АКШ ватандашлар сугышы: юрамалар арасында аерма
к r2.7.2+) (робот үзгәртте: uk:Громадянська війна у США |
к Bot: Migrating 108 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8676 (translate me) |
||
| Юл номеры - 66: | Юл номеры - 66: | ||
{{Link GA|en}} |
{{Link GA|en}} |
||
{{Link GA|pl}} |
{{Link GA|pl}} |
||
[[af:Amerikaanse Burgeroorlog]] |
|||
[[als:Sezessionskrieg]] |
|||
[[an:Guerra Civil d'os Estatos Unitos]] |
|||
[[ang:Americanisce Inȝefeoht]] |
|||
[[ar:الحرب الأهلية الأمريكية]] |
|||
[[arz:الحرب الاهلية الامريكية]] |
|||
[[ast:Guerra de Secesión]] |
|||
[[az:ABŞ Vətəndaş müharibəsi]] |
|||
[[bat-smg:JAV cėvėlėnė vaina]] |
|||
[[bcl:Gera Sibil nin mga Amerikano]] |
|||
[[be:Грамадзянская вайна ў ЗША]] |
|||
[[be-x-old:Грамадзянская вайна ў ЗША]] |
|||
[[bg:Американска гражданска война]] |
|||
[[bn:মার্কিন যুক্তরাষ্ট্রের গৃহযুদ্ধ]] |
|||
[[br:Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika]] |
|||
[[bs:Američki građanski rat]] |
|||
[[ca:Guerra Civil dels Estats Units]] |
|||
[[chr:ᏴᏩᏁᎬ Civil ᏓᏄᏩ]] |
|||
[[co:Guerra Civile Americana]] |
|||
[[cs:Americká občanská válka]] |
|||
[[cy:Rhyfel Cartref America]] |
|||
[[da:Amerikanske borgerkrig]] |
|||
[[de:Sezessionskrieg]] |
|||
[[el:Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος]] |
|||
[[en:American Civil War]] |
|||
[[eo:Usona Enlanda Milito]] |
|||
[[es:Guerra de Secesión]] |
|||
[[et:Ameerika Ühendriikide kodusõda]] |
|||
[[eu:Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila]] |
|||
[[fa:جنگ داخلی آمریکا]] |
|||
[[fi:Yhdysvaltain sisällissota]] |
|||
[[fiu-vro:Ameeriga Ütisriike kodosõda]] |
|||
[[fo:Amerikanska Borgarakríggið]] |
|||
[[fr:Guerre de Sécession]] |
|||
[[fy:Amerikaanske Boargeroarloch]] |
|||
[[ga:Cogadh Cathartha na Stát Aontaithe]] |
|||
[[gd:Cogadh Cathara Ameireaganach]] |
|||
[[gl:Guerra Civil Estadounidense]] |
|||
[[he:מלחמת האזרחים האמריקנית]] |
|||
[[hi:अमेरिकी गृहयुद्ध]] |
|||
[[hif:American Civil War]] |
|||
[[hr:Američki građanski rat]] |
|||
[[hu:Amerikai polgárháború]] |
|||
[[hy:Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմ]] |
|||
[[ia:Guerra Civil American]] |
|||
[[id:Perang Saudara Amerika Serikat]] |
|||
[[ilo:Sibil a Gubat ti Amerikano]] |
|||
[[io:Usana interna milito]] |
|||
[[is:Bandaríska borgarastríðið]] |
|||
[[it:Guerra di secessione americana]] |
|||
[[ja:南北戦争]] |
|||
[[ka:აშშ-ის სამოქალაქო ომი]] |
|||
[[kk:Америкадағы азамат соғысы]] |
|||
[[kn:ಅಮೇರಿಕಾದ ಅಂತಃಕಲಹ]] |
|||
[[ko:미국 남북 전쟁]] |
|||
[[krc:АБШ-да граждан къазауат]] |
|||
[[la:Bellum Civile Americanum]] |
|||
[[li:Amerikaanse Burgeroorlog]] |
|||
[[lij:Guæra de secescion americaña]] |
|||
[[lt:Jungtinių Valstijų pilietinis karas]] |
|||
[[lv:Amerikas pilsoņu karš]] |
|||
[[mk:Американска граѓанска војна]] |
|||
[[ml:അമേരിക്കൻ ആഭ്യന്തരയുദ്ധം]] |
|||
[[mn:Америкийн иргэний дайн]] |
|||
[[mr:अमेरिकन यादवी युद्ध]] |
|||
[[ms:Perang Saudara Amerika]] |
|||
[[mt:Gwerra Ċivili Amerikana]] |
|||
[[mwl:Guerra Cebil Amaricana]] |
|||
[[my:အမေရိကန် ပြည်တွင်းစစ်]] |
|||
[[nap:Uerra civile merricana]] |
|||
[[nds:Amerikaansche Börgerkrieg]] |
|||
[[new:अमेरिकी गृह हताः]] |
|||
[[nl:Amerikaanse Burgeroorlog]] |
|||
[[nn:Borgarkrigen i USA]] |
|||
[[no:Den amerikanske borgerkrigen]] |
|||
[[oc:Guèrra Civila Americana]] |
|||
[[om:U.S. Civil War]] |
|||
[[pl:Wojna secesyjna]] |
|||
[[pnb:امریکی کعر دی لڑائی]] |
|||
[[pt:Guerra de Secessão]] |
|||
[[ro:Războiul Civil American]] |
|||
[[ru:Гражданская война в США]] |
|||
[[rue:Обчаньска война в США]] |
|||
[[scn:Guerra civili miricana]] |
|||
[[sh:Američki građanski rat]] |
|||
