Сөю: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

8 дек 2012, 18:47 юрамасы

Бу сәхифә тиз бетерүгә тәкъдим ителде! Сәбәбе: Бик кыска

Тиз бетерү белән риза булмасагыз, аның бәхәс битендә языгыз.

Администраторларга: бирегә нәрсә сылтый битнең тарихы (соңгы үзгәртүе), битне бетерү.

Ромео һәм Джульетта (ингл.) гашыйкларның Франк Дикси (ингл.) тарафыннан сурәтләнүе

Көчле шәфкать һәм шәхси бәйләнешне билгеләүче хисне сөю дип атыйлар.^[1]

Билгеләмәләр

"Сөю" сүзенең мәгънәләре бик төрле, бер-берсеннән кискен аерыла, контекстка бәйле. Татар телендә бу сүз ташыган төрле мәгънәләрне башка телләрдә төрле сүзләр белән билгеләү дә мөмкин; үрнәк буларак "сөюне" билгеләгән грек сүзләрнең (ингл.) күплеген китерергә була. Сөюнең нәрсә икәнен билгеләүгә тәэсир итүче мәдәни аермалар (ингл.) уртак билгеләмә бирүне аеруча авыр итә.^[2]

Шәхескә таба булмаган сөю

Шәхесләр ара булган сөю

Биологик нигез

Төп мәкалә: :en:Biological basis of love

Имезүчеләргә хас булган ачлык яки сусау кебек үк, сөю хисен дә биологик моделләре аркылы (җенси якынлык теләге белән) аңлатып була.^[3] Сөю буенча алдынгы экспертлардан берсе булган Хелен Фишер (ингл.), сөю тәҗрибәсен өч өлешчә бер-берсенә кергән этапка бүлә: нәфес, тартылу, һәм бәйләнү. Нәфес - җенси теләкне сизү; романтик тартылу партнерларның нәрсәне тартылучан дип табу, ирешергә теләгәнен билгеләү, һәм вакытны һәм көчне әрәм итмичә сайлауларын аңлата; бәйләнү исә йортны уртаклашу, ата-аналык җаваплылыкларны, бер-берсен яклауны, кешеләрдә исә иминлек һәм ышанычлылык хисләрен аңлата.^[4] Бу өч романтик стилләр өчен үзенә нейротрансмиттерларны алучы аерым өч нейрон челтәр җаваплы. Һәрбер этаптааерым кылану юлы да күзәтелә.^[4]

Нәфес, яки парны эзләүне билгеләүче көчле җенси теләк, гадәттән тыш югары дәрәҗәдә тестостерон (ингл.) һәм эстроген (ингл.) кебек химик матдәләрнең җитештерелүе белән бәйле. Бу эффектларның берничә атна яки айдан озаграк дәвам итү сирәк күренеш. Тартылу көче (ингл.) - шәхесләрдә күбрәк аерыла торган махсус бер партнер белән җенси якынлык кылу теләге, саулау һәм бер-берсен тану урын алгач нәфестән үсеп чыккан романтик теләк булып тора. Нейробиология (ингл.) фәнни өлкәсендәге соңгы эзләнүләр кешеләрнең гашыйк булулары белән баш мие амфетаминнарга (ингл.) охшаш килеш йогынты итүче үзенә феромоннар (ингл.), допамин (ингл.), норепинефрин (ингл.), һәм серотонин (ингл.) химик матдәләрне алучы җыелмасын җитештерә башлый. Бу матдәләр баш миенең ләззәт үзәгенә (ингл.) тәэсир (стимуляция) итә, шул ук арада үзенә йөрәк тибеше (ингл.) үсүе, аппетит югалту (ингл.), йокы югалту, һәм интенсив җанлану хисләрен алган хәлгә китерә. Эзләнүләр күрсәткәненчә, бу этап гадәттә 1,5-3 ел дәвам итә.^[5]

Нәфес һәм тартылу этаплары икесе дә вакытлы дип саналу сәбәпле, озын мөддәтле мөнәсәбәтне аңлата алу өчен өченче этапның булуы кирәк. Күп еллар, хәттә дистә елла буе дәвам иткән мөнәсәбәтләрне алга сөрүче бәйләнү (ингл.) кешеләрдә гадәттә өйләнү/кияүгә чыгу һәм балалар, яки уртак кызыксынулар кебек әйберләргә тирәсендә урын алган дуслыкка нигезләнә ала. Кыска мөддәтле мөнәсәбәтләргә караганда, соңгысының окситоцин (ингл.) һәм вазопрессин (ингл.) химик матдәләрнең югарырак концентрацияләргә күбрәк бәйле.^[5] Энцо Эмануэле (ингл.) һәм аның фәнни эзләнүчеләр төркеме хезмәткәрләре нерв үсү факторы (ингл.) (NGF) исемле аксым молекуласы кешеләрнең гашыйк булып китү вакытында тәнендә бик югары дәрәҗәгә пәйда булса, бер ел үткәч гади дәрәҗәгә кире кайтуын ачканнар иде.^[6]

