Николай Черапкин
| Николай Черапкин | |
|---|---|
| Туган | 8 (21) май 1917 Старые Верхиссы[d], Инсар өязе, Пенза губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 22 август 1987 (70 яшь) Саран, РСФСР, СССР |
| Ватандашлыгы |  СССР |
| Әлма-матер | Мордовия дәүләт университеты |
| Һөнәре | галим |
| Эш бирүче | Мордовия дәүләт университеты |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Катнашкан сугышлар/алышлар | Алман-совет сугышы |
Николай Черапкин (8 [21] май 1917 — 22 август 1987) — совет галиме-филологы , әдәбият белгече ,филология фәннәре докторы (1971), профессор (1972) РСФСРның Атказанган фән эшлеклесе (1977). Кырык елга якын (1950-1987) Мордва югары уку йортларында филология факультетында укыта, 1970 нче елдан совет әдәбияты кафедрасын җитәкли.
Мордва әдәбияты тарихы буенча эш авторы — " Хәзерге мордва әдәбияты " (1954).
Биография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Николай Иосиф улы Черапкин 1917 елның 8 (21) маенда Пенза губернасы Инсар өязенең Иске Югары Исса авылында (хәзерге — Мордовия Республикасынең Инсар районында) туа.
Әтисе — Иосиф Григорьевич Черапкин (беренче мордва лингвисты, беренче мокшы-рус сүзлеген төзүче) гаиләсе белән яшәмәгән. Әнисе тиф белән авырып киткәннән соң, әтисенең яңа хатыны балаларны кабул итмәгән, 12 яшьлек Николай өч кече сеңлесе белән Саранскида балалар йортына күчергә мәҗбүр булган.
1938 елда Мордва дәүләт педагогика институтын тәмамлый. 1938 елда кулга алына, әмма тугыз айдан соң аклана.
1938 ел—1942 елларда Иркутск өлкәсендә рус теле һәм әдәбияты укытучысы булып эшли. Бурятия АССР мәктәбендә директор була. ВКП(б) әгъзасы була
РККДА 1942 елдан бирле. 61 нче танк дивизиясе лейтенанты, танк батальонының 141 нче танк полкы парторы була .
Япония белән сугышта катнаша. Хинган-Мукден операциясе вакытында батальон шәхси составы белән оста эшләгән өчен «Сугышчан хезмәтләре өчен " медале белән бүләкләнә.
1946 елның февралендә демобилизацияләнә, партиянең мордва өлкә комитеты лектор итеп билгеләнә.
1947—-1950 елларда-Темников укытучылар институты директоры була.
1950 елдан 1957 елга кадәр - Мордва педагогика институтында, 1956 елда аның проректоры итеп билгеләнә.
1957 елдан 1987 елга кадәр - Мордва дәүләт университетының филология факультетында укытучы, 1970 елдан совет әдәбияты кафедрасын җитәкли.
1987 елның 22 июлендә Саранскида вафат була.
Сугыш чорында, Япония илбасарлары белән Чарапкин рот коммунистларын һәм партоешмаларын мобилизацияли ... Кайда гына булса да, юлда нинди авырлыклар очрамасын, үзенең большевистлык сүзе белән, кешеләрне куелган бурычларны үтәүгә рухландырды. - 1945 елның 14 сентябрендәге «Сугышчан казанышлары өчен» медале өчен бүләкләү кәгазеннән.
Фәнни эшчәнлек[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1952 елда кандидатлык диссертациясен , 1971 елда докторлык диссертациясен яклый. Филология һәм педагогика фәннәре кандидаты була.
Ике йөзгә якын мәкалә авторы.
Максим Горький иҗаты турында кайбер эшләр авторы — «Горький һәм Мордва халкы», «Горький сүзләренә караганда» һәм «Зур дустыбызның кайнар йөреше».
«Хәзерге заман мордва әдәбияты» (1954), «Туганнар бердәмлегендә» (1969), «Притоки» (1973) монографияләре авторы.
И. Черапкинның «Хәзерге мордва әдәбияты» (1954) эше — мордва әдәбиятын формалаштыруга нигез салган беренче гомуми эшләрнең берсе булып тора .
Фәннәр академиясе нәшер иткән алты томлы "Совет күп милләтле әдәбияты тарихы» дәреслекләрне һәм хрестоматияләрне әзерләүдә катнаша.
Язучы булырак[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
СССР Язучылар берлеге әгъзасы (1952). Драма әсәрләре авторы: «Вирьава» («Урман хуҗалыгы», 1959), «Ломанць ломанти» («Кешегә-кеше», 1962).
10 елга якын Мордва ССР Язучылар берлегенең җаваплы сәркатибы була.
Бүләкләр һәм исемнәр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
«Сугышчан казанышлары өчен» һәм «Японияне җиңгән өчен»медальләре белән бүләкләнгән.
РСФСРның Атказанган фән эшлеклесе (1977, Мордва СССР Югары Советы Президиумының һәм СССР Мәгариф Министрлыгының Мактау грамоталары белән бүләкләнде.
Кызыклы факт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- И. Н. Черяпкин - танк бригадасы командиры, 1945 елда Советлар Союзы Герое була (ул Н. И Черапкинның туганы).
Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Кирюшкин Б. Е. Николай Иосифович Черапкин // Краткая литературная энциклопедия.
- Кубанцев Т. Николай Иосифович Черапкин (1917—1987) // Вестник Мордовского университета. — Саранск, 1997. — № 2/3. — С. 29—30.
- Доктор литературы, критик, литературовед Н. И. Черапкин // Сайт МБОУ «Старо-Верхиссенская основная общеобразовательная школа»
- Черапкин Николай Иосифович (1917—1987) // Сайт Библиотека мордовской литературы, 2017.