Ерак Тамак (Казан)
| Ерак Тамак | |
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | 6 нчы полиция бүлеге һәм Киров районы |
| Халык саны |
2879 (1917)[1], 2088 (1920)[1] |
 | |
Ерак Тамак — Казандагы элеккеге тарихи җирлек. Административ яктан 6 нчы полиция өлешенә (революциягә кадәр) һәм Киров районына караган.
Георгафиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Ерак Тамак Иделдә, аңа Казансу койган урында, Казанның үзәк өлешеннән көнбатышка таба 3 км ераклыкта урнашкан. Төньяк-көнбатыштарак Адмиралтейство бистәсе, көньяк-көнбатышта — Маркиз утравы, көнбатышта — Комлы (яки Казан) утравы булган.
Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шундый исем Бишбалта һәм Җиләкле бистәсе янында Якын Тамактан аермалы буларак XIX гасыр уртасында барлыкка килә һәм тиешле исемен шәһәр һәм Казансу тамагы Адмиралтейская бистәсе аша Идел буе дамбасы белән тоташканда, ә барлык пристаньлар да бирегә Бакалда җирлегеннән күчерелгән һәм шәһәрнең елга портына әверелгән чагында ала[2]. 1854 елда шул ук дамба буенча дилижанс-омнибуслар "Толчокка" га кадәр йөри башлаган[3]; 1875 елда шул ук маршрут буенча "конка" йөри башлый, ә 1899/1900 елларда аны трамвай алыштыра. Бу барлык транспорт төрләре монда илдә беренчеләрдән булып җибәрелгән. 1893 елда юл дамбасы янындагы яңа тимер юл күпере белән Мәскәү-Казан тимер юлы аша юллар салына. Моннан тыш, 1890 нчы елларда Ерак Тамак турыдан-туры Казан үзәге белән Яңа дамба аша бәйле була.
Гражданнар сугышы вакытында Казанның бу өлеше берничә тапкыр кулдан кулга күчә: 1918 елның 5 августында аклар үзләренең десантын Тамакка төшереп калдыралар, ләкин кызыллар (5 нче латыш полкы) отрядлары аларны чигенергә мәҗбүр итәләр; 6 августта аклар яңадан десант төшерәләр, кызылларның каршылыгын сындырдылар һәм шәһәргә бәреп керәләр[4]. 1918 елның 7, 8 һәм 9 сентябрендә Тамакка кызыллар артиллериясе ут ача; 9 сентябрьдә кызыллар биредә Николай Маркин командалыгында зур булмаган десант төшерәләр, ләкин ул көчле артиллерия уты белән куып җибәрелә. 10 сентябрь көнне Тамакны бер атусыз, кызыллар яулап ала[5][6].
Ерак Тамак Казанның сугышлардан зыян күргән өлешләренең берсе булып тора: аерым алганда, сугыш вакытында янып юкка чыккан Казан чиркәве яңадан торгызылмый[7][8][9]. 1940 елда биредә милиция бүлекчәсе, «На рейде» газетасы редакциясе, Киров район азык-төлек сәүдәсенең 1 нче кибетенең 2 филиалы, 25 нче кибет, 8 нче кибет, базар, почта бүлеге, Татнаркомлегпромның агач ташу базасы, Татнаркомместпромның известь-алебастр заводы, елга порты булган[10]. 1956 елда Ерак Тамактагы барлык корылмалар сүтеп алына, ә 1957 елда ул Куйбышев сусаклагычы сулары белән су астында кала, ә елга порты моннан Яңа Татар бистәсенә күчерелә[11].
Халкы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Милли составы (1920): руслар-1932 кеше (92,5%), татарлар — 96 кеше (4,6%), чувашлар — 64 кеше (3,1%).[12]
Күренекле кешеләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Алексей Пешков (Максим Горький) — 1884 һәм 1885 елларда Ерак Тамакта йөкче булып эшләгән.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 Население г. Казани 1863-1923 г.г. — Казан: 1923.
- ↑ Ясно-понятно. Что находилось на обмелевшей части Волги?.
- ↑ «Толкучий рынок» в районе нынешних улиц Чернышевского и Профсоюзная
- ↑ 24. Рейд на Казань (Валерий Горелик) / Проза.ру.proza.ru.Дата обращения: 17 октября 2021.
- ↑ ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА --[ Военная история ]-- Сб. Гражданская война в России: Борьба за Поволжье
- ↑ ВОЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА --[ Военная история ]-- Широкорад А. Б. Великая речная война
- ↑ Aleksandr Zhuravskiĭ.Казанская церковь в эпоху гонений: страницы истории.— Заря-Тан, 1994.— 48 с.
- ↑ 1918 Последствия боев гражданской войны на Дальнем Устье.
- ↑ Казань, Церковь Казанской иконы Божией Матери на Устье. sobory.ru.Дата обращения: 17 октября 2021.
- ↑ Вся Казань: Справоч. книга по городу Казани / Сост.: М. Бубеннов, Н. Козлова, А. Никольский и др. [Казань]: газ. "Красная Татария" - "Кызыл-Татарстан", 1940
- ↑ Ясно-понятно. Что находилось на обмелевшей части Волги?.Инде.Дата обращения: 17 октября 2021.
- ↑ Н. П. ИнфоРост.ГПИБ | Население г. Казани 1863-1923 г.г. - Казань, 1923. - (Что говорят цифры: серия популярных очерков по статистике ; вып. 3)..elib.shpl.ru.Дата обращения: 17 октября 2021.