Лилли Промет
| Лилли Промет | |
|---|---|
| Туу датасы: | 16 гыйнвар 1922 ел |
| Туу урыны: | Печоры, Эстония |
| Үлем датасы: | 16 декабрь 2007 ел |
| Үлем урыны: | Таллин, Эстония |
| Ватандашлык: | Эстония, СССР |
| Эшчәнлек төре: | язучы |
| Юнәлеш: | проза, поэзия |
| Жанр: | роман, повесть, новелла, эссе, пьеса, әкият |
| Иҗат итү теле: | эстон теле |
Лилли Промет ( эст. Lilli Promet; 16 гыйнвар, 1922, Печоры - 2007 елның 16 декабре, Таллин ) - Эстония язучысы, Эстония ССРының мактаулы язучысы (1971).
Биография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Лилли Линда Промет 1922 елның 16 гыйнварында Печора шәһәрендә Эстония рәссамы Александр Промет (1879 - 1938 эст. Petseri) гаиләсендә туа.
1921 елда 21 яшьлек Александр Промет урыс кызы Ольганы хатын итеп ала. Яшь хатын үзенең иҗади иренә табынып яши һәм Эстонияне яратырга һәм аңларга тырыша. Ләкин ул җайлаша алмый һәм яңа тормыш шартларында гомере буе ялгыз кала. Эстониялеләр белән аралашырга аңа Эстон телен начар белү комачаулый, һәм шулай ук Эстониядә Россия диаспорасы вәкилләре белән элемтә булмый . Язучының әнисе үзенең соңгы романы "Изабелл" (1992) герое өчен прототип була.
Таллиндагы 18 нче башлангыч мәктәпне тәмамлаганнан соң, 1935 елда Лилли Промет Эстония дәүләт сәнгать мәктәбенә керамика кафедрасына укырга керә, аны 1940 елның язында тәмамлый. Шул ук елның көзендә аны "Noorte Hääl" Совет газетасының редакциясенә эшләргә чакыралар. Сугыш башлангач, Лилли Тартарга эвакуацияләнә. Эвакуациядәге тормыш тәэсирләре язучының "Ирсез авыл" (1962) романының нигезен тәшкил итә. 1943 елның җәендә Лилли Промет Эстониядәге радиотапшырулар редакциясендә чолгап алынган Ленинградка эшкә җибәрелә. 1944-1951 елларда Лилли Промет Таллинда журналист булып эшли.
Мәкаләләр һәм кыска хикәяләр язудан башлап, Лилли Прометт тиз арада абруйлы язучы булып үсә, күп әдәби жанрларда әсәрләр чыгара. 1958-нче елда Промет Эстониянең "Ломинг" нәшриятында (Эстониянең "Иҗат" тәрҗемәсеннән) өч проза китабы белән беренче тапкыр чыгыш ясады.
Яхшы әдәби форма һәм үзенчәлекле сәнгать стиле Лилли Прометны Эстония романистлары арасында күренекле урынга күтәрә. Язучының бу позициясе Pink Hat (1961), Lying Tiger (1964), Rosehip (1970) һәм Life of Ieroglyphs (1973) басмаларын бастыру белән ныгыды.
Лилли Прометның иң танылган романнары - "Ирләрсез авыл" һәм "Примавера". Бу әсәрләрдә Эстониялеләр белән беррәттән, Эстония әдәбияты өчен хас булмаган башка халык вәкилләре сурәтләнә . Совет чорында язучының күпчелек әсәрләре рус теленә тәрҗемә ителә .
Лилли Прометның тормыш иптәше, аның белән беррәттән гомере буе Эстония язучысы һәм журналисты, Эстония ССР Коммунистлар партиясе әгъзасы, 1947 - 1989, Ральф Парве (1919-2011). Аларның улы, Ральф Parve (1946-2008) танылган Эстон тарихчысы, журналист, юморист һәм сәясәтче.
Ул 85 яшендә вафат була.
Иҗаты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- 1958 — Три раза упакованный чемодан (путевые заметки, в соавторстве с мужем Ральфом Парве)
- 1961 — Акварели одного лета (повесть)
- 1962 — Деревня без мужчин (роман)
- 1964 — Лежащий тигр (повесть)
- 1965 — Семь писем из Польши (путевые заметки, в соавторстве с мужем Ральфом Парве)
- 1969 — Девушка в чёрном (повесть)
- 1967 — Кто распространяет анекдоты (повесть)
- 1971 — Примавера (роман)
- 1973 — Тёмные окна (роман, в русском переводе «Время тёмных окон»)
- 1978 — Надгробие от Эльвиры (сатирическая повесть)
- 1976 — Лос Капричос («Капризы», пьеса в трёх действиях)
- 1979 — Девушки с неба (роман)
- 1982 — Эльзе, принц Теэба (пьеса в четырёх действиях с одним антрактом)
- 1989 — Королю приспичило (буффонада в двух действиях)
- 1992 — Изабель (роман)
Лилли Промет шулай ук очерклар, истәлекләр, публицистик мәкаләләр авторы.
Лилли Промет әкиятләр һәм шигырьләр язган. Аның кайбер шигырьләре рус телендәге дә басылып чыккан.
Экранлаштыру[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Лилли Прометның дүрт әсәре төшерелде [1] :
- 1963 — Розовая шляпа / Roosa kübar (короткометражный студенческий фильм по одноимённому рассказу, режиссёр Вельё Кяспер, автор сценария Лилли Промет, киностудия «Таллинфильм»)
- 1966 — Акварели одного лета / Ühe suve akvarellid (телефильм, режиссёр Вирве Аруоя, авторы сценария Лилли Промет и Вирве Аруоя, киностудия «Eesti Telefilm»)
- 1967 — Девушка в чёрном / Tütarlaps mustas (кинофильм, режиссёр Вельё Кяспер, автор сценария Лилли Промет, киностудия «Таллинфильм»)
- 1968 — Тёмные окна / Pimedad aknad (трёхсерийный телефильм, режиссёр Тынис Каськ, автор сценария Лилли Промет (общая продолжительность 130 минут, киностудия «Таллинфильм»)
- 2008 — Тёмные окна / Pimedad aknad (телефильм, оцифрованная и укороченная версия фильма 1968 года (продолжительность 94 минуты, «Эстонское телевидение» совместно с ООО «Profilm»)[2]