Нугай Урдасы: юрамалар арасында аерма

	Нугай ордасы ; Маңгыт йорты ; نوجاي اوردا ; يورت مانجيت;
Тел(ләр)	татар теле, чагатай теле
Дин	Ислам
Мәйдан	52 200 км²
Идарә итү төре	монархия

Тарихны интерактив карап чыгу

← Алдагы төзәтмә Киләсе төзәтмә →

Контент бетерелгән Контент өстәлгән

КүрсәтмәлеВики-текст

Кертелгән

29 июл 2021, 08:38 юрамасы

Нугай Ордасы(тат. نوجاي اوردا , يورت مانجيت)(Олуг Нугай, Нугай Ордасы, Нугай Йорты^[1])- 1481 елда Урыс елъязмалары буеча Маңгыт Йорты Нугай Урдасы дип атала башлый. Татар дәүләтләренең берсе. Нәкъ ошбу дата Олуг Нугай Ордасы барлыкка килгәнел дип санала. Алтын Урда дәүләтендәге Идегәй Бәкләрибәге идәрә колган эчке олус исеме. Сарай хакимлеге соң килеп чыккан күчмә дәүләт, 1440-1634 елларда түбән Идел һәм Җәек (Урал) елгасы арасында урнашкан булган.

Алтын Урда дәүләте җимерелгәннән соң барлыкка килгән дәүләт. Аксак Тимер Алтын Урданы җимергәч, шәһәрләрен һәм авылларын туздыргач, утраклыкка күчмәгән татар кабиләләре Идегәй би һәм аның балалары тирәсенә тупланалар. Нугай Урдасы Казан ханлыгы белән тыгыз бәйләнештә булган. Казан ханнарының хатыннары арасында Нугай Урдасы мирзаларының кызлары булган, мәсәлән, Нурсолтан, Сөембикә.

Шәһәрләре

Ногай Ордасының пәйтәхете Сарайчык шәһәредер. Сарайчык шәһәре җаек елгасының төбән өлