Николай Вахания
| Николай Николаевич Вахания | |
|---|---|
| груз. ნიკოლაი ნიკოლაევიჩი ვახანია | |
| Файл:Nikoloz-Vakhania.jpg</img> | |
| Туган көн | 28 август 1930 |
| Туу урыны | Кутаиси, Россия Империясе |
| Үлем датасы | 23 июль, 2014 (83 яшь) |
| Үлем урыны | Тбилиси, Джорджия |
| Ил |  </img> СССР → </img> Грузия
|
| Фәнни өлкә | математика |
| Эш урыны | Грузия ССР Милли Фәннәр академиясе |
| Академик дәрәҗә | Физика-математика фәннәре докторы (1970) |
| Академик исем | |
| Бүләкләре һәм премияләре |  </img>
|
Николай Николаевич Вахания (гөрҗ. ნიკოლაი ნიკოლაევიჩი ვახანია; 1930-2014) - математика өлкәсендә совет һәм грузин галиме, физика һәм математика фәннәре докторы (1970), профессор (1971), Грузия ССР Милли Фәннәр академиясенең корреспондент әгъзасы (1988), Грузия ССР Милли Фәннәр академиясе академигы (2001). Грузия ССР Милли Фәннәр академиясе Н.И. Мушелишвили исемендәге Хисап математика институты директоры - Грузия Милли Фәннәр Академиясе (1978-2006) һәм Грузия ССР Милли Фәннәр Академиясенең математика һәм физика кафедрасы академик-сәркатибе (2003-2006).
Биография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1930 елның 28 августында Кутаисида туган.
1947 - 1952 елларда Тифлис дәүләт университетының физика һәм математика факультетында укыган. 1953 - 1957 елларда Мәскәү дәүләт университетының механика һәм математика факультетының аспирантурасында белемен күтәргән.
1957 елдан Грузия ССР Милли Фәннәр Академиясенең Н.И. Мусхелишвили исемендәге Исәпләү математика институтында кече, өлкән һәм әйдәп баручы хезмәткәр, 1961 елдан - Ихтималлык теориясе һәм функциональ анализ бүлеге мөдире булып хезмәт итә. 1978 елдан 2006 елга кадәр - әлеге фәнни институтның директоры, 2008 елдан 2013 елга кадәр - шушы ук институтның академик советы председателе була.
Фәнни эш белән беррәттән, ул 1964-2006 елларда Төмән дәүләт университетында очраклы процесслар теориясе кафедрасы мөдире, шул ук вакытта 1970 - 1973 елларда Тифлис дәүләт университетында Кибернетика һәм гамәли математика факультеты деканы булып педагогик эш белән шөгыльләнә. 2003-2006 елларда - Грузия Милли Фәннәр Академиясенең математика һәм физика кафедрасының академик-сәркатибе булып эшли [1] [2] [3].
Фәнни-педагогик эшчәнлеге һәм фәнгә керткән өлеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Н.Н. Ваханияның төп фәнни-педагогик эшчәнлеге исәпләү математикасы һәм математик анализ өлкәсендәге сораулар белән бәйләнгә. Ул биремнәр теориясендә дифференциаль тигезләмәләр өлкәсендә тикшеренүләр алып барган, функциональ анализ һәм ихтималлык теориясе, шулай ук исәпләү математикасын өйрәнү өстендә актив эшләгән. Н. Н. Вахания Халыкара исәпләү математикасы координация комитеты әгъзасы да була.
1958 елда ул "Турыпочмаклы төбәктә тибрәнү тигезләмәсе өчен кайбер мәсьәләләр" темасына кандидатлык диссертациясе, 1970 елда физика һәм математика докторы дәрәҗәсе өчен "Сызыклы киңлекләрдә ихтималны бүлү теориясе мәсьәләләре" темасы белән докторлык диссертациясен яклады. 1971 елда ул СССРның Югары аттестация комиссиясе тарафыннан профессор академик титулына лаек булды. 1967 елда ул Грузия ССР Милли Фәннәр академиясенең корреспондент әгъзасы, 2001 елда - Грузия Милли Фәннәр академиясенең тулы әгъзасы итеп сайлана. Н. Н. Вахания йөздән артык фәнни хезмәт, шул исәптән күпсанлы монографияләр авторы [1] [3] [2].
Төп хезмәтләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Турыпочмаклы домендагы сызык тибрәнү тигезләмәсе өчен кайбер мәсьәләләр. - Мәскәү, 1958. - 78 б.
- Сызыклы киңлекләрдә ихтималны бүлү теориясе проблемалары. - Тбилиси, 1969. - 216 б.
- Сызыклы киңлекләрдә ихтималлык бүленеше. - Тифлис: Мецниереба, 1971. - 153 б.
- Хисап математикасы һәм программалаштыру / [Җав. ред. Н.Н. Вахания]. - Тифлис: Мецниереба, 1982. - 166 б.
- Математика һәм техник кибернетика / [Җав. ред. Н.Н. Вахания]. - Тифлис: Мецниереба, 1983.- 120 б.
- БанаХ киңлекләрендә ихтималны бүлү / Н.Н. Вахания, В.И. Тариелдзе, С.А. Чобанян. - М.: Фән, 1985. - 368 б.
- Математик һәм техник кибернетика / [Җав. ред. Н.Н Вахания]. - Тифлис: Мецниереба, 1986.- 145 б.
- Банах мәйданнарында ихтималны бүлү / Н.Н. Вахания, В.И. Тариелдзе, Чобанян С.А.; Тәрҗемәче Войбор А. - Дордрехт һ.б.: Рейдель, 1987. - 482 б.
- Вахания Н.Н., Шафранский В.В., Планлаштыру теориясенең гомумиләштерелгән проблемаларын чишү алгоритмнары. - М.: ВЦ РАН, 1991. - 46 б. [4]
Бүләкләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Мактау ордены (Грузия) (2000)
- Грузия ССР Милли Фәннәр академиясенең И. Джавахишвили исемендәге премия (1976, 2000)
- Грузия Милли Фәннәр академиясенең Н. Мушелишвили исемендәге премия (1992)
- Грузия Милли Фәннәр академиясе Размадзе исемендәге премия (2003) [3] [2]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 Академики АН Грузии // Национальная академия наук Грузии(груз.)(ингл.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Вахания, Николай Николаевич Грузия: Энциклопедия / Т. 3, Тбилиси, 1997. — С.546
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Энциклопедия Тбилиси / Ираклий Абашидзе, Тбилиси, 2002 г.
- ↑ Вахания, Николай Николаевич // Российская государственная библиотека
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- СССРда математика. 1958-1967: 2 томда / Җав. ред. С. В. Фомин һәм Г. Е. Шилов. - Мәскәү: Фән, Т. 2: Биобиблиография. Чыгарылыш 1. А-Л. - 1969. - 816 с.