Виктор Веселаго

Виктор Веселаго
Туган	13 июнь 1929(1929-06-13) Запорожье, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР
Үлгән	15 сентябрь 2018(2018-09-15) (89 яшь)
Ватандашлыгы	СССР  Россия
Әлма-матер	Мәскәү физика-техника институты[d]
Һөнәре	физик, университет профессоры
Эш бирүче	Мәскәү физика-техника институты[d]
Гыйльми дәрәҗә:	физика-математика фәннәре докторы[d]
Гыйльми исем:	профессор

Виктор Георгиевич Веселаго (1929 елның 13 июне, Запорожье өлкәсе, Украин ССР, ССРБ — 2018 елның 15 сентябре) — совет һәм Россия физигы, оптика метаматериалларының пионерларының берсе. ССРБ Дәүләт премиясе лауреаты.

Тормыш юлы

Виктор Веселаго ССРБның Запорожье өлкәсендә «Днепрострой» хезмәткәрләренең берсе Георгий Сергеевич (1893—1937) гаиләсендә туа. Әнисе Елена Борисовна Коялович (1895—1987) — танылган рус һәм совет математигы, метролог, шахматчы Борис Михайлович Кояловичның кызы.

Мәктәптә үк ул С. Э. Хайкинның «Радио нәрсә ул» китабын укып, физика белән мавыга һәм Мәскәү дәүләт университетының физика-техник факультетына укырга керә, анда Л. Д. Ландау, П. Л. Капица, С. М. Рытов һәм башка зур галимнәр лекцияләрен тыңлый. Диплом проектын — М. Е. Жаботинский җитәкчелегендә, ә диплом эшен П. Н. Лебедев исемендәге Физик институтта (ФИАН) Н. А. Ирисова төркемендә башкарган. Шунда ук, булачак Нобель лауреаты А. М. Прохоров җитәкчелегендәге ФИАНда ул үзенең фәнни эшчәнлеген башлый, ә 1982 елдан башлап гомеренең ахырына кадәр Гомуми физика институтында (ИОФАН) эшли. 1961 елдан бирле Веселаго Мәскәү физика-техник институтында укыта, физика һәм энергетика проблемалары факультетын һәм гамәли физика кафедрасын оештыруда актив катнаша. 20 елдан артык ул Югары аттестация комиссиясенең физика буенча эксперт советы әгъзасы булган.

1990 елларда Веселаго Россиядә фәнни интернет-таратулар оештыру инициаторларының берсе була («Информаг» системасы), 1998 елда «Исследовано в России» беренче Россия электрон фәнни журналына нигез сала.

Фәнни эшчәнлек

1960 елларда Веселаго ФИАНда төзелгән һәм ССРБ Дәүләт премиясе белән билгеләп үтелгән көчле магнит кырларын алу өчен «Соленоид» җайланмасын эшләүдә катнаша.

1967 елда, Л. И. Мандельштам эшләренә нигезләнеп, Веселаго материалларның тискәре сындыру күрсәткече белән материалларның көтелгән үзлекләрен тасвирлый: моның өчен материал бер үк вакытта тискәре диэлектрик һәм магнит үтүчәнлегенә ия булырга тиешлеген, мондый материалдан яссы параллель пластина сурәтне бозмыйча гына тапшырырга тиешлеген һәм мондый материалда яктылык йотылганда ут басымы аның тартылуына күчүен күрсәтә. Бу фаразлар 2000 елда, Дэвид Смит җитәкчелегендә Америка галимнәре беренче «тискәре материаллар» булдырганда, ә инглиз физигы Джон Пендри Веселагоның яссы линзасының рөхсәт итүчәнлеген күрсәткәч тормышка ашырыла. Шул мизгелдән, хәзерге вакытта, гадәттә, метаматериаллар дип аталган ясалма структураларның физикасының көчле үсеше башлана.

Бүләкләр

• Фән һәм техника өлкәсендә ССРБ Дәүләт премиясе (1976);
• Россия Федерациясенең атказанган фән эшлеклесе (2001);
• В. А. Фок исемендәге премия (2004);
• МИС медале (2009).

Басмалар

• В. Г. Веселаго. Электродинамика веществ с одновременно отрицательными значениями ε и μ // УФН. — 1967. — Т. 92, № 7. — С. 517.
• В. Г. Веселаго. О формулировке принципа Ферма для света, распространяющегося в веществах с отрицательным преломлением. // УФН. — 2002. — Т. 172, № 10. — С. 1215.
• В. Г. Веселаго. Электродинамика материалов с отрицательным коэффициентом преломления (Сессия 26.03.03) // УФН. — 2003. — Т. 173, № 7. — С. 790.
• Veselago V., Braginsky L., Shklover V., Hafner C. Negative Refractive Index Materials // Journal of Computational and Theoretical Nanoscience. — 2006. — Vol. 3, № 2. — С. 189—218.

Әдәбият

• О Веселаго — весело и с добрыми пожеланиями 2021 елның 22 ноябрь көнендә архивланган. // За науку: газета МФТИ. — 31.08.2004. — № 23 (1685).
• Пендри Дж., Смит Д. В поисках суперлинзы // В мире науки. — 2006. — № 11.
• Закутняя О. Теория и практика Виктора Веселаго // В мире науки. — 2006. — № 12.
• Шеваров Д. Век Веселаго: Три вечера с легендарным ученым-физиком // Российская газета — Неделя. — 2016. — № 261(7129).
• Гарнов С.В., Дианов Е.М., Конов В.И., Осико В.В., Пашинин П.П., Пендри Дж.Б., Питаевский Л.П., Рубаков В.А., Руденко О.В., Смит Д.Р., Третьяков С., Щербаков И.А. Памяти Виктора Георгиевича Веселаго // УФН. — 2019. — Т. 189, № 3. — С. 335–336.
• Boardman A. Pioneers in metamaterials: John Pendry and Victor Veselago // Journal of Optics. — 2011. — Vol. 13. — P. 020401.
• Zheludev N.I. Seeing the future from the past // Nature Photonics. — 2019. — Vol. 13. — P. 221–222.

Сылтамалар

• Статьи и персоналии Виктора Георгиевича Веселаго в журнале «Успехи физических наук»
• В. Г. Веселаго
• ACADEMIA. Виктор Веселаго. Отрицательное преломление и шапка-невидимка 2020 елның 19 сентябрь көнендә архивланган.