Зур Сәрдек
| Зур Сәрдек | |
|---|---|
 | |
| Ил | Россия |
| Республика | Татарстан |
| Муниципаль район | Кукмара районы |
| Координатлар | 56°17'46"N, 50°41'54"E |
| Нигезләнгән | 1678 |
| Климат | dfb — дымлы континенталь |
| Халык саны | 1019 кеше |
| Сәгать кушагы | UTC+3 |
| Телефон коды | 84364 |
| Почта индексы | 422113 |
| Автомобиль коды | 16, 116 |
| Урысча топонимы | Большой Сардек |
Зур Сәрдек — Татарстан Республикасының Кукмара районындагы авыл.
Халык саны — 1019 тирәсендә. Вакыт зонасы — MSK (Мәскәү вакыты) яки UTC+3. Почта индексы — 422113.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сәрдек атамасының килеп чыгышы бик кызыклы. Кайбер галимнәр “сәрдек” сүзе чиста төрки сүз булырга тиеш, дип язалар. Шиһабетдин Мәрҗани Сәрдек сүзенең килеп чыгышын “Сары тау”, “сары-дак-Сардык” мәгънәсендә бирә. Ә галим Г. Саттаров аны сәрдә үләне күп үскәнгә, шул исем белән аталган, дип фаразлый. Зур Сәрдек авылына 1550-52 елларга кадәр нигез салынган булып, бу вакытта ул хәзерге Киров өлкәсе Бөртамак авылы урынында булган. Зур елгалар буенда яшәгән татар халкын, Явыз Иван, тимерчелек белән шөгыльләнсеннәр өчен, тагын куып җибәргән. Ниндидер билгесез сәбәпләр аркасында, бабаларыбыз 1700 нче еллар тирәсендә Киров өлкәсенең Яңгул авылы урыныннан хәзерге Зур Сәрдек авылы урнашкан җиргә күченәләр. Яңа урынга күчеп килгәч, моннан 300 ел чамасы ел элек, авылыбыз кешеләре мөселман динен кабул итәләр. Ул вакытларда тау башлары калын урман белән капланган була. Агачларны таудан гына тәгәрәтеп төшереп, авыл халкы мәчетләр төзи. Зур Сәрдек авылы районда гына түгел, республикабызда билгеле авыл, белемле һәм мәгърифәтле. 1912 елда авылыбызда беренче рус-татар мәктәбе ачыла. Аның беренче мөгаллиме – Габдулла Тукайның дусты Сәгыйть Сүнчәләй була. Авылыбыздагы Социалистик Хезмәт герое К.Ф.Шакиров исемендәге гимназиядә 334 бала белем ала, аларга 52 педагог белем бирә. “Әкият” балалар бакчасында 50 гә якын бала тәрбияләнә. Авыл халкына җиде кибет, даруханә, фельдшер-акушерлык пункты, "ОZON" товарлар бирү пункты хезмәт күрсәтә.
Демография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Халык саны | |||||||||||
| 1859 | 1884 | 1920 | 1926 | 1938 | 1949 | 1958 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010 |
| 1448 | 1534 | 1576 | 1466 | 1077 | 873 | 798 | 1045 | 1009 | 944 | 990 | 1019 |
Төп милләтләр (1989 елгы җанисәп буенча): татарлар.
Авыл җирлегендә туган күренекле шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Газинур Морат (Моратов Газинур Васикъ улы) (18.08.1959) — татар шагыйре, журналист һәм публицист, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе, Татарстанның М. Җәлил исемендәге бүләге лауреаты, Татарстан Язучылар берлегенең Гаяз Исхакый исемендәге әдәби бүләге лауреаты, Татарстан Республикасының Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе иясе (2016), Татарстанның халык шагыйре (2022).
- Камил Шакиров (1931-2005) - Социалистик Хезмәт Каһарманы, Бөек Ватан сугышы ветераны, полк улы.
- Чулпан Харисова (1953) - тел галиме, фән докторы, профессор.
Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Тәүлек буена һаваның уртача температурасы | ||||||||||||
| Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -11.2 °C | -11 °C | -5.7 °C | 3.8 °C | 12.5 °C | 17.9 °C | 19.9 °C | 17 °C | 11.4 °C | 3.8 °C | -5.3 °C | -10.4 °C | 3.6 °C |
Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb[1]. Уртача еллык һава температурасы 3.6 °C.[2]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ.