Uğız telläre: юрамалар арасында аерма
к clean up using AWB |
|||
| Юл номеры - 32: | Юл номеры - 32: | ||
|заголовок3 = |
|заголовок3 = |
||
|метка3 = |
|метка3 = |
||
|текст3 = |
|текст3 = |
||
|заголовок4 = |
|заголовок4 = |
||
|метка4 = |
|метка4 = |
||
|текст4 = |
|текст4 = |
||
|заголовок6 = |
|заголовок6 = |
||
|метка6 = |
|метка6 = |
||
|текст6 = |
|текст6 = |
||
|заголовок7 = |
|заголовок7 = |
||
| Юл номеры - 46: | Юл номеры - 46: | ||
|текст7 = [[Altay telläre]] |
|текст7 = [[Altay telläre]] |
||
::[[Törki tellär]] |
::[[Törki tellär]] |
||
::: |
::: Uğız telläre |
||
:::: |
:::: |
||
}} |
}} |
||
| Юл номеры - 58: | Юл номеры - 58: | ||
==Tarix== |
==Tarix== |
||
[[Файл:Оғыз даласы.png|300px|мини|уңда|Borınğı [[Uğız däwläte]] [[750]] — [[1055]] yıllarda ([[qazaqça]] xarita)]] |
[[Файл:Оғыз даласы.png|300px|мини|уңда|Borınğı [[Uğız däwläte]] [[750]] — [[1055]] yıllarda ([[qazaqça]] xarita)]] |
||
Uğız telläre [[borınğı uğız tele]]nnän çıqqan. [[Uğız]]lar [[Aral diñgeze]] buyında, [[Kaspiy diñgeze]] buyında häm [[Sırdäryä]] yılğası buyında torğan ber törki qäbilä. |
Uğız telläre [[borınğı uğız tele]]nnän çıqqan. [[Uğız]]lar [[Aral diñgeze]] buyında, [[Kaspiy diñgeze]] buyında häm [[Sırdäryä]] yılğası buyında torğan ber törki qäbilä. |
||
[[750]]-[[1055]] yıllarda [[Uğız däwläte]]ndä borınğı uğız telendä söyläşkännär. |
[[750]]-[[1055]] yıllarda [[Uğız däwläte]]ndä borınğı uğız telendä söyläşkännär. |
||
| Юл номеры - 68: | Юл номеры - 68: | ||
XI ğasırda Uğız däwläte tarqalğan. Törkilär bütän törkeme - [[qıpçaqlar]] Uğız däwläten yawlap alğannar. |
XI ğasırda Uğız däwläte tarqalğan. Törkilär bütän törkeme - [[qıpçaqlar]] Uğız däwläten yawlap alğannar. |
||
[[1041]] yılda [[qıpçaqlar]] elekke Oğuz däwlätendä xakimiäkä kilä, könyaqta [[qarluqlar]] törki qäbiläläre töbäkne basıp ala. |
[[1041]] yılda [[qıpçaqlar]] elekke Oğuz däwlätendä xakimiäkä kilä, könyaqta [[qarluqlar]] törki qäbiläläre töbäkne basıp ala. |
||
Uğızlar könbatış törkeme XI ğasırda Yaqın Könçığışqa häm [[Qawqaz]]ğa küçep kitä häm [[töreklär]], azärbacannar, [[törekmännär]], [[gagauzlar]] babaları bula. |
Uğızlar könbatış törkeme XI ğasırda Yaqın Könçığışqa häm [[Qawqaz]]ğa küçep kitä häm [[töreklär]], azärbacannar, [[törekmännär]], [[gagauzlar]] babaları bula. |
||
| Юл номеры - 97: | Юл номеры - 97: | ||
== Tellär isemlege == |
== Tellär isemlege == |
||
{{col-begin}}{{col-4}}Könbatış törkem |
|||
*törek tele |
*törek tele |
||
*ğosmanlı törek tele |
*ğosmanlı törek tele |
||
| Юл номеры - 124: | Юл номеры - 125: | ||
*Menges, Karl H. (1995). The Turkic Languages and Peoples. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03533-1. |
*Menges, Karl H. (1995). The Turkic Languages and Peoples. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03533-1. |
||
[[Төркем:Угыз телләре]][[Төркем:Төрки телләр]] |
[[Төркем:Угыз телләре]] |
||
[[Төркем:Төрки телләр]] |
|||
24 мар 2017, 21:06 юрамасы
| Uğız telläre | |
 | |
| Astörkemnär |
|
|---|---|
| Tel ğäiläse |
|
Uğız telläre yäki Oğuz telläre, könyaq-könbatış törki tellär — törki tellärneñ ber törkeme, Könbatış häm Üzäk Aziädä, şulay uq Könçığış Awrupada tarqalğan.
Uğız tellärenä törek tele, azärbaycan tele, törekmän tele, gagauz tele, horasan tele qarıy.
Uğız tellärendä söyläşüçe keşelärneñ sanı yaqınça 148 mln.
Tarix
Uğız telläre borınğı uğız telennän çıqqan. Uğızlar Aral diñgeze buyında, Kaspiy diñgeze buyında häm Sırdäryä yılğası buyında torğan ber törki qäbilä.
750-1055 yıllarda Uğız däwlätendä borınğı uğız telendä söyläşkännär.
985 yılda uğızlar Kiev kenäze Vladimir I belän İdel buyı Bolğarı däwlätenä qarşı kileşüne tözegännär.
XI ğasırda oğuzlar ber törkeme - Sälcüklär İranğa häm Yaqın Könçığışqa küçenä başlıy. 1037 — 1194 yılda sälcüklär Böyek Sälcük Däwläten tözilär.
XI ğasırda Uğız däwläte tarqalğan. Törkilär bütän törkeme - qıpçaqlar Uğız däwläten yawlap alğannar.
1041 yılda qıpçaqlar elekke Oğuz däwlätendä xakimiäkä kilä, könyaqta qarluqlar törki qäbiläläre töbäkne basıp ala.
Uğızlar könbatış törkeme XI ğasırda Yaqın Könçığışqa häm Qawqazğa küçep kitä häm töreklär, azärbacannar, törekmännär, gagauzlar babaları bula.
Tatar tele häm uğız telläre çağıştıruı
- w - ğ almaşu: taw - dağ
- t - d almaşu: tel - dil
- b yuqlığı: bul - ol
häm bütän
| Tellär | Cömlä |
|---|---|
| Tatarça | Balalar mäktäptä telebezne latin älifbası belän yaza. |
| Törekçä | Çocuklar okulda dilimizi Latin alfabesi ile yazar. |
| Azärbaycança | Uşaqlar məktəbdə dilimizi latin əlifbası ilə yazır. |
| Törekmänçä | Çagalar mekdepde dilimizi latyn elipbiýi bile(n) ýazýar. |
| Gagauzça | Uşaklar şkolada / okulda dilimizi latin alfavitindä yazêr. |
Tellär isemlege
Könbatış törkem
|
Könçığış törkem
|
Könyaq törkem
|
|
Sıltamalar
- БОРЫНГЫ ТӨРКИ ТЕЛЛӘР Татар энциклопедиясе
- Э. Р. Тенишев (ред.). Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Региональные реконструкции. М., 2002;
- Языки мира. Тюркские языки. М., 1997, Бишкек, 1997.
- Johanson, Lars and Csató, Éva Ágnes (1998). The Turkic Languages. London: Routledge. ISBN 0-415-08200-5.
- Menges, Karl H. (1995). The Turkic Languages and Peoples. Wiesbaden: Harrassowitz. ISBN 3-447-03533-1.