Психологик нигез

Калып:Further2

Эволюцион нигез

Фәнни моделләрнең каршылаштырылуы

Мәдәни карашлар

Борыңгы греклар

Борыңгы римлылар (латинлылар)

Кытайлылар һәм башка син мәдәниятләре

Фарсиләр

Японлылар

Төрекләр (Шаманизм һәм Ислам)

Дини карашлар

Төп мәкалә: :en:Religious views on love

Көнчыгыш диннәр

Буддизм

Һинд дине

Сәяси карашлар

Ирекле сөю

Төп мәкалә: :en:Free love

Фәлсәфи карашлар

Төп мәкалә: :en:Philosophy of love

Искәрмәләр

↑ Oxford Illustrated American Dictionary (1998) + Merriam-Webster Collegiate Dictionary (2000)
↑ Kay, Paul (March 1984). «What is the Sapir–Whorf Hypothesis?». American Anthropologist 86 (1): 65–79. DOI:10.1525/aa.1984.86.1.02a00050.
↑ Lewis, Thomas; Amini, F., & Lannon, R. (2000). A General Theory of Love. Random House. ISBN 0-375-70922-3.
↑ ^4,0 ^4,1 http://homepage.mac.com/helenfisher/archives_of_sex_beh.pdf Deﬁning the Brain Systems of Lust, Romantic Attraction, and Attachment by Fisher et. al
↑ ^5,0 ^5,1 Winston, Robert (2004). Human. Smithsonian Institution. ISBN 0-03-093780-9.
↑ Emanuele, E. (2005). «Raised plasma nerve growth factor levels associated with early-stage romantic love». Psychoneuroendocrinology Sept. 05.

Чыганаклар

Chadwick, Henry (1998). Saint Augustine Confessions. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-283372-3.
Fisher, Helen. Why We Love: the Nature and Chemistry of Romantic Love. ISBN 0-8050-6913-5.
Giles, James (1994). «A theory of love and sexual desire». Journal for the Theory of Social Behaviour 24 (4): 339–357. DOI:10.1111/j.1468-5914.1994.tb00259.x.
Oord, Thomas Jay. Defining Love: A Philosophical, Scientific, and Theological Engagement (Grand Rapids, Mich.: Brazos, 2010)
Singer, Irving (1966). The Nature of Love (v.1 reprinted and later volumes from The University of Chicago Press, 1984 ed.). Random House. ISBN 0-226-76094-4.
Sternberg, R.J. (1986). «A triangular theory of love». Psychological Review 93 (2): 119–135. DOI:10.1037/0033-295X.93.2.119.
Sternberg, R.J. (1987). «Liking versus loving: A comparative evaluation of theories». Psychological Bulletin 102 (3): 331–345. DOI:10.1037/0033-2909.102.3.331.
Tennov, Dorothy (1979). Love and Limerence: the Experience of Being in Love. New York: Stein and Day. ISBN 0-8128-6134-5.
Wood Samuel E., Ellen Wood and Denise Boyd (2005). The World of Psychology (5th ed.). Pearson Education. pp. 402–403. ISBN 0-205-35868-3.

Сылтамалар

[oxford-1] Oxford Illustrated American Dictionary (1998) + Merriam-Webster Collegiate Dictionary (2000)

[2] Kay, Paul (March 1984). «What is the Sapir–Whorf Hypothesis?». American Anthropologist 86 (1): 65–79. DOI:10.1525/aa.1984.86.1.02a00050.

[Lewis-3] Lewis, Thomas; Amini, F., & Lannon, R. (2000). A General Theory of Love. Random House. ISBN 0-375-70922-3.

[brain_systems-4] 4,0 ^4,1 http://homepage.mac.com/helenfisher/archives_of_sex_beh.pdf Deﬁning the Brain Systems of Lust, Romantic Attraction, and Attachment by Fisher et. al

[human-5] 5,0 ^5,1 Winston, Robert (2004). Human. Smithsonian Institution. ISBN 0-03-093780-9.

