Таглар мәгарәсе
| Таглар мәгарәсе | |
 | |
| Дәүләт |
 Әзербайҗан |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Бөюк Таглар |
 | |
Таглар мәгарәсе (әзери. Tağlar mağarası, арм. Թաղլար քարանձավը ) — таш дәвере кешесе ( Мустерия чоры) яшәгән мәгарә. Анда табылган кораллар башка культурага карый, типик Мустьены хәтерләтә . Бу табигый мәгарә 50-55 мең ел дәвамында иң борынгы кешеләрнең яшәү урыны булган. Мәгарәгә янындагы авыл исемен биргәннәр .
Мәгарә Азәрбайҗанның Хожавенд өлкәсе территориясендә урнашкан. 1992 елдан 2020 елга кадәр мәгарә территориясе танылмаган Таулы Карабаx Республикасы контолендә булды. 2020-нче елның ноябрендә булган дошманлык нәтиҗәсендә, Азәрбайҗан территория белән идарә итә, ләкин НКР бу территорияне таләп итүен дәвам итә.
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Мәгарә Азәрбайҗанның Хожавенд өлкәсендә, Боюк Таглар / Метс Тагер авылының көньягында, Куручай елгасының сул ярында [1] Шуша шәһәре янында һәм Азык мәгарәсеннән 3 км ераклыкта урнашкан [2] . Бу мәгарә Өске Юра, башкача әйткәндә, Титон известьташларында барлыкка килгән. Өч гроттодан тора, аларның икесе Мостиер культурасы чорына ( Урта Палеолит ), икенчесе - Өске Юра Палеолит чорына карый .
Моннан тыш, монда алты мәдәни катлам табылган: беренче катламда урта гасыр ашамлыклары, бронза һәм энеолит чорлары савытлары табылган; 2-6 катламнарда Мустье культурасы чорының көнкүреш әйберләре табылган.
Археологик тикшеренүләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1960-нчы елда Азәрбайҗан Совет Социалистик Республикасы Фәннәр академиясе Тарих институтының разведка палеолит экспедициясе Кавказның көньяк-көнчыгышына җибәрелә. Нәтиҗәдә, Азых һәм Таглар мәгарәләре ачыла.
1963 елдан мәгарәдә археологик казу эшләре алып барыла, 7 меңнән артык таш корал һәм 2 меңнән артык хайван сөяге табыла. Беренче катламнан соң урта гасыр, чүлмәк, бронза чоры һәм хальколит әйберләре табыла. 2-6 катлам чикләрендә Мустье культурасы үрнәкләре табыла. Мәгарәне Азәрбайҗан археологы Мамедали Хусейнов тарафыннан казылган [3] .
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Калып:Карта/Бк
- ↑ Пещеры: Выпуск 14-15. — Пермский государственный университет, 1969. — 270 с.
- ↑ Павел Иосифович Борисковский. Древнейшее прошлое человечества. — Ленинград: Наука, 1979. — С. 131. — 240 с.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Азәрбайҗан тарихы (ред. Играр Алиев, ред. "ELM", 1995 2013 елның 11 ноябрь көнендә архивланган. ) 2013 елның 11 ноябрь көнендә архивланган.
- Azərbaycan Tarixi (7 cilddə). Бакы: Эльм, 1998, 1-цил(азәр.) )
- BRAGINA E. Н., Маркова А. К. Якын Палеолит тишегенә СТАНСИЙАСЫНДАН Таьлар БИРЛЕ таякларны фаунасы PALEOECOLOGICAL ТЯЩЛИЛИ (Caucasus) - 2013
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- А. К. Джафаров. Мустьерская культура Азербайджана: по материалам Тагларской пещеры. — «Элм», 1983. — 96 с.
- Антонов Б.А. Геоморфология и вопросы новейшей техники юго-восточной части Малого Кавказа.. — Баку, 1971.
- Герасимов И.П., Величко А.А., Любин В.П., Праслов Н.Д. Древнейшие люди в Европе и условия их обитания: Первые результаты совместных советско-франц. исследований. — 10. — Вестник АН СССР, 1981.