Австриядә католицизм

Австриядә католицизм яки Австриянең Рим католик чиркәве — бөтендөнья католик чиркәвенең бер өлеше.

Тарих

Хәзерге Австрия территориясендә беренче христианнар II гасыр азагында күренә башлаганнар. Рим императоры Диоклетиан идарәсе вакытында изге Флориан һәм епископ Петавий Викториналар дин өчен язалаганнар. IV—V гасырларда Австрияда Рим-Католик Чиркәвенең беренче оешмалары барлыкка килә башлаган: Виринг (хәзер — Гольдфельд), Турания (хәзерге вакытта Линдор-им-Даваль җәмгыятенең Санкт-Петер-им-Хольц), Ант (Линц), Курия (Кур), Лаура (Лорх) калаларында епархияләр барлыкка килгән. VI гасырда Австриядә герман кабиләләре Британия арасында утрауларындагы монастырларны англо-саксоннар туздырганнан соң Австрия җирләренә килгән ирланд монахлары миссионер хезмәте белән булышкан. Изге епископ Руперт елда 700 Изге Петр аббатлыгын нигез салган, аның янында Зальцбург шәһәре барлыкка килгән. 710 елда Зальцбург шәһәрендә Зальцбург епархиясе оештырылган. Соңрак бу епархия Австрияда һәм славян җирләрендә христиан динен таратуның үзәге булып торган. Зальцбургтан католик миссионерлар Моравиягә килгәннәр. Зальцбург епископлыгы көнбатыш славян үзләренең җирләрен территориясе дип санаган, шуңа күрә алар шундагы башка миссионерларга, шул исәптән көнбатыш славяннар арасында христиан динен таратучы изге Кирилл һәм Мефодийга , каршылык күрсәткәннәр.

Урта гасырлар

X гасырда, венгрлар Австриягә басып ингәч, Австриядә католик структуралар бик нык какшый. XII гасырда Австриядә бик күп католик монастырлары барлыкка килә башлаган, алар мәгърифәтчелек үзәге булып торганнар.XVI гасырда Австриягә Германиядән Реформация идеяләр үтеп ана башлаган. 1570 елда бөтен Австрия җирендә реформаторларның идеялары нык таралган, аларны бигрәк тә урындагы Австрия аристократлары тараткан. Император йорты һәм иезуитлар, Австрияда төрле уку йортлары төзеп, аларны католицизмның төп үрнәгенә әйләндереп, Реформациягә каршы торганнар. Шулар арасында иң билгеле уку йорты булып, 1552 елда барлыкка килгән Вена коллегиясе торган. Католицизм Австрияда XVI гасырның азагында һәм XVII гасыр башында Изге Рим империясендә Рудольф II, Матиас һәм Фердинанд II императорлар булып торган чакта акрынлап ата. Реформадан соң,1618-1648 еллардагы Утыз еллык сугышлар вакытында, католицизм үзенең позицияләрен бик артык көчәйткән.

XVIII—XIX гасырлар

XVIII — XIX гасыр азагында Австриядә үз исемен император Иосиф II исеменнән алган иосиф дини-сәяси хәрәкәте таралган. Император Иосиф II Австриядә күп католик уку йортлары төзеткән, илдә яңа приходлар барлыкка килгән, тик шул ук вакытта монахлар орденнары бик нык читләтелгән. Австриядә Католик Чиркәве дәүләт кулына эләккән. Иосиф хәрәкәте Католик Чиркәвенең Изге Тәхете тарафыннан нык шелтәләнгән, бу хәл император йорты механика арасында зур конфликтлар китереп чыгарган. 1855 елның 18 августында Австрия белән Ватикан арасында конкорд төзелгән, ул ,дәүләт белән Чиркәү арасындагы мөнәсәбәтләрне тыгыз, иосифны бетергән.

XVIII гасыр азагында һәм XIX гасыр башында Австрия иҗтимагый җәмәгатькә католикларның йогынтысы нык көчәйгән. Ул вакытта Венада дәрвиш-ремис изге Климент Мария Хоффбауэр, үзе янында Австрия интеллигенция вәкилләрен һәм студентларны җыеп, хәрәкәт көчле башлаган.

XIX гасыр уртасында Австриядә либераль сәясәтчеләр Католик чиркәвенең җәмгыйәткә йогынтысын канун юлы белән чикләргә маташканнар. 1867 елгы декабрь Конституциясыннан соң илдә реформалар үтә торган. Бу реформа 1855 елда төзелгән конкурентка каршы торган. Императорның һәм хөкүмәтнең басымы аркасында Австрия епископлары Ватиканда узган Соборында дию аларга оппозицияга ингән. Соборның карарларын император Ватикан белән хөкүмәт арасындагы кокардалы юкка чыгаруда файдаланган.

XX гасыр

Беренче бөтендөнья сугышыннан соң Австрияда Җөмһүрият оештырылган. 1922-1924 һәм 1926-1929 елларда Австрия Республикасының канцлеры посын католик рухани Игнац Зейдель алып торган. Ул марксистның һәм нациларның йогынтысына каршы сәяси көрәштә авторитар ысуллар кулланган. Аны алыштырган Энгельберт Дольф, Католик Чиркәвенең ярдәменә таянып, Австрияда чын авторитар дәүләт булдыралар. 1933 елда Австрия һәм Ватикан арасында яңа конкорд төзелгән.

Алмания оккупациясе вакытында Католик чиркәве нацист хакимиятләре тарафыннан бик нык читләтелгән. Бик күп католик монастырлары , Католик Чиркәвенең мәгариф йортлары ябык. Католик Чиркәвенең күп кенә дингә ышанучылары актив рәвештә оккупацион хакимияткә каршылык күрсәткәннәр.Буйсынмаган гражданлык символы да булып, үзенең нацистларны кабул итмәгәнен ачыктан-ачык әйткән, Фр Гертер торган. 2007 елда Фр Гертер Рим-Католик Чиркәве тарафыннан Изге дәрвиш булып исәпләнә башлаган.

1957 елда Австрия хөкүмәте 1933 елда Ватикан белән төзелгән конкурентлы раслаган.

Рим папасы Иоанн Павел II Австрияда 1983, 1988, 1998 елларда булган.

Хәзерге вакытта

Хәзерге вакытта Австриядә 2 архиепархия , 7 епархия, 1 хәрби ординар һәм грек 1 католиклар өчен ординар, 1 территориаль аббатлык эшли. Рим-католиклар саны якынча 6 миллион 300 мең кеше һәм грек-католиклар саны якынча 5 мең кеше тәшкил итә.

Австриядәге Рим-Католик Чиркәвенең структурасы

Австриядәге Рим-Католик Чиркәвенең епархияләре харитасы

Вена һәм Зальцбург митрополияләре харитасы

Архиепархияләр:

• Зальцбургка караучы:
  • Грац-Зеккау
  • Гурк
  • Инсбрук
  • Фельдкирх
• Венага караучы:
  • Айзенштадт
  • Линц
  • Санкт-Пөльтен
• Веттинген-Мерерау территориаль аббатлыгы
• Австрия хәрби ординариаты
• Австрия грекокатоликлары ординариаты

Чыганаклар

• Католическая Энциклопедия, т. 1, изд. Францисканцев, М., 2002, ISBN 5-89208-037-4
• Ingeborg Schödl: Vom Aufbruch in die Krise. Die Kirche in Österreich ab 1945. Tyrolia-Verlag, Innsbruck 2011. ISBN 978-3-7022-3112-5.(алманча).