Болгавар районы
| Болгавар районы | |
| баш. Благовар районы | |
| Байрак[d] | |
 | .png) |
| Нигезләнү датасы | 31 гыйнвар 1935 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
| Башкала | Язикәү |
| Административ-территориаль берәмлек | Башкортстан |
| Сәгать поясы | YEKT[d] һәм UTC+05:00 |
| Халык саны |
24 341 (1989)[1], 25 770 (2002)[2], 25 882 (2008)[3], 25 957 (2009)[4], 26 004 (2010)[5], 25 805 (2012)[6], 25 621 (2013)[7], 25 683 (2014)[8], 25 629 (2015)[9], 25 556 (2016)[10], 25 423 (2017)[11], 24 699 (2021)[12] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 138 метр |
| Нәрсә белән чиктәш | Чакмагыш районы, Кушнарин районы, Чишмә районы, Дәүләкән районы һәм Бүздәк районы |
| Мәйдан | 1688,15 км² |
| Рәсми веб-сайт | admblagovar.ru |
.svg) | |
 | |
 Болгавар районы Викиҗыентыкта | |
Болгавар районы (рус. Благоварский район) — Башкортстанга керүче муниципаль район. Административ үзәге — Язикәү авылы.
1935 елның 31 гыйнварында Үзәк башкарма комитетының карары белән, яңа 14 район белән бергә барлыкка килгән.
Болгавар районы 80гә якын торак урынын берләштерүче 15 авыл җирлегенә бүленгән.
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Муниципаль район Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгының төньяк-көнчыгыш өлешендә урнашкан. Мәйданы 1611 км² тәшкил итә. Төньяктан көньякка 38 кмга, көнбатыштан көнчыгышка 66 кмга сузылган. Район аша аз сулы Чәрмәсән белән Кармасан елагалары ага.
Демография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| 1989[1] | 2002[2] | 2008[3] | 2009[4] | 2010[5] | 2012[6] | 2013[7] | 2014[8] | 2015[9] | 2016[10] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 24 341 | ↗25 770 | ↗25 882 | ↗25 957 | ↗26 004 | ↘25 805 | ↘25 621 | ↗25 683 | ↘25 629 | ↘25 556 |
| 2017[11] | 2021[12] | ||||||||
| ↘25 423 | ↘24 699 |
Транспорт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Район территориясеннән Уфа – Самара тимер юлы һәм автомагистраль уза. Куйбышев тимер юлының Болгавар тимер юл станциясе.
Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Район җиренең 85%ы (128 мең га) авыл хуҗалыгы максатларында файдалана. Шул исәптән 105 мең га — басу җирләре.
Җитештерү тармагы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Районда сәнәгатькә дә азмы-күпме урын бар. Нефть һәм нефть продуктларын куу, авыл хуҗалыгын продукциясен эшкәртү, авыл хуҗалыгы техникасын ремонтлау предпприятиеләре бар. Иң эреләре: Язикәү ЛПДС (куу станциясе, диспетчерлык), «Райсельхозотехника», Болгавар дәүләт кошчылык заводы, завод каршында ит әйберләре цехы, элеватор. Дүрт төзелеш оешмасы эшли
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Рәсми саннар буенча районның милли составы бик чуар. Соңгы рәсми сан алу буенча биредә ярты халык башкортлар, калганнары — татарлар, руслар һәм алманнар яши. Әмма 1989 елда гына татарлар — 60%, башкортлар 8% исәпләнгән. 2000 елда Уфада Башкорт хатын-кызлары җыенына чакыруга каршы район җитәкчелеге үз вәкилләрен җибәрмәде, районда башкорт халкы яшәми дигән җавап белән.[13]. Аларга каршы тарих фәннәре кандидаты Әнвәр Әсфәндияров, чыганаклар буенча районның 35 авылын «тарихи башкорт авыллары» итеп санарга куша. Үзенә ошамаган рәсми статистиканы ул үзенчә «фаш итеп» карый. Янәсе, ниндидер кодрәтле көчләр (Әсфәндияров ул көчләрнең исемнәрен атамый) Болгавар районы халкын дезинформацияләү планын коралар һәм халыкны сәяси провокация корбаннары итәләр. Әсфәндияров районда яшәгән татарларны һәм башка халыкларны үзләрен мотлакъ Канзафәр-би токымы итеп танырга һәм башкорт дип аталырга өнди[13].
