Иса

Иса авылы
Ил	РусияРусия
Район	Инсар районы
Координатлар	53°59'46.590"тн, 44°19'8.522"кнч
Беренче телгә алу	1643
Халык саны	588 кеше
Милли состав	татарлар
Дини состав	сөнни мөселманнар
Русча топонимы	Большая Поляна

Иса (рус. Большая Поляна) — Мордовиянең Кадошкин районына керүче татар авылы. Авыл 17 гасырда телгә алына. Авылга нигезне Темников татарлары салган. Биләмәләре тирә-як урыс һәм мукшы авылларын колачлаган. Шуңа күрә авылның икенче исеме — Зур Алан.

Сыйфатлама

Иса авылы Иса елгасы буена урнашкан татар авылы. Биредә 350 хуҗалыкта 800 кеше яши. Авылның үзендә җирле хакимият урнашкан, 9 еллык мәктәп, мәчет, клуб, 5-6 шәхси кибет, пилорама бар, газ-су кертелгән, җирләрнең күпчелеген Мәскәү фермерлары алган.

Тарихи белешмә

1763 елда биредә татарлар белән бергә 30 урыс, морза Семен Еналеев коллары яшәгәннәр.

1869 елга авылда 200 йорт булган. Инкыйлабка кадәр авыл бай яшәгән. Ул чакта авыл өч өлеш, 3 авылга бүленгән: Нагур, Кече Иса, Зур Иса. 1913 елда 339 хуҗалыкта 2 497 кеше яшәгән. Хуҗалыкларда 431 алаша исәпләнгән, атсыз хуҗалыклар 87 булган. 447 сыер һәм тана, сыерсыз хуҗалыклар - 47. 3 мәктәп, 3 икмәк кибете, 2 янгын сүндерү машинасы, җил тегермәне, 3 май ясау аппараты, сарык тиреләрен эшкәртүче завод, 4 тимерчелек, 4 пекарня, 9 кибет булган һәм волость үзәге урнашкан. Усман-бай Кильдеев төзегән 200 урынлык волость хастаханәсе, 1906 елда ачылган казна мәктәбе.

Танылган шәхесләр

• Усман-бай Кильдеев (1843-1918), иганәче, Рәшит Сюняевның бабасының атасы.
• Сөләйман Еналеев (1894-1937), офтальмолог, Татарстанның сәламәтлек саклау комиссары, КДМИ ректоры.
• Абдулла Кротов (1920-2005), татар фольклорын саклаучы.
• Рива Седелкина (Рюдиссер, тәхәллүсе Галия Шәрәфи) (1947 елда туган), Азатлык радиосы дикторы.

• 
• 

Чыганаклар

• Топонимический список татарских населенных пунктов Мордовии
• Фәүзия Бәйрәмова. Мишәр иле