Арыслан

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Арыслан latin yazuında])
Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Арыслан (мәгънәләр) битенә күчегез.
Арыслан
Сурәт
Халыкара фәнни исем Panthera leo L., 1758[1]
Таксономик ранг төр[1]
Югарырак таксон Барыслар[1]
Таксонның халык атамасы Lion[2][3], Leeu, Gyata, Leyón, Lión, أَسَدٌ, Léwe, Löwe, Леў (Lew), Лъв (Lăv), সিংহ, Lleó, Лоьм, lev, Llew, Løve, Löwe[3], Dzata, Λιοντάρι (Liondári), Leono, León[2], Lõvi, Lehoi, شیر (Šayr), Leijona, Leyva, Lion, Lööw, León-leoa, સિંહ, Liona, אריה, siṅha), शेर, सिंह, Lav, Oroszlán, Առյուծ, Ljón, Leone, ライオン (Raion), 사자 (saja), Арстан, Leo, Liew, Nkosi, Liūtas, Lauva, Лав (lav), സിംഹം (simham), siṅha), शेर (Śēra), सिंह (singh, Iljun, Leeuw, Løve, Løve, Náshdóítsoh bitsiijįʼ daditłʼooígíí, ਬੱਬਰ ਸ਼ੇਰ, lew afrykański, Leão, Leu, Лев (Lev), Lioni, Lev, Libubesi, Tau, Lejon, Simba, சிங்கம், สิงโต, Aslan, Лев (Lev), Leon, Sư tử, לייב, 狮子, Lion d'Afrique[2], African Lion[2], Léiw, لَيْثٌ, ლომი, leon, Singa һәм lleón[4]
Тәүге атамасы Felis leo[d]
Макималь гомер озынлыгы 27 ел[5]
Йөклелек чоры 108 ± 8 тәүлек[6]
Төшләү көче коэффициенты 112
ХТСБ саклану статусы куркыныч яный[d][7]
Масса 1,65 килограмм[8], 188 килограмм[8] һәм 126 килограмм[8]
Төрләр ареалы харитасы
3D-модель
Туклану чыганагы тояклылар[d]
Тавыш чыгара ырылдау[d]
Нинди вики-проектка керә ВикиПроект Инвазив биология[d]
CITES Appendix Appendix I of CITES[d]
Тәүлек циклы эңгер-меңгерле[d][9][10]
Оя зурлыгы 2,5 ± 2[8]
Сөт имезү периоды 8 ay[8]
Геном төзелеше URL-ы ensembl.org/Panthera_leo[11]
Объектның күренешләре өчен төркем Төркем:Арысланнар күренешләре[d]
Commons-logo.svg Арыслан Викиҗыентыкта


Арыслан (лат. Panthera leo) — ерткыч имезүчеләрнең бер төре, барыслар ыруының дүрт вәкиленең берсе.

Арысланны хайваннар патшасы дип йөртәләр. Ул ерткыч хайваннарның иң эресе, авырлыгы 280 кг га җитә. Үзе гадәттән тыш көчле. Аягы белән тибеп, буйволның умыртка баганасын сындыра ала. Казык тешләре кыска, әмма бик көчле һәм нык. Ана арыслан табышын көчле теш казнасы белән эләктереп ала һәм өчлы казык тешләре белән бер мизгелдә үтерә. Калган тешләре, корбанны кисәкләргә бүлгәндә, пычак хезмәтен үти. Арысланның гәүдәсе кыска йон белән капланган. Бары ата арысланнарның гына күкрәгендә һәм башында зур ялы бар. Тиресе бик нык. Элек арыслан тиресеннән хәрби киемнәр теккәннәр яки аны калкан итеп тарттырганнар. Арысланнар Африканың кайбер районнарында һәм Һиндстанда гына сакланып калган. Элек аларны җирле халык сирәк аулаган. Ә инде кораллы кешеләрдән аларны җитезлек тә, гайрәтлелек тә, көч тә, кача белү дә коткарып кала алмаган, шуңа аларны бөтенләй кырып бетергәннәр диярлек. Баштарак арысланнарны юк итү тояклы хайваннарның саны артуга китерер дип уйлаганнар. Ләкин киресе килеп чыккан, чөнки алар беренче чиратта авыру, көчсез хайваннарны юк итәләр һәм шуның белән йогышлы авырулар таралуга киртә куялар икән.

Арысланнар гаиләләргә берләшеп яшиләр. Бер ата арыслан гаиләсендә берничә ана арыслан һәм яшь арысланнар яши. Кайбер карт арысланнар ялгыз да яшәргә момкин. Ана арыслан 3 бала китерә. Алар бик кечкенә була: озынлыгы 30 см чамасы. Төсләре тимгелле, арыслан балалары соңыннан тоташ бер төскә керә.

Төннәрен Африка саваннасында күк күкрәгәндәй үкергән тавышлар ишетелә. Кешеләр йокыларыннан уяна, утардагы кәҗәләр, сарыклар, бәйдәге атлар, дөяләр тынгысызлана, әрле-бирле йөренә башлый. Бөтенесен дер селкетеп, куркыныч үкерү тавышы тагын кабатлана. Арыслан качмый, корбанына яшеренеп ташланмый.

Хәзер арысланнарны аулау тыела. Бары махсус рөхсәт белән генә зоопарклар өчен тотарга ярый. Алар тоткынлыкка шактый тиз күнегәләр һәм шул шартларда үрчем дә бирәләр[12].

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference / D. E. Wilson, D. M. Reeder — 3 — Baltimore: JHU Press, 2005. — 35, 2142 p. — ISBN 978-0-8018-8221-0
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Кызыл китап — 1964.
  3. ↑ 3,0 3,1 Cole T. C. H. Wörterbuch der Säugetiernamen - Dictionary of Mammal Names — 2015. — ISBN 978-3-662-46270-6 — doi:10.1007/978-3-662-46270-6
  4. ↑ http://www.sabencia.net/nomenclator.php
  5. ↑ Longevity of Mammals in Captivity; from the Living Collections of the World — 1 — 2005.
  6. ↑ Grzimeks Enzyklopädie — 1 — M: Kindler Verlag, 1988.
  7. ↑ The IUCN Red List of Threatened Species 2022.2
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Hayssen V., Krausman P. R. Panthera leo // Mamm. Species — ASM, OUP, 2005. — ISSN 0076-3519; 1545-1410 — [0001:PL2.0.CO;2 doi:10.1644/1545-1410(2005)762[0001:PL]2.0.CO;2]
  9. ↑ Mammalian Species — ASM, OUP, 1969. — ISSN 0076-3519; 1545-1410
  10. ↑ Mammalian Species — ASM, OUP, 2013. — ISSN 0076-3519; 1545-1410
  11. ↑ Ensembl
  12. ↑ Хайваннар дөньясы: имезүчеләр бит90, archived from the original on 2016-03-05, retrieved 2013-05-23 

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Portal icon Зоология порталы
Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Арыслан&oldid=3733179