Александр Гаркавец

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Александр Гаркавец latin yazuında])
Александр Гаркавец
Туган телдә исем укр. Олександр Миколайович Гаркавець
Туган 19 октябрь 1947(1947-10-19) (76 яшь)
Светлый Луч[d], Старобешевский район[d], Донецк өлкәсе, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР
Яшәгән урын Алматы
Ватандашлыгы  СССР
 Казакъстан
Әлма-матер Харьков милли университеты[d]
Һөнәре филолог
Эш бирүче Тарас Шевченко исемендәге Киев милли университеты[d], Казакъстан үзәк дәүләт музее[d] һәм Байтурсынов исемендәге тел белеме институты[d]
Гыйльми дәрәҗә: филология фәннәре докторы[d] (1988)
Гыйльми исем: профессор[d]

Александр Николай улы Гаркавец (1947 елның 19 октябре, село, Старобешев районы, Светлый Луч авылында туган[1]) — украин килеп чыгышлы Советлар Союзы һәм Казакъстан галим-тюркологы. Харьков университетын тәмамлаган. «Төрки телләр» белгечлеге буенча филология фәннәре докторы (1987), җәмәгать эшлеклесе. 1988 елдан бирле Алматы шәһәрендә тора. Украинаның ат казанган журналисты (1997).

Тәрҗемәи хәле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1964-65 елларда Харьков турбина заводында эшләгән. 1970 елда Харьков дәүләт университетының филология факультетын тәмамлаган.

Шуннан соң «Соцiалiстична Харкiвщина» (1970-1971) газетасы мөхәрриятендә эшләгән, Харьков университеты (1971-1972) нәшриятында мөхәррир булган, ССРБ ФА Шәрыкъ белеме институтында һәм А. А. Потебни исемендәге тел белеме Институтында (1972-1975) аспирантурада укыган, тел белеме Институты хезмәткәре булган (1975-1988) һәм бер үк вакытта Киев дәүләт университетында (1978-1981, 1984-1985) укыткан.

Алматыга күчкәннән соң Казакъстан ФА тел белеме Институтының (1988-1992) рус теле һәм социолингвистика (телләрнең үзара тәэсир итешүе) бүлеге мөдире булган; Казнацкультфонд (1992-1994) фән һәм мәдәният буенча мөдире һәм вице-президенты; «Українськi новини» (1994–2000) газетасының баш мөхәррире булган.

1989—2000 елларда — Алматы украин мәдәни үзәгенең рәисе; Казакъстан Республикасы Президенты каршындагы Киңәшмә (1992 елдан бирле), шуннан соң Милли шура әгъзасы булган; Казакъстан халыклары Ассамблеясы Киңәшмәсе әгъзасы (1995—2000). Соңгы, 13-енче чакырылыш (1994—1995) Казакъстан Республикасының Югары Шурасы депутаты, мәдәният, массакүләм мәгълүмат чаралары һәм җәмгыять оешмалары комитеты рәисе урынбасары. Казакъ ССР «Казакъ ССР-ында телләр турында» закон проектын төзегән.

2000 елдан бирле — Евразия «Дешт-и-Кыпчак» өйрәнүләре Үзәге мөдире; Казакъ дәүләт юридик академиясенең баш фәнни хезмәткәре (2001 елдан бирле); Казакъстан Республикасы Үзәк дәүләт музееның тарих бүлеге белән идарә иткән (2001 елдан бирле)[1].

Фәнни эшчәнлек[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

20-дән артык китап һәм 140-тан артык фәнни мәкалә бастырган. Фәнни хезмәтләр борынгы һәм хәзерге заман кыпчак телләренә (куман-половец теленә, әрмән-кыпчак теленә, урум теленә), кыпчак язма һәйкәлләренә, башка телләр белән тәэсир итү шартларында төрки телләр үсешенә; тел сәясәтенә, тел контактларына, тел төзелешенә; кырымтатар теленең хәзерге корылышына, кырымтатар язмасының һәм орфографиясенең реформалавына багышланган.

Бүләкләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Отличник просвещения УССР (1988),
  • Медаль А. С. Макаренко (1989),
  • Медаль (памятный знак) «50 лет освобождения Украины» (1994),
  • Заслуженный журналист Украины (13 октября 1997 года) — за значительный личный вклад в укрепление связей Украины и Республики Казахстан, популяризацию культурно-художественного наследия украинского народа[2],
  • Лауреат казахстанской Президентской премии мира и духовного согласия (1997),
  • Лауреат независимой премии «Тарлан» (2003).

Төп фәнни эшләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Конвергенция армяно-кыпчакского языка к славянским в XVI—XVII вв. — Киев: Наукова думка, 1975.
  • Кыпчакские языки: куманский и армяно-кыпчакский. — Алма-Ата: Наука, 1987.
  • Тюркские языки на Украине. — Киев: Наукова думка, 1988.
  • Ана тили. Пособие по крымскотатарскому языку для 7 класса. — Киев: Радянська школа, 1988.
  • Ана тилинде. Хрестоматия по крымскотатарскому языку для 7 класса. — Киев: Рад. школа, 1988.
  • Ана тили. Пособие по крымскотатарскому языку для 8 класса. — Киев: Радянська школа, 1989.
  • Ана тилинде. Хрестоматия по крымскотатарскому языку для 8 класса. — Киев: Радянська школа, 1989.
  • Крымскотатарско-русский словарь (совместно с Ш. Асановым и С. Усеиновым). — Киев: Радянська школа, 1988.
  • Проект Закона Казахской ССР «О языках в Казахской ССР» (1989).
  • 10 лингафонных приложений к учебникам казахского языка для 2-11 классов русских школ и одно приложение к самоучителю казахского языка (всего 60 часов аудиозаписи, 1990—1991).
  • Урумы Приазовья. История, язык, сказки, песни, загадки, пословицы, поговорки, письменные памятники (свод фольклорных и письменных памятников урумов — тюркоязычных греков, выходцев из Крыма) . — Алма-Ата: УКЦ, 1999.
  • Урумский словарь. — Алма-Ата: Баур, 2000.[1]
  • Великая Степь в античных и византийских источниках: Сборник материалов 2018 елның 20 июнь көнендә архивланган.. — Алматы: Баур, 2005. — 1304 с. — Калып:ISBN с опечаткой, 2006 — ISBN 9965248052.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Гаркавец Александр Николаевич // Центральный Государственный музей Республики Казахстан.
  2. ↑ Указ Президента Украины от 13 октября 1997 года № 1149/97 «О присвоении почётных званий Украины гражданам Республики Казахстан».

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Александр_Гаркавец&oldid=3731569