[6] Emanuele, E. (2005). «Raised plasma nerve growth factor levels associated with early-stage romantic love». Psychoneuroendocrinology Sept. 05.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Юл номеры - 60: / Юл номеры - 60: @@
 -->
 ===Биологик нигез===
-<!--{{Main|:en:Biological basis of love}}
+{{Main|:en:Biological basis of love}}
-Biological models of sex tend to view love as a [[mammal]]ian drive, much like [[hunger]] or [[thirst]].<ref name="Lewis">{{cite book | last = Lewis | first = Thomas | coauthors = Amini, F., & Lannon, R. | title = [[A General Theory of Love]] | publisher = Random House | year = 2000 |isbn=0-375-70922-3}}</ref> [[Helen Fisher (anthropologist)|Helen Fisher]], a leading expert in the topic of love, divides the experience of love into three partly overlapping stages: lust, attraction, and attachment. Lust is the feeling of sexual desire; romantic attraction determines what partners mates find attractive and pursue, conserving time and energy by choosing; and attachment involves sharing a home, parental duties, mutual defense, and in humans involves feelings of safety and security.<ref name="brain systems">
+[[Имезүчеләр]]гә хас булган [[ачлык]] яки [[сусау]] кебек үк, [[сөю]] хисен дә биологик моделләре аркылы ([[җенси якынлык]] теләге белән) аңлатып була.<ref name="Lewis">{{cite book | last = Lewis | first = Thomas | coauthors = Amini, F., & Lannon, R. | title = [[A General Theory of Love]] | publisher = Random House | year = 2000 |isbn=0-375-70922-3}}</ref> Сөю буенча алдынгы экспертлардан берсе булган [[:en:Helen Fisher (anthropologist)|Хелен Фишер (ингл.)]], сөю тәҗрибәсен өч өлешчә бер-берсенә кергән этапка бүлә: ''нәфес'', ''тартылу'', һәм ''бәйләнү''. '''Нәфес''' - җенси теләкне сизү; '''романтик тартылу''' партнерларның нәрсәне тартылучан дип табу, ирешергә теләгәнен билгеләү, һәм вакытны һәм көчне әрәм итмичә сайлауларын аңлата; '''бәйләнү''' исә йортны уртаклашу, ата-аналык җаваплылыкларны, бер-берсен яклауны, кешеләрдә исә иминлек һәм ышанычлылык хисләрен аңлата.<ref name="brain systems">
 http://homepage.mac.com/helenfisher/archives_of_sex_beh.pdf Deﬁning the Brain Systems of Lust, Romantic Attraction,
-and Attachment by Fisher et. al</ref> Three distinct neural circuitries, including neurotransmitters, and also three behavioral patterns, are associated with these three romantic styles.<ref name="brain systems" />
+and Attachment by Fisher et. al</ref> Бу өч романтик стилләр өчен үзенә нейротрансмиттерларны алучы аерым өч нейрон челтәр җаваплы. Һәрбер этаптааерым кылану юлы да күзәтелә.<ref name="brain systems" />
-[[Lust]] is the initial passionate sexual desire that promotes [[mating]], and involves the increased release of chemicals such as [[testosterone]] and [[estrogen]]. These effects rarely last more than a few weeks or months. [[Interpersonal attraction|Attraction]] is the more individualized and romantic desire for a specific candidate for mating, which develops out of lust as commitment to an individual mate forms.-->[[:en:neuroscience|Нейробиология (ингл.)]] [[фән]]ни өлкәсендәге соңгы эзләнүләр кешеләрнең гашыйк булулары белән [[баш мие]] [[:en:amphetamine|амфетаминнарга (ингл.)]] охшаш килеш йогынты итүче үзенә [[:en:pheromones|феромоннар (ингл.)]], [[:en:dopamine|допамин (ингл.)]], [[:en:norepinephrine|норепинефрин (ингл.)]], һәм [[:en:serotonin|серотонин (ингл.)]] химик матдәләрне алучы җыелмасын җитештерә башлый. Бу матдәләр баш миенең [[:en:pleasure center|ләззәт үзәгенә (ингл.)]] тәэсир (стимуляция) итә, шул ук арада үзенә [[:en:heart rate|йөрәк тибеше (ингл.)]] үсүе, [[:en:Anorexia (symptom)|аппетит югалту (ингл.)]], йокы югалту, һәм интенсив җанлану хисләрен алган хәлгә китерә. Эзләнүләр күрсәткәненчә, бу этап гадәттә 1,5-3 ел дәвам итә.<ref name="human">{{cite book
