Kir II Böyek
| Kir II Böyek borınğı farsı Kuruš - Kuruş akkadça Ku(r)-raš/-ra-áš yunança Κῦρος latinça CyrusФайл:Cyrus portrait.jpg | |||
| Kir II Böyek | |||
| |||
|---|---|---|---|
| aña qädär: | däwlät nigezlänä | ||
| däwamçısı: | Kambis II | ||
| |||
| aña qädär: | Kambis I | ||
| däwamçısı: | Kambis II | ||
| Dine: | Zoroastrizm | ||
| Tuu: | 593 yıl b. e. q. | ||
| Tuu urını: | Anşan | ||
| Ülem: | 530 yıl b. e. q. | ||
| Ülem urını: | Sırdäryä yanında | ||
| Dinastiä: | Axämenid näsele | ||
| Äti: | Kambis I | ||
Kir II Böyek (borınğı farsı Kuruš - Kuruş) - 559-530 b.e.q yıllarda idärä itkän Axämänidlar näselennän farsı patşası. Kambis I ulı, bälki Midiä patşası qızı Mandana ulı.
Axämenid Däwlätenä nigez saluçı.
Kir 29 yıl däwamında idärä itkän.
Midiägä qarşı kütäreleş
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]559 b.e.q. yılda farsı utraq qäbiläläreneñ yulbaşçısı bula.
553 b.e.q. yılda Kir Midiä patşası Astiag qa qarşı baş kütärä. Näticädä 3 yıldan soñ Kir ciñä.
Kir Midiä başqalası Ekbatana nı basıp ala häm Midiä patşası tacın kiä.
Kir - Midiä patşası
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]550-548 b.e.q. yıllarda Parfiä häm Ärmänstan illären basıp ala.
547 b.e.q. yılda Kir yağına Kilikiä küçä.
Keçe Aziäne basıp alu
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]547 b.e.q. yılda Lidiägä qarşı suğış başalana. Pteriä yanındağı bäreleştän soñ Lidiä patşası Kröz başqalasına Sard şähärenä çigenä.
14 könlek qamalıştan soñ Sard şähäre basıp alına, Kröz patşası äsirlekkä elägä.
Kir Lidiä bay patşası Krözne ayağan.
546 b.e.q. yılda Lidiädä kütäreleş başlana. Kirneñ ğäskär başlığı Mazar fetnäne bastıra häm grek şähärlären basıp ala başlıy.
Mazar ülgännän soñ Kirneñ yaña ğäskär başlığı Garpag İoniä, Kariä, Likiä illären basıp ala.
Vavilonnı basıp alu
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
539 b.e.q. yılda Vavilonğa qarşı yaw başlana.
Vavilonnıñ ğäskär başlığı Valtasar farsı höcümenä qarşılıqnı oyıştıra, läkin ciñelä häm şähär üzägendä üterelä.
539 b.e.q. yılda Kir Vavilon şähären tulısınça basıp ala. Vavilonnıñ soñğı patşası Nabonid Karmaniägä (Könçığış İran) sörgengä cibärelä.
Vavilon ilen basıp alınğan soñ Misır, Süriä, Fälästin, Finikiä illäre üze farsılarğa buysına.
Kir Mesopotamiägä köçläp küçerelgän xalıqlarğa Watanğa qaytarğa röxsät birä, şul isäptän yähüdlärgä (Navuhodonosor tarafınnan äsirlekkä alınğan xalıq bulğan).
Kir yähüdlärgä İerusalim şähärendä ğibädäxanäne tözergä röxsät birä.
Kir Vaviloniä soñğı patşası Nabonid qa qarşı "Kir manifestı"n bastırğan. Anda Kir Nabonidnı xurlıy, ä üzenne maqtıy.
Massagetlarğa qarşı suğışta ülem
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]530 b.e.q. yılda Kir Üzäk Aziädä torğan massagetlarğa qarşı suğış başlıy.
530 b.e.q. yılda Yaqsart (Sırdäryä) yılğası yanındağı suğışta Kir ğäskäre tar-mar itelä häm Kir häläk bula.
Herodot buyınça Massagetlar patşabikäse Tomiris üz ulı wafatına üç itep Kir mäyeteneñ başın qan belän tulğan sabağa (burdük) tığıp ala.
Başqa tarixçılar buyınça Kir imperiä çigendä wafat bulğandır.
Kir Pasagardä şähärendä kümelgän.
Ädäbiät
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Геродот. История. Книга I, Главы 73—216
- Ксенофонт. Киропедия (перевод Янчевецкого, 1882 г.)
- Тураев Б.А. История древнего Востока / Под редакцией Струве В. В. и Снегирёва И. Л. — 2-е стереот. изд. — Л.: Соцэкгиз, 1935. — Т. 2. — 15 250 экз.
- Белявский В. А. Вавилон легендарный и Вавилон исторический. — М.: Мысль, 1971. — 319 с. — 60 000 экз.
- Дандамаев М. А. Мидия и Ахеменидская Персия // История древнего мира / Под редакцией И. М. Дьяконова, В. Д. Нероновой, И. С. Свенцицкой. — Изд. 3-е, испр. и доп. — М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1989. — Т. 2. Расцвет древних обществ. — 572 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016781-9
- Дандамаев М. А. Политическая история Ахеменидской державы. — М.: Наука, 1985. — 319 с. — 10 000, экз.
- Древний Восток и античность. // Правители Мира. Хронологическо-генеалогические таблицы по всемирной истории в 4 тт. / Автор-составитель В.В. Эрлихман. — Т. 1.
- О чём повествует Курош в своей хартии (недоступная ссылка с 14-05-2013 (343 дня) — история)