Milan
| Şähär
Milan
italiança Milano latinça Mediolanum
|
Milan (italiança Milano, latinça Mediolanum - "tigezlek urtasında") - İtaliä tönyaq öleşeneñ töp şähäre, İtaliäneñ iñ zur töbäge Lombardiä ölkäseneñ häm Milan töbägeneñ idärä üzäge.
Xalıq sanı buylap İtaliäneñ ikençe şähäre, aqça-iqtisadi başqalası, dönya modası başqalası bulıp sanala.
Milan aglomiratsiäse yäki "Zur Milan" mäydanı - 982 km², xalıq sanı 5,2 mln keşe.
Milan şähäreneñ mäydanı - 181,76 km², xalıq sanı 1 350 267 keşe (2012).
Şähär 9 rayonnan tora.
Milan merı - Culiano Pizalia (2011 yıldan).
Tarix
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Milan 600 b.e.q. keltlar tarıfınnan salına dip farazlana.
222 b.e.q rimlılar Milan qalasın basıp ala häm Mediolan (Mediolanum) isemen birä.
IV ğasırda Könbatış Rim İmperiäseneñ başqalası iseme öçen Rim belän köräşä.
IV ğasırda ostgotlar häm hunnar tarafınnan cimerelä, langobardlar idärä itkän çorda şähär diwarı cimerelä. Milan arxiepiskopı xäkimiätkä kilä.
X ğasırğa qädär şähär torğızıla, iqtisadi üseş kiçerä.
1045 yılda Milan bäysez däwlät (kommuna) itep iğlan itelä.
1111 yılda Milan köndäşe Lodi östennän ciñü.
1162 yılda 9 aylıq qamalıştan soñ Fridrix Barbarossa Milannı basıp ala, tuzdıra, bäysezlegen yuq itä.
1167 yılda Lommbardiä şähärlär Ligası tarafınnan qala torğızıla.
1176 yılda Leniano yanındağı suğışta Milan yaqlı ğäskärlär imperator ğäskären ciñä.
1183 yılda - Konstants Solıxı - Barbarossa häm Milan arsında kileşü näticäsendä Milan Awrupanıñ iñ bay şähärläreneñ bersenä äylänä.
1277 yılda gibbelinnar citäkçese - Ottone Viskonti - gvelf östennän ciñä. Respublika urınına Monarxiä urnaştırıla.
1450 yıldan Sfortsa dinastiäse. Mädäni üseş. Sfortsa saray däiräsendä Leonardo da Vinçi, Donato Bramanto eşlägännär.
1540 yılda Karl V Gabsburg Milannı ulına İspan Filippka tapşıra.
1706 yılğa qädär - İspaniä xäkimlege.
1630 yılda - çuma kizüe.
1796-1802 yılda inqıylabi suğışlar.
1802 yılda - Milan - Tsizalpin Cömhüriäte, soñraq İtaliä Cömhüriäte, 1805 yılda İtaliä patşalığı başqalası.
Napoleon suğışınnam soñ Milan Avstriä xakimlege astına qaytarıla.
1859 yılda Milan Sardiniä patşalığına kerä.
İkençe bötendönya suğışı waqıtında Milan "keläm räweştä" bombağa totıla.
1945 yılğa Milan nıq cimerelä.
Suğıştan soñ şähär torğızıla.
Şähär klimatı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| Milan klimatı | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kürsätkeç | Ği | Fev | Mar | Apr | May | İün | İül | Avg | Sen | Okt | Noya | Dek | Yıl |
| Absolüt maksimum, °C | 23,1 | 24,8 | 28,3 | 31,9 | 35,0 | 37,2 | 38,3 | 38,2 | 35,1 | 30,0 | 22,4 | 18,9 | 38,3 |
| Urtaça maksimum, °C | 6,4 | 9,0 | 14,1 | 17,3 | 22,0 | 25,8 | 28,6 | 27,9 | 23,6 | 17,3 | 10,6 | 7,0 | 17,5 |
| Urtaça temperatura, °C | 1,1 | 2,9 | 7,7 | 11,4 | 16,4 | 20,3 | 23,0 | 22,2 | 17,9 | 12,5 | 6,3 | 2,0 | 12,0 |
| Urtaça minimum, °C | −3,1 | −2,7 | 1,4 | 5,3 | 10,4 | 14,3 | 16,8 | 16,7 | 12,7 | 7,8 | 2,1 | −2,5 | 6,6 |
| Absolüt minimum, °C | −17,3 | −17,8 | −11,1 | −4,9 | 1,2 | 1,2 | 7,5 | 7,8 | −0,7 | −2,9 | −9,1 | −14,3 | −17,8 |
| Yawım-töşem norması, mm | 64 | 63 | 82 | 82 | 97 | 65 | 68 | 93 | 69 | 100 | 101 | 60 | 944 |
Sport
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Milan şähärendä ike mäşhür futbol klubı urnaşa: "Milan FK" häm "İnter FK" (İnternatsionale). Bergä alar Çempionnar Ligası 10 bülegen yawlap alğan - şähärlär arasında rekord - iskitkeç kürsätkeç!
Rubin-Qazan İnter Futbol Klubına qarşı ike tapqır San-Siro stadionında uynadı, Çempionnar Ligasında häm Awrupa Ligasında.
Milan basketbol klubı - "Olimpiä" - 3 Awrupa kuboğın otıp alğan.
Här yıl Milan marafonı ütkärelä.
Hawa alannarı
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Milan şähärennän tönyaqta urnaşqan Vareze yanında "Malpensa" digän zur xalıqara hawa alanı bar. Milan eçendä Linate hawa alanı urnaşa, Awrupa eçendäge oçışlar öçen qullanıla. Bergamo yanında Karavaco isemendäge hawa alanı bar.
Milan - Awrupa aviataşu zur töyene, yulawçılar äyläneşe - 30 million ber yılda.
Sıltamalar
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