[[simple:American Civil War]] |
|||
[[sk:Americká občianska vojna]] |
|||
[[sl:Ameriška državljanska vojna]] |
|||
[[sq:Lufta qytetare amerikane]] |
|||
[[sr:Амерички грађански рат]] |
|||
[[stq:Amerikoanske Burgerkriech]] |
|||
[[sv:Amerikanska inbördeskriget]] |
|||
[[sw:Vita vya wenyewe kwa wenyewe vya Marekani]] |
|||
[[ta:அமெரிக்க உள்நாட்டுப் போர்]] |
|||
[[th:สงครามกลางเมืองอเมริกัน]] |
|||
[[tk:ABŞ-daky Raýatlyk urşy]] |
|||
[[tl:Digmaang Sibil ng Estados Unidos]] |
|||
[[tr:Amerikan İç Savaşı]] |
|||
[[uk:Громадянська війна у США]] |
|||
[[ur:امریکی خانہ جنگی]] |
|||
[[vi:Nội chiến Hoa Kỳ]] |
|||
[[war:Gera Sibil Amerikanhon]] |
|||
[[yi:אמעריקאנער בירגערקריג]] |
|||
[[yo:Ogun Abẹ́lé Amẹ́ríkà]] |
|||
[[zh:南北战争]] |
|||
[[zh-classical:南北戰爭]] |
|||
[[zh-min-nan:Lâm-pak Chiàn-cheng]] |
|||
[[zh-yue:南北戰爭]] |
|||
11 мар 2013, 03:46 юрамасы
| АКШ ватандашлар сугышы | |||
 Геттисбергтагы көрәш | |||
| Дата | |||
|---|---|---|---|
| Урын |
Көньяк штатлар | ||
| Сәбәп |
Колбиләүче көньяк штатларының федератив илдән чыгуы | ||
| Нәтиҗә |
Төньяк штатларның җиңүе, колларны азат итү | ||
| Көндәшләр | |||
| |||
| Сәргаскәрләр | |||
| |||
| Яклар көчләре | |||
| |||
| Югалтулар | |||
| |||
| Гомум югалтулар | |||
| |||
.svg)
АКШ ватандашлар сугышы (ингл. American Civil War) яки Төньяк белән Көньяк сугышы — 1861—1865 елларда Американың штатлары арасында сугыш. Көрәш күпчелектә төньякта урнашкан штатлар белән көньякта урнашкан штатлар арасында бару сәбәпле низагны еш кына «Төньяк белән Көньяк сугышы» дип атыйлар.
Сугыш дәвамында якынча 2 мең бәрелеш булган, 600 меңнән артык кеше һәлак булган.
Сугыш сәбәпләре
XIX гасырның беренче яртысында АКШта ике система формалашты. Көньякта колбиләүчелек таралса, төньякта капитализм колач җәя. Бер федерациядә булуга карамастан, штатлар ике икътисадый регионга бүленгән була.
Салымнар, колбиләүчелек, яңа штатларның аңлашылмаган халәте һәм башка факторлар каршылыкларны Берлекнең таркалуына һәм сугышка китерә.
1860 ел президент сайлауларында Авраам Линкольн җитәкләгән Республикан фиркасенең җиңүе Берлектән көньяк штатларының чыгуына китерә. Аерылып чыккан 6 штат Америка Конфедератив Штатлары исемле яңа дәүләткә берләшәләр. Соңрак аларга тагын 5 штат кушыла.
Сугыш барышы
Хәрби бәрелешләр 1861 елның 12 апрелендә Самтер форты өчен башлана. Моңа җавап буларак Линкольн көньяк штатларны баш күтәрүчеләр дип атый һәм аларга каршы сугыш игълан итә. 21 июльдә, беренче җитди бәрелештә, төньяклылар артка чигенергә мәҗбүр була. Тагын берничә бәрелештә алар җиңеләләр.
Шул ук вакытта, Улисс Грант җитәкләгән гаскәрләр көнбатыш фронтта күпмедер уңышка ирешә: көньяклыларны Кентукки, Теннесси һәм Миссури штатларыннан чыгара. Мөһим сәүдә һәм стратегик нокта булган Яңа Орлеанны алу исә аеруча әһәмияткә ия. Ләкин 1861 ел ахырына таба төньяклылар янә чигенүгә күчә.
1862 елның 30 декабрендә Линкольн колларны «азат итү турында прокламация»не имзалый. Моннан башлап сугыш коллыкны юкка чыгару төсмерен ала.
Сугыш барышында 1863 ел хәлиткеч роль уйный. Төньяклылар тотрыклы җиңү юлына баса. 1865 елның 23 июненедә соңгы генерал Стенд Уэйти гаскәрләре бирелә.
Сугыш нәтиҗәләре
Нәтиҗә буларак Ватандашлар сугышы АКШ тарихында иң кан коючан сугыш буларак тарихка кергән. Сугыш бараышында 600 меңнән артык кеше һәлак булган. Икътисад ягыннан АКШ хөкүмәте 3 млрд доллар югалткан.
Коллыкны тыю АКШ Конституциясендә 13 нче төзәтмәдә беркетелә. Ул 1865 елның 18 декабрендә үз көченә кергән.
Сылтамалар
|
Викиҗыентыктагы медиафайллар? |
|---|
Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link FA Калып:Link GA Калып:Link GA Калып:Link GA