Каз тәпие
| Каз тәпие | |
 | |
| Кыскача исем | A. anserina |
|---|---|
| Халыкара фәнни исем | Argentina anserina Rydb., 1898 |
| Таксономик ранг | төр |
| Югарырак таксон | Argentina (Rosaceae)[d] |
| Таксонның халык атамасы | 蕨麻[1], 蕨麻委陵菜[1], 人参果[1], 延寿草[1], 蕨麻[2][3][4][…], Silverweed[5], Лапчатка гусиная, Gänse-Fingerkraut[6], حشيشة الإوزة, Qaz qaytarması, Ҡаҙ үләне, Potentola, mochna husí, Хъазы къах, Nátržník husí, Gåsört, ketohanhikki[7], 鹅绒委陵菜[8], Перстач гусячий, Каз таман, Libapimpó, Gåsemure, ヨウシュツルキンバイ, Tágamura, Husacy porstnik, Bossan argid, Coada racului, Pięciornik gęsi, Àrjintine, Tʼąąʼdoolghasí, Gåsemure, Zilverschoon[9], Potentille ansérine, Гускин петопрст, 蕨麻, Галуун гичгэнэ, Gåsemure, Хаас кэйиҥэтэ һәм Каз тәпие |
| Базионим | P. anserina[10] |
| Цвет цветков | сары |
| ХТСБ саклану статусы | югалу куркынычы иң аз булган[d][11] |
| Нинди вики-проектка керә | ВикиПроект Инвазив биология[d] |
| Таксон ареалы | Кытай[2][3][4], Тиәнҗин[12], Шеңҗан-Уйгыр автономияле районы[13] һәм Тибетский автономный район[d][14] |
| GRIN URL | npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=431617[15] |
Каз тәпие (лат. Potentilla anserina, рус. лапчатка гусиная или гусиная лапка) – гөлчәчәклеләр семьялыгыннан төкле сабаклы, вак яфраклы, сары чәчәкле тәбәнәк күпьеллык үләнчел үсемлек; каз үләне, казтабан.
Ботаник тасвирлама
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Каз тәпие - озынлыкка 80 сантиметрга җитә торган кызыл өстәлләре буйлап сузылган үлән сабаклы үсемлек.
10-20 сантиметр озынлыктагы яфраклар, бертигез парлы булмаган, өстә яшел, шома, аста ак, нык бөгелгән, яфракларга 2-5 см озынлыктагы һәм 1-2 см киңлектәге яфраклар. Чәчәкләрне шулай ук сабак һәм өстәлләр каплый, шуның аркасында үсемлек көмешсыман күренә, бу аның инглиз телендә Silverweed (көмешсыман үлән) дигән атамасында чагыла.
Диаметры 1,5-2,5 сантиметр, бишесе, сирәгрәк, алты яки җиде сары яфраклы, 5-15 сантиметр озынлыкка җиткән аерым сабаклы үсентеләр.
Җимеш - күп чикләвек.
Тарату
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Бөтен Җир шары буйлап уртача зонада очрый.[16]
Каз тәпие күбесенчә комлы яки ташлы, балчыклы туфракларда, юл читләрендә, болыннарда һәм бушлыкларда, чокыр һәм канауларда очрый, анда ул тиз арада тамырланып килүче ашханәләр белән тиз арада үрчи ала. Үсемлек халык өчен типик.
Мәгънәсе һәм куллану
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Хайваннар белән туклануда агулану китереп чыгара, ул ашказанының аппетитын югалту һәм бозылуы белән бергә бара. Бигрәк тә нечкә атлар. Көтүлеккә начар бара яки бөтенләй бармый.
Җир асты һәм җир өсте органнарында имән матдәләр бар. Клуб буенча ару-талу крахмалга бай.
Бакыр бал кортларын чәчәкләрдән нектар һәм серкә җыялар.
Дару үсемлек буларак кулланыла. Бу максат белән гадәттә яфраклар җыялар, шулай ук кыя һәм чәчәкләрне сирәгрәк хәзерлиләр. Каз бәбкәсенең кәбестә казнасының капма-каршы, кан әйләнеше белән бәйле, антисептик, көчле какшамау һәм сидек эшчәнлеге белән шөгыльләнә. Халык медицинасында каз чабатасының ашказаны әйләнешендә кулланыла торган нәтиҗәле ашказаны чарасы буларак билгеле. Эчпошыргыч авырулар вакытында тамак куышлыгы һәм авыз куышлыгы өчен, ә тәмләткечләрне - җәрәхәтләр, кисүләр, төрле тире ялкынсынулар, сыпчыклар, канлы яралар өчен кулланалар.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences List of plant species in China (2022 Edition) — 2022. — doi:10.12282/PLANTDATA.0061
- ↑ 2,0 2,1 肖翠, 刘冰, 吴超然 et al. 北京维管植物编目和分布数据集, A dataset on inventory and geographical distributions of vascular plants in Beijing, China // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2022064
- ↑ 3,0 3,1 王洪峰, 董雪云, 穆立蔷 黑龙江省野生维管植物名录, Checklist of tracheophyte in Heilongjiang Province // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2022184
- ↑ 4,0 4,1 杨博, 林秦文, 李小伟 et al. 宁夏野生维管植物编目, Species cataloging of vascular plants in Ningxia, northwestern China // 生物多样性 — 2022. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2022039
- ↑ Flora of the Southeastern United States — Chapel Hill: North Carolina Botanical Garden.
- ↑ FloraWeb
- ↑ Finnish Biodiversity Information Facility — 2012.
- ↑ Flora Reipublicae Popularis Sinicae, volume 37 / мөхәррир T. T. Yu — 1985.
- ↑ Nederlands Soortenregister
- ↑ Глобаль биотөрлелек мәгълүматы оешмасы — 2001.
- ↑ The IUCN Red List of Threatened Species 2022.2 — 2022.
- ↑ (unspecified title) — doi:10.17520/biods.2023128
- ↑ (unspecified title) — doi:10.17520/biods.2023124
- ↑ (not translated to zh-hans), (not translated to zh-hans) 西藏维管植物多样性编目和分布数据集, A dataset on inventory and geographical distribution of vascular plants in Xizang, China // 生物多样性 — 2023. — ISSN 1005-0094 — doi:10.17520/BIODS.2023188
- ↑ GRIN үсемлекләр таксономиясе
- ↑ Губанов И. А. 742. Potentilla anserina L. — Лапчатка гусиная, или Гусиная лапка // Иллюстрированный определитель растений Средней России
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Әдәбият
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Губанов И. А. 742. Potentilla anserina L. — Лапчатка гусиная, или Гусиная лапка // Иллюстрированный определитель растений Средней России : в 3 т. / И. А. Губанов, К. В. Киселёва, В. С. Новиков, В. Н. Тихомиров. — М.
- Товарищество науч. изд. КМК : Ин-т технол. исслед., 2003. — Т. 2 : Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 378. — 666 с. — 3000 экз. — ISBN 9-87317-128-9.