Кшуманцянь Пиргуж
| Кшуманцянь Пиргуж | |
|---|---|
 | |
| Эрзә халкы инязоры | |
| Вазыйфада 1999–2019 | |
| Дәвамчысы | Боляень Сыресь |
| Туган | 19 ноябрь 1940 (83 яшь) Ташто Кшуманця[d], Большеигнатовское сельское поселение[d], Олы Игнат районы, Мордва Автономияле Совет Социалистик Республикасы, РСФСР, СССР |
| Белем | Мордовия дәүләт университеты |
| Awards |  |
Кшуманцянь Пиргуж (эрз. Кшуманцянь Пиргуж, Kšumancäń Pirguž; чын исеме — Григорий Дмитриевич Мусалёв; 1940 елның 19 ноябре, ССРБ, РСФСР, Мордва АССР, Ташто Кшуманця) — эрзә милли хәрәкәте эшлеклесе, хокук яклаучы. 1999 елдан 2019 елга кадәр эрзә халкының инязоры.
Тәрҗемәи хәле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Өч абыйның иң яшьсе. Әтисе — Дмитрий Мусалёв, Икенче бөтендөнья сугышында катнашучы, Сталинград янында сугышкан, 1943 елда Харьков янында һәлак булган. Әнисе — колхозчы.
1958 елда Олы Игнат урта мәктәбен тәмамлаган, аннары анда лаборант булып эшләгән. 1959—1962 елларда ССРБ армиясендә хезмәт иткән.
Мордовия университетының физика-математика факультетын тәмамлаган, шуннан соң анда математик-программист булып эшләгән.
Иҗтимагый эшчәнлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1980 еллар ахырыннан эрзәләр милли хәрәкәтендә катнаша. Егерме ел эрзә телен коткару фондын җитәкли. «Эрзянь Келень чи» (тат. Эрзә теле көне) милли бәйрәмен оештыручыларның берсе, аның даими җитәкчесе булып тора.
Кшуманцянь Пиргуж «Раськень Озкс» ритуаль-йола бәйрәмен үткәрүне яңарткан. Беренче «Раськень Озкс»ны уздыруга 5 көн кала, гыйбадәт кылуны оештыручы буларак, Россия хакимияте тарафыннан кулга алынган. Милиция Кшуманцянь Пиргуждан бәйрәмне үткәрүне гамәлдән чыгаруны таләп иткән, әмма эрзә эшлеклесе хезмәттәшлек итүдән баш тарткан[1].
Пиргуж — «Велень озкс» республика еллык бәйрәмен оештыручы һәм җитәкчесе. Ул Ташто Кшуманця авылында 1990 елдан июльнең икенче шимбәсендә үткәрелә.
1994 елдан «Эрзянь Мастор» газетасын чыгаруда һәм таратуда катнаша.
Мусалёвка Саранскида эрзә милли батыры Пургазга һәйкәл кую идеясе карый. Әмма һәйкәл әлегә кадәр төзелмәгән.
Ай саен Мордовия районнары буйлап мәгърифәтчелек эше һәм эрзә әдәбиятын тарату өчен йөри. 6-нчы Фин-угыр халыклар бөтендөнья конгрессында эрзә халкы делегаты (2012 ел)[2].
2003 елда Киевда һәм Ровнода Халыкларның Большевикларга каршы Блогы оешуның 60 еллыгын бәйрәм итүдә катнашкан.
Күп санлы резонанслы мәкаләләр һәм РФ үзәк хакимиятләренә җирле халыкларны җәберләү темасына мөрәҗәгатьләр авторы. Эрзәләрне рыслаштыру сәясәтен тәнкыйтьли[3].
Хокук яклау эшчәнлеге өчен көч структуралары тарафыннан берничә тапкыр эзәрлекләүләргә дучар булган. Җирле матбугатта активистны дискредитацияләү кампаниясе башланган[4].
2019 елның җәендә Украинада эрзә диаспорасы вәкиле Сыресь Боляеньны Инязор вазифасына ачыктан-ачык ярдәм иткән. Үз позициясе аркасында Мордовия Республикасы Мәдәният министрлыгы тарафыннан басым кичергән. Республика хакимиятләре вәкилләре Кшуманцянь Пиргуждан Сыресь Боляеньга ярдәм итүдән баш тартуны таләп иткән, әмма моңа ирешә алмаганнар[5]. Инязор Сыресь Боляень инаугурациясе тантанасында катнашкан.
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Газета "Эрзянь мастор" : Архив номеров. әлеге чыганактан 2019-04-01 архивланды. 2023-07-13 тикшерелгән.
- ↑ Список делегатов и наблюдателей от Эрзя народа на 6-ой Всемирный конгресс финно-угорских народов.
- ↑ Инязор Г.Д. Мусалёв – наследник великого Пургаза!. әлеге чыганактан 2019-04-01 архивланды. 2023-07-13 тикшерелгән.
- ↑ Григорий Мусалев не вышел «Ростом».
- ↑ Власти Мордовии вмешиваются в работу Атянь Эзем.