Röhey Utida

Röhey Utida
yap. 内田良平
	Röhey Utida; yap. 内田良平
Tuu datası	11 fevral 1874
Tuu urını	Fukuoka
Ülem datası	26 iyül 1937 (63 yäş)
Watandaşlığı	Yaponiä imperiäse
Eşçänlege töre	säyäsi aktivist
Töp ideyaları	millätçelek

Röhey Utida (yap. 内田良平; 1874 yılnıñ 11 fevrale, Fukuoka — 1937 yılnıñ 26 iyüle) — Yaponiä säyäsätçe-ultramillätçese, 1901—1937 yıllarda üze nigez salğan Qara ajdaha cämğiäte^[en] (Kokurükay) citäkçese.

Biografiäse[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Utida Fukuoka prefekturasında tuğan^[1]. Keçkenädän ük Yaponiäneñ traditsion köräş sänğätläreneñ küp törläre, şul isäptän küdo^[en], kendo^[en], dzüdo häm sumo^[en], belän qızıqsınğan. 1893 yılda ul Toho Kökay urıs tele mäktäbenä uqırğa kergän, ä 1897 yılda Sebergä säyäxät yasağan.

Yaşlegendä Utida Genyosä^[en] millätçe törkemenä quşılğan häm tizdän anıñ nigezläwçese Toyama Mitsurunıñ^[en] töp şäkerte bulğan^[1]. Genyosä aktiv räweştä aqça cıyu belän şöğellängän häm materik Aziägä qarata agressiv tışqı säyäsät öçen agitatsiä yasağan. 1894 yılda Koreyada Donxak kütärelese^[en] başlanğaç, Utida baş kütärüçelärgä yärdäm itär öçen Koreyağa kitkän.

1901 yılda Yaponiägä qaytqaç, ul Räsäygä qarata köçle tışqı säyäsät häm Koreya häm Mancuriägä qarata Yaponiä ekspansionizmı yaklı bulğan Qara ajdaha cämğiäten^[en], ultramillätçe cämğiätne oyıştırğan^[1]. 1903 yılda ul Räsäygä qarşı suğış öçen çığış yasawçı Tayro Dosikay säyäsi törkemenä quşılğan. Räsäyne Yaponiä öçen töp qurqınıç dip sanap, ul Räsäygä qarşı propagandanıñ zur külämnären yaza häm bastıra, Räsäyneñ Aziädäge eşçänlege turında razvedka mäğlümatları cıyu öçen Vladivostokqa kilgän häm Räsäy agressiäsenä qarşı bufer sıyfatında Amur yılğası basseynına Yaponiä ekspansiäse öçen çığış yasağan^[1]. Räsäy-Yaponiä suğışı tämamlanğannan soñ Utida Tokioda Portsmut kileşüenä qarşı qatı protestlar uyatuda töp figura bulğan. Portsmut kileşüe, Utida fikerençä, Yaponiägä adekvat bulmağan taşlamalar täqdim itkän^[1].

Räsäy ciñelgännän soñ Utida üz iğtibarın Koreya anneksiäsen aqlawğa yunältkän. 1906 yılda ul Koreyanıñ yapon general-gubernatorı İto Hirobumi apparatında wazifa alğan häm bu wazifanı tärtipsezleklär tudıru häm Koreyanı tulısınça anneksiäläw öçen agitatsiä öçen qullanğan^[1]. 1907 yılda Utida Koreyada proyapon İlçinxve^[en] säyäsi partiäseneñ sponsorlarınıñ berse bulğan, häm öleşçä Utida tırışlığı belän anneksiä axır çiktä 1910 yılda ireşelgän^[1].

1920 häm 1930 yıllarda Utida liberalizmnı aktiv tänqitlägän. Ul 1925 yılda Yaponiä premyer-ministrı Kato Takaakinı^[en] häm Yaponiä imperatorın üterüne planlaştıruda şiklänelep qulğa alınğan, läkin kiläse yılda aqlanğan^[2]. 1931 yılda ul Böyek Yaponiä citeşterü partiäsenä nigez salğan häm anıñ prezidentı bulğan, ä 1932 yılda ul Qan ligası insidentınıñ^[en] ilhamlandıruçılarınıñ berse bulğan digän imeş-mimeşlär yörägän. 1934 yılda ul Söva Sinseykay xäräkäteneñ vitse-prezidentı bulğan.

Utida 1937 yılnıñ 26 iyülendä wafat bulğan.

İskärmälär[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Huffman, 2013, 275 бит.
↑ Kodansha Encyclopedia of Japan

Ädäbiät[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Huffman, James L., ed (2013). Modern Japan: An Encyclopedia of History, Culture, and Nationalism. Routledge. ISBN 978-0815325253.

Beasley, W.G. (1991). Japanese Imperialism 1894—1945. Oxford University Press. ISBN 0198221681.
Duus, Peter (1998). The Abacus and the Sword: The Japanese Penetration of Korea, 1895—1926. University of California Press. ISBN 0520213610.

[Huffman—2013——275-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Huffman, 2013, 275 бит.

[Kodansha_Encyclopedia_of_Japan———-2] Kodansha Encyclopedia of Japan

[1]

[2]