ресурсларының федераль агентлыгы мәгълүматы буенча[2]:
- Дәүләт су реестрында су объектының коды — 11010000412112100005121
- Гидрологик өйрәнү (ҺӨ) буенча коды — 112100512
- Бассейн коды — 10.01.00.004
- ҺӨ буенча саны — 12
- ҺӨ буенча чыгарылышы — 1
- Су хуҗалыгы участогы — Зур Чирмешән башыннан алып тамагына кадәр (4).
Характеристика[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәм елгасы Аксубай районы территориясеннән ага.
Бассейны: Кече Чирмешән / Олы Чирмешән / Куйбышев сусаклагычы / Идел / Каспий диңгезе.
Елга башы Иске Чуаш Әдәмсуы авылыннан Көньяк-Көнбатышка 4,6 чакрым, тамагы Иске Татар Әдәмсуы авылыннан Төньякка 4 чакрым ераклыкта урнашкан. Озынлыгы 21 км, бассейнының мәйданы 158 км².[2]
Елга башының абсолют биеклеге 145 м, тамагыныкы – 112 м. Авышы — 157,14 см/км. Су җыелу мәйданының урманлылыгы 33%.
Емелькино, Иске Чуаш Әдәмсуы, Иске Татар Әдәмсуы, Шомыртлы, Яңа Чуаш Әдәмсуы авыллары кырыеннан агып үтә.
Су ресурслары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Әдәм елгасының 0,4 км дан 6,6 км га кадәр озынлыктагы 5 кушылдыгы бар (Әдәм-Су, Сосновка һ.б.). Елга челтәренең тыгызлыгы 0,35 км/км². Күбесенчә кар сулары исәбенә туена (алар өлешенә 96% туры килә). Гидрологик режимы ташу вакытында су муллыгы һәм җәен нык саегуы белән үзенчәлекле. Елганың үрге агымы кибә.
Бассейнда еллык су агымының уртача күпьеллык катламы 83 мм, ташу вакытындагы агым катламы 80 мм. Язгы ташу, гадәттә, март ахырында башлана. Елга ноябрь башында туңа. Елга тамагында суының иң аз вакытындагы уртача күпьеллык чыгымы 0,011 м3/с.
Язын суы каты (3-6 мг-экв/л), кышын һәм җәен бик каты (9-12 мг-экв/л). Гомуми минеральләшүе язын 100-200 мг/л, кышын һәм җәен 500-700 мг/л.
Елгада гомуми күләме 960 мең м3 булган буа бар. Су ресурслары сугару өчен файдаланыла.[3]
Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- РФ табигать ресурслары һәм экология министрлыгы сайты 2015 елның 26 май көнендә архивланган.
- http://www.millattashlar.ru/index.php/ӘДӘМ_(Адам)#.D0.A0.D0.B5.D0.BA.D0.B0_.D3.98.D0.94.D3.98.D0.9C_.28.D0.90.D0.B4.D0.B0.D0.BC.D0.BA.D0.B0.29
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- РФ су реестры мәгълүматлары: Әдәм
- Татар энциклопедия сүзлеге (Татарский энциклопедический словарь, на татарском языке) / Гл. ред. М.Х. Хасанов; Отв. ред. Г.С. Сабирзянов. — Казань: Институт
- Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. — 830 с.: ил. ISBN 5-902375-01-0 Татар энциклопедиясе : 6 томда / баш мөхәррир М. Х. Хәсәнов. — Казан : Татар энциклопедиясе институты, 2008. — 27 см.; ISBN 978-5-902375-04-5
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ «Гидротехник Корылмалар һәм дәүләт су кадастрының Россия Үзәк реестры».
- ↑ 2,0 2,1 РФ су реестры мәгълүматлары: Әдәм.
- ↑ Әдәм :: Татарская энциклопедия TATARICA
 |
Бу — гидрология буенча мәкалә төпчеге. Сез мәкаләне үзгәртеп һәм мәгълүмат өстәп,  Википедия проектына ярдәм итә аласыз.
|