+[[Нәфес]], яки парны эзләүне билгеләүче көчле җенси теләк, гадәттән тыш югары дәрәҗәдә [[:en:testosterone|тестостерон (ингл.)]] һәм [[:en:estrogen|эстроген (ингл.)]] кебек химик матдәләрнең җитештерелүе белән бәйле. Бу эффектларның берничә атна яки айдан озаграк дәвам итү сирәк күренеш. [[:en:Interpersonal attraction|Тартылу көче (ингл.)]] - шәхесләрдә күбрәк аерыла торган махсус бер партнер белән җенси якынлык кылу теләге, саулау һәм бер-берсен тану урын алгач нәфестән үсеп чыккан романтик теләк булып тора. [[:en:neuroscience|Нейробиология (ингл.)]] [[фән]]ни өлкәсендәге соңгы эзләнүләр кешеләрнең гашыйк булулары белән [[баш мие]] [[:en:amphetamine|амфетаминнарга (ингл.)]] охшаш килеш йогынты итүче үзенә [[:en:pheromones|феромоннар (ингл.)]], [[:en:dopamine|допамин (ингл.)]], [[:en:norepinephrine|норепинефрин (ингл.)]], һәм [[:en:serotonin|серотонин (ингл.)]] химик матдәләрне алучы җыелмасын җитештерә башлый. Бу матдәләр баш миенең [[:en:pleasure center|ләззәт үзәгенә (ингл.)]] тәэсир (стимуляция) итә, шул ук арада үзенә [[:en:heart rate|йөрәк тибеше (ингл.)]] үсүе, [[:en:Anorexia (symptom)|аппетит югалту (ингл.)]], йокы югалту, һәм интенсив җанлану хисләрен алган хәлгә китерә. Эзләнүләр күрсәткәненчә, бу этап гадәттә 1,5-3 ел дәвам итә.<ref name="human">{{cite book
 |last=Winston
 |first=Robert
@@ Юл номеры - 73: / Юл номеры - 73: @@
 |isbn=0-03-093780-9}}
 </ref>
-<!--
+Нәфес һәм тартылу этаплары икесе дә вакытлы дип саналу сәбәпле, озын мөддәтле мөнәсәбәтне аңлата алу өчен өченче этапның булуы кирәк. Күп еллар, хәттә дистә елла буе дәвам иткән мөнәсәбәтләрне алга сөрүче [[:en:Attachment theory|бәйләнү (ингл.)]] кешеләрдә гадәттә [[өйләнү]]/[[кияүгә чыгу]] һәм [[бала]]лар, яки уртак кызыксынулар кебек әйберләргә тирәсендә урын алган дуслыкка нигезләнә ала. Кыска мөддәтле мөнәсәбәтләргә караганда, соңгысының [[:en:oxytocin|окситоцин (ингл.)]] һәм [[:en:vasopressin|вазопрессин (ингл.)]] химик матдәләрнең югарырак концентрацияләргә күбрәк бәйле.<ref name="human"/> [[:en:Enzo Emanuele|Энцо Эмануэле (ингл.)]] һәм аның фәнни эзләнүчеләр төркеме хезмәткәрләре [[:en:nerve growth factor|нерв үсү факторы (ингл.)]] (NGF) исемле аксым молекуласы кешеләрнең гашыйк булып китү вакытында тәнендә бик югары дәрәҗәгә пәйда булса, бер ел үткәч гади дәрәҗәгә кире кайтуын ачканнар иде.<ref>{{cite journal
-Since the lust and attraction stages are both considered temporary, a third stage is needed to account for long-term relationships. [[Attachment theory|Attachment]] is the [[human bonding|bonding]] that promotes relationships lasting for many years and even decades. Attachment is generally based on commitments such as [[marriage]] and [[children]], or on mutual friendship based on things like shared interests. It has been linked to higher levels of the chemicals [[oxytocin]] and [[vasopressin]] to a greater degree than short-term relationships have.<ref name="human"/> [[Enzo Emanuele]] and coworkers reported the protein molecule known as the [[nerve growth factor]] (NGF) has high levels when people first fall in love, but these return to previous levels after one year.<ref>{{cite journal
 |author=Emanuele, E.
 |coauthor=Polliti, P.; Bianchi, M.; Minoretti, P.; Bertona, M.; & Geroldi, D
@@ Юл номеры - 82: / Юл номеры - 82: @@
 |journal=Psychoneuroendocrinology
 |volume=Sept. 05}}</ref>
--->
 ===Психологик нигез===