Ярмәкәй районы

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ярмәкәй районы latin yazuında])
Ярмәкәй районы
баш. Йәрмәкәй районы
Байрак[d]
Нигезләнү датасы 31 гыйнвар 1935 һәм 13 декабрь 1968
Сурәт
Дәүләт  Россия
 СССР
Башкала Ярмәкәй
Административ-территориаль берәмлек Башкортстан һәм БАССР
Сәгать поясы YEKT[d] һәм UTC+05:00
Халык саны 18 205 (2002)[1],
16 723 (2008)[2],
16 604 (2009)[3],
17 162 (2010)[4],
16 766 (2012)[5],
16 521 (2013)[6],
16 193 (2014)[7],
16 046 (2015)[8],
15 909 (2016)[9],
15 737 (2017)[10],
15 259 (2021)[11]
Нәрсә белән чиктәш Бишбүләк районы
Гамәлдән чыгу датасы 1 февраль 1963
Мәйдан 1437 км²
Почта индексы 4521ХХ
Рәсми веб-сайт ermekeevo.bashkortostan.ru
Харита сурәте
Җирле телефон коды 34741
Карта
 Ярмәкәй районы Викиҗыентыкта

һәм Ярмәкәй районы (рус. Ермекеевский район) — Россия Федерациясенең Башкортстан Республикасына керүче административ-территориаль берәмлек (район) һәм үзенең чикләрендә Ярмәкәй районы муниципаль районы (баш. Йәрмәкәй районы муниципаль районы) атамасы белән куллана торган муниципаль берәмлек (муниципаль район).

Административ үзәге — Ярмәкәй авылы, 2011 ел мәгълүматларына күрә биредә 4 226 кеше яши.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1935 елның 31 гыйнварында Бәләбәй районының бер өлешендә төзелә. Үзәк башкарма комитетының карары белән барлыкка килгән.

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ярмәкәй муниципаль районы Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгынын уртасында, өч төбәк (Татарстан, Башкортстан, Ырынбур өлкәсе) тоташкан җирдә урнашкан. Район Ыкның уң ярында ята, район аша аның кушылдыгы — Рә елгасы ага.

Мәйданы 1437 км² тәшкил итә. Туймазы, Бәләбәй, Бишбүләк районнары белән, Татарстанның Баулы һәм Ырынбур өлкәсенең Северный районнары белән чиктәш.

Район үзәге Уфадан 235 км ераклыкта урнашкан.

Район уңдырышлы җирләргә ия, каратуфрак җирнең 73,4 %-тын биләп тора. Урманнар 15 % җирне били.

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

51 авыл бар, иң эреләре: Ярмәкәй, Спартак (1,05 мең), Тарказы (0,84 мең), 8 март ис. (0,8 мең), Иске Турай (0,74 мең), Суыккүл (0,79 мең).

Районның төп халыклары — татарлар, чуашлар, руслар. Шулай ук мукшы һәм удмурт авыллары бар.

Ел татарлар чуашлар башкортлар руслар[12]
1939[13] 30,3 % 13,8 % 21,3 % 24 %
1970 37,6 % 24,4 %
1989 54,4 % 16 % 11,3 %
2002 20,3 % 14,5 % 46,3 % 10,6 %
2010[14] 36,4 % 14,6 % 28,6 % 11,8 %

Мукшылар (3,7 %), удмуртлар (2,9 %).