Сан алулар буенча милли состав
| Год | башкортлар | татарлар | руслар | алманнар |
|---|---|---|---|---|
| 1970 | 46,3 % | 20,6 % | ||
| 1989 | 7,8 % | 59,8 % | 17,6 % | 7,9 % |
| 2002 | 48,4 % | 23,1 % | 19,8 % | 2,4 % |
| 2010 | 42,8 % | 28,3 % | 21,8 % | % |
Таблицада күрсәтелмәгән халыклардан районда украиннар да яши (2,8%).
Район җирендә туган танылган кешеләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Рөстәм Асаев, җырчы, Татарстанның халык артисты (2022).
- Мидхәт Әбделмәнов (1942―2024), шагыйрь, композитор.
- Хәмит Әһлиуллин,
- Нурлан Ганиев (1985), шагыйрь, философия фәннәре кандидаты (2020). Башкортстан Язучылар берлеге рәисе урынбасары.
- Касыйм Дәүләткилдиев, рәссам.
- Бәкер Дәүләтов,
- Әмирхан Еники, язучы.
- Ренат Еникеев, композитор.
- Гыйлемхан Идрисов,
- Нурия Измайлова, шагыйрә.
- Хаҗиәхмәт Ишбулатов,
- Муса Мөлеков,
- Галимҗан Нигъмәти,
- Гыйниятулла Терегулов,
- Әбүбәкер Терегулов,
- Идрис Туктар, шагыйрь.
- Вәли Хангилдин,
- Рим Хәсәнов, композитор.
Матбугат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татар телендә «Благовар хәбәрләре», русча «Благоварские вести» (элек «Знамя труда») гәҗите нәшер ителә. Атнага өч тапкыр чыга. Гомуми тираж – 4 300 данә. Айга 2 тапкыр башк. «Благовар хәбәрҙәре» гәҗит-кушымтасы чыгып килә.[14]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность населения СССР, РСФСР и ее территориальных единиц по полу.
- ↑ 2,0 2,1 Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более.
- ↑ 3,0 3,1 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
- ↑ 4,0 4,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. 2014-01-02 тикшерелгән.
- ↑ 5,0 5,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. әлеге чыганактан 2023-08-11 архивланды. 2024-04-28 тикшерелгән.
- ↑ 6,0 6,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2014-05-31 тикшерелгән.
- ↑ 7,0 7,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 2013-11-16 тикшерелгән.
- ↑ 8,0 8,1 Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. 2014-08-02 тикшерелгән.
- ↑ 9,0 9,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015-08-06 тикшерелгән.
- ↑ 10,0 10,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (2018-10-05). әлеге чыганактан 2021-05-08 архивланды. 2021-05-15 тикшерелгән.
- ↑ 11,0 11,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017-07-31). әлеге чыганактан 2017-07-31 архивланды. 2017-07-31 тикшерелгән.
- ↑ 12,0 12,1 Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более (XLSX). 2022-09-01 тикшерелгән.
- ↑ 13,0 13,1 Калмантаев, Курбангулов, Мажитов, archived from the original on 2021-06-28, retrieved 2011-06-29
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2015-07-30, retrieved 2021-08-14
Чыганак[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Башкирская энциклопедия(үле сылтама)
- Мы гордимся ими(үле сылтама)
 | Башкала: Уфа |  | |
Районнар: Архангель | Аскын | Авыргазы | Әлшәй | Баймак | Бакалы | Балтач | Бәләбәй | Балакатай | Белорет | Бишбүләк | Бөре | Болгавар | Благовещен | Борай | Бөрҗән | Бүздәк | Габҗәлил | Гафури | Дәүләкән | Дүртөйле | Дуван | Җылаер | Зиянчура | Иглин | Илеш | Ишембай | Кызыл Кама | Күгәрчен | Кушнарин | Куергазы | Калтасы | Караидел | Кырмыскалы | Кыйгы | Мәләвез | Мәчетле | Мишкә | Миякә | Нуриман | Чакмагыш | Салават | Тәтешле | Туймазы | Өфә | Учалы | Фёдоровка | Хәйбулла | Чишмә | Шаран | Стәрлебаш | Стәрлетамак | Яңавыл | Ярмәкәй | |||
.png)