Эчтәлеккә күчү

Berençe çeçen suğışı

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Berençe çeçen suğışı latin yazuında])
Berençe çeçen suğışı
1994 — 1996
Data

11 dekäber 1994 — 31 avgust 1996

Urın

Çeçenstan, İnguşetiä, Dağstan, Stavropol krayı

Näticä

Xäsäwyort kileşüläre, Rusiä ğäskärlären çığaru

Üzgäreşlär

çınında İçkeriä bäysezlege

Köndäşlär

Rusiä qorallı ğäskärläre, Çeçen Cömhüriäte İçkeriä

Rusiä ğäskär başlığı

Yeltsin, Graçev

Çeçen ğäskär başlığı

Cäwhär Dudayev

Yaqlar köçläre

Rusiä: 95 000 (qorallı köçlär)

  • Çeçenstan: 3000 (gvardiä, irekçelär)
Yuğaltular

Rusiä: 5552 (räsmi rus.çığ.), 14 meñ (Ana komitetı), 80 meñ (çeç. xäbäre)

  • Çeçenstan: 17 391 (räsmi rus.çığ.), 40 meñ çaması (tınıç xalıq belän)
Үрнәк: КарауБәхәсҮзгәртү
Cimerelgän Groznıy şähärendä çeçen keşese namaz uqıy, 1995 yıl

Berençe çeçen suğışıİçkeriä bäysezlege öçen suğışÇeçen Cömhüriätendä RF konstitutsion tärtiben torğızuRusiä ğäskärläre häm tanılmağan İçkeriä Cömhüriäte arasında 1994-1996 yılda bulğan suğış.

Suğış İçkeriädä häm Tönyaq Qawqaz qayber töbäklärendä bulğan.

1991 yılda Sovet Berlege tarqalğannan soñ bar elekke Sovet Cömhüriätläre üz bäysezlegen iğlan itälär, şul uq Çeçen Moxtari Cömhüriäte möstäqillegen iğlan itä.

Läkin Boris Yeltsin citäkçesendäge Rusiä xökümäte başqa Sovet cömhüriätlären irekkä çığarıp cibärep RSFSR eçendäge bulğan töbäklären azat itmi.

Rusiä xökümäte milli azatlıq xäräkäten ğäskärlär belän bastırırğa çişä.

1990 yılda ğomumçeçen kongressınıñ citäkçese Cäwhär Dudayev bulıp saylanğan. Ul töp maqsatın — bäysez Çeçenstan buldırırğa itep quyğan.

1991 yılda Dudayev Çeçenstan bätsezlegen iğlan itä.

1991-1994 yılda Çeçenstan çınında bäysez bula.

1993 yılda Çeçenstanda eçke säyäsi köräş başlana. Rusiä xökümäte şuşı köräştä uñışsız qısılırğa tırışa, Dudayevka qarşı köçlären yaqlıy, läkin şuşı oppozitsiä ciñelä.

1994 yılnıñ 1 dekaberendä Rusiä hawa köçläre baş Çeçnä hawa alannarın bombağa tota.

11 dekaberdä Yeltsin 2169 nomerlı Ukaznı imzalıy, yağni Çeçenstanğa qarşı suğışnı iğlan itä.

31 dekaberdä Groznıy şähären qanlı höcüm başlana.

1994 yıldan 1996 yılğa qädär Berençe çeçen suğışı näticäsendä küp qorban belän Xäsäwyort şartnamäse imzalanğan. Rusiä ğäskärläre Çeçnädän çığalar, de fakto ciñelälär.

Berençe çeçen suğışı näticäsendä Çeçen Cömhüriäte İçkeriä çınında möstäqillekkä ireşä.

Berençe çeçen suğışınnan soñ Rusiä ğäskärläre Çeçenstannan kitälär häm Rusiädä küp terroristik aktlar bulğannar.