Халык саны
2002[1]2008[2]2009[3]2010[4]2012[5]2013[6]2014[7]2015[8]2016[9]2017[10]
18 205↘16 723↘16 604↗17 162↘16 766↘16 521↘16 193↘16 046↘15 909↘15 737
2021[11]
↘15 259

Туган тел буенча халык (2010): татар теле — 54,8 %, рус теле — 15,3 %, чуаш теле — 13,4 %, башкорт теле — 9,3 %, ар теле — 2,8 %.[15]

Административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Бикәт авыл шурасы
  • Иске Сүлле авыл шурасы
  • Иске Турай авыл шурасы
  • Кызылъяр авыл шурасы
  • Рәтамак авыл шурасы
  • Сигезенче Март авыл шурасы
  • Спартак авыл шурасы
  • Суыккүл авыл шурасы
  • Тарказы авыл шурасы
  • Түбән Олыелга авыл шурасы
  • Урта Карамалы авыл шурасы
  • Усман-Ташлы авыл шурасы
  • Ярмәкәй авыл шурасы

    • Район җирендә туган танылган кешеләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Сугыш геройлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Сәяси золым корбаннары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Районда 25 эре хуҗалык, 51 фермер хуҗалыгы исәпләнә.

    Авыл хуҗалыгы өчен уңышсыз килгән 2010 елда район 1178,3 млн (2009 елда 1407,2 млн) сумлык авыл хуҗалыгы продукциясен җитештергән. Эре хуҗалыкларга 27,8 % бәя туры килә (2009 елда — 37,2 %), шәхси хуҗалыкларда 65,5 % (57,2 %) җитештерелгән, фермерлар 6,7 % (5,6 %) җитештергәннәр.

    Районның авыл хуҗалыгына зәгыйфь матди-техник нигез, түбән уңышдырышлык, терлекчелектә түбән җитештерүчәнлек хас.

    Мәгариф өлкәсе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    2010 елның 1 июненә Ярмәкәй районында 24 мәктәп эшләде. Ул уку елын мәктәпләрдә 1 892 бала тәмамлаган. Аларның 971 — татар балалары.

    Татар телендә 8 мәктәптә һәм 2 филиалда 271 бала белем ала. Бу татар балаларының 27,9 %-тын тәшкил итә. 14 мәктәптә татар телен туган теле буларак тагын 568 бала өйрәнә (54,5 %).

    6 мәктәптә чуаш телен 288 бала өйрәнә (91,1 %). 1 мәктәптә (Күпчәнәйдә) ар теле өйрәнелә (59 бала — 77,6 %). 1 мәктәптә (Яңа Сүлле) 20 бала эрзә телен өйрәнә (32,8 %).

    Матбугат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    1935 елдан бирле татар һәм рус телләрендә «Ярмәкәй яңалыклары» / «Ермекеевские новости» дип аталган район гәҗите чыгарыла. Айга 1 тапкыр башкорт телендәге «Етегән» дигән гәҗит-кушымтасы чыгарыла.[16]

    Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    1. ↑ 1,0 1,1 Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более.
    2. ↑ 2,0 2,1 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
    3. ↑ 3,0 3,1 Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. 2014-01-02 тикшерелгән.
    4. ↑ 4,0 4,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. әлеге чыганактан 2023-08-11 архивланды. 2024-04-28 тикшерелгән.
    5. ↑ 5,0 5,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. 2014-05-31 тикшерелгән.
    6. ↑ 6,0 6,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). 2013-11-16 тикшерелгән.
    7. ↑ 7,0 7,1 Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. 2014-08-02 тикшерелгән.
    8. ↑ 8,0 8,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. 2015-08-06 тикшерелгән.
    9. ↑ 9,0 9,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (2018-10-05). әлеге чыганактан 2021-05-08 архивланды. 2021-05-15 тикшерелгән.
    10. ↑ 10,0 10,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (2017-07-31). әлеге чыганактан 2017-07-31 архивланды. 2017-07-31 тикшерелгән.
    11. ↑ 11,0 11,1 Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более (XLSX). 2022-09-01 тикшерелгән.
    12. ↑ Рус Википедиясе
    13. ↑ demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39_ra.php?reg=2096
    14. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения по Республике Башкортостан (pdf). Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. әлеге чыганактан 2013-03-09 архивланды. 2013-03-05 тикшерелгән.
    15. ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2019-03-27, retrieved 2015-07-20 
    16. ↑ Ермекеево.Ру (Радмир Рамазанов сайты)
    Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Ярмәкәй_районы&oldid=3597508