Ландскрона

Ландскрона
швед. Landskrona
Нигезләнү датасы	1300
Нигезләүче	Швеция
Дәүләт	Новгород республикасы  Россия
Административ-территориаль берәмлек	Санкт-Петербург
Ачыш датасы	1992
Гамәлдән чыгу датасы	1301
Современное состояние	разрушенный[d]
Хәләте	закрыто навсегда[d]
Ландскрона Викиҗыентыкта

Ландскрона, яки Ландскруна (шведча Landskrona - җир таҗы) - Охта борынында, Охта елгасы Невага койган урында урнашкан, 1300 елда шведлар тарафыннан нигез салынган ныгытма. 1301 елда рус гаскәрләре тарафыннан алына һәм тулысынча җимерелә.

Тарихы

Швед хөкүмәте Нева елгасында швед шәһәре торгызу Новгород Республикасы мәнфәгатьләренә кагылганга, поход җитди әзерләнгәннәр. Корабльләр һәм сугышчылар, алдан сатып алынган бик күп азык-төлек әзерләнә. Походта катнашу өчен Италиядән тәҗрибәле мастер-фортификатор ялланган, аңа Швециядән күп кенә осталар ярдәм итәргә тиеш булган. Поход башында Торгильс Кнутссон, Швециянең хакиме торган. Походта 30-50 кораб һәм 1100 сугышчы катнашыр дип көтелгән. Беркайчан да Нева тамагына мондый зур дошман флоты кермәгән була.

Шведлар Стокгольмнан 1300 елның 30 маенда чыккан.

Ныгытмага нигез салу урыны, мөгаен, алдан сайлап алынган булгандыр. Ландскрон Охта елгасы Невага койган урында төзи башлана. Бу диңгезгә иң якын, беркайчан да су басмас урын була, соңыннан шул ук урында Нева тамагы авылы барлыкка килүе очраклы түгел, ә өч йөз елдан соң биредә Ниеншанц ныгытмасы төзелә.

Шведларның һөҗүме новгородлыларга көтелмәгән хәл була. Князь Андрей Александрович булмый. Шуңа да карамастан, новгородлылар контрһөҗүм өчен көч җыя башлаганнар. Тиздән шведлар русларның Ладога күленең бер утравында көч туплавын хәбәр итә. Ныгытма әле төзелмәгән, шуңа күрә швед командованиесе русларга беренчерәк һөҗүм итергә хәл иткән. Корабларда зур отряд җибәрелә, ләкин күлгә чыккач, ул штурмга эләгә һәм көнбатыш ярга борылырга мәҗбүр була. Сугышчылар көрәшне кичереп, тирә-юнь авылларны талау белән шөгыльләнәләр, тик бишенче көнгә баскач, шведларның запаслары бетә һәм алар Ландскронга әйләнеп кайтырга мәҗбүр булалар. Чикләвек утравында швед заставасы калдырыла. Рус гаскәрләре якынлашканда алар Ландскронга чигенәләр.

Ныгытма әле төзелеп бетмәгән булса да, тирәсе чокырлар белән әйләндреп алынган була, руслар, ныгытмага якынлашып һөҗүм ясыйлар, көрәш каты була, әмма шведлар, һөҗүм ясап, штурмны кире кайтаруга ирешәләр. Руслар урман кырына чигенә, шуннан соң яклар бер тәүлеккә тынычлык төзегәннәр. Швед гаскәрләре яңа сугышка әзерләнә башлагач рус гаскәрләре киткән булып чыга. Күрәсең, новгородлыларның командованиесе әлеге шартларда Ландскронны ала алмыйлар дигән нәтиҗәгә килгән.

Новгородлылар киткәннән соң шведлар ныгытмалар төзүне көзгә кадәр дәвам итәләр. Ныгытма төзелгәч, анда 300 сугышчының гарнизоны калдырыла, ә калган гаскәрләр өйләренә кайтып китә. Швед флоты Стокгольмга 1300 елның 29 сентябрендә әйләнеп кайта.

Археологик тикшеренүләр

1992 елдан башлап П.Е. Сорокин җитәкчелегендә Охта борынында археологик күзәтүләр һәм мәдәни катламны тикшерү алып барыла. 2000 еллар уртасында бу урында эшлекле квартал — Охта-үзәк төзү планлаштырыла. 2006 елдан күздә тотылган төзелеш урынында киң күләмле сакчылык археологик казу эшләре башлана, аның барышында Ниеншанцның валлары һәм чокырлары, ә алдагы тикшеренүләр вакытында Ландскрон ныгытмасын тикшерүләр башлана. Ныгытма көтелгәннән күпкә яхшырак сакланган булып чыга.

Чыганаклар

• Шаскольский И. П. Борьба Руси за сохранение выхода к Балтийскому морю в XIV веке. — Л.: Наука, 1987. — 176 с.
• Гиппинг А. И. Нева и Ниеншанц. — М.: Российский архив, 2003. — 472 с. — ISBN 5-86566-045-4.
• Гадзяцкий С. Карелы и Карелия в Новгородское время. — Петрозаводск.: Государственное издательство Карело-Финской ССР, 1941. — 194 с.
• Сорокин П. Е. Предшественники Петербурга: Ландскрона — Невское устье — Ниеншанц. Архивная копия от 25 декабря 2009 на Wayback Machine
• Хроника Эрика / А. А. Сванидзе; Перевод со старошведского А. Ю. Желтухина. — 2-е изд. — М., 1999.
• Шарымов А. Предыстория Санкт-Петербурга. 1703 год. Книга исследований. — СПб.: Журнал Нева, 2004. — 784 с.