Целофизис
| Целофизис | |
|---|---|
.jpg) | |
| Халыкара фәнни исем | Coelophysis Эдвард Коп, 1889 |
| Таксономик ранг | ыру |
| Югарырак таксон | целофизоиды[d] |
| Башлану вакыты | 216000 тысячелетие до н. э. |
Целофизислар (лат. Coelophysis - буш гәүдә) - зауришийлар тәртибендәге динозаврлар ыруы. Тероподларга карый[1]. Триас периодында яшәгәннәр (210 миллион ел элек[2]).
Таралу
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Целофизисларның ташланулары АКШның көньяк-көнбатышында һәм көнбатышында очраша[2]. Шулай итеп, Алар Пангеянең көнбатышында яшәгәннәр.
Целофизис 1881 елда АКШда Дэвид Болдуин белән[3] ачылган. Беренче фәнни язылуы 1889 елда Эдвард Дринкен Коуп белән төзелгән.[4]. Coelophysis bauri исемен Коупның ярдәмчесеннән алган[3].
Яшәү образы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1947 елда Нью-Мексикода ("Өрәкләр ранчосы"нда) Целофизисларның "абзый кабере" табылган иде. Анда төрле целофизисларның сөякләре (карт һәм яшь, бәләкәй һәм зур хайваннарның калгычлары) яткан. Шулай итеп целофизисларның төркемчә яшәве турында фикер катынайган иде[2].
Ашау
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Целофизислар вак сөйрәлүчеләрне, бөҗәкләрне ашаган. Әмма калгычларында балаларының сөякләре еш табыла. Иң башта, динозаврларның йомырткасалуын белмичә, галимнәр аларны җимешләр дип санаган. Ләкин хәзер бу калгычларның башка табигате турында фикер бар: целофизислар канибаллар булганы турында. Мөгаен, бу балаларны ачлык чагында ашаганнар яки башка төрдәшләр ояларына җимереп ташлаганда үтергәннәр. Ләкин 2002 елда Боб Грэй белән яңа гипотеза кертелгән: "балалары" чын хәлдә вак хайваннар гына. 2006 елда бу фикер дәлилләнгән. Әмма сорау хәзер дә ачык булып кала[1].
Тышкы кыяфәт
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Озынлыгы 3 метрга җиткән, биеклеге 1,5 метрга тигез була алган. Аларның эре күзләре һәм озын муены иде[2]. Целофизисларның күп вак, әмма бик үпкен тешләре булган[5]. Целофизислар бик яхшы чабучылар иде. Массасы 30 килограмга тигез була алган[6].
Классификация
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Целофизис тероподларга карый. Әмма шуннан классификациясе томанлы: кемдер аны Цератозаврлылар инфратәртипенә (Certatosauria инфратәртибе → Coelophysoidae асгаиләсе → Coelophysidae гаиләсе → Coelophysinae асгаиләсе → Coelophysis ыруы), кемдер Neo Therapoda төркеменә кертә[1].
Галерея
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганаклар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Рус Википедиясе
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Динозавры. - М.: ООО "Издательство Астрель": ООО "Издательство АСТ", 2002. - 359 с.: ил.
- ↑ 3,0 3,1 http://dinosaurs.afly.ru/theropoda/64-coelophysis
- ↑ Динозавры. Полная энциклопедия / Пер. с англ. М. Авдониной. - М.: Изд-во Эксмо, 2003. - 256 с.
- ↑ Тамара Грин. Что ели динозавры. - ЗАО "Издательство ЭКСМО-Пресс"
- ↑ http://dinopedia.ru/dinosaur.php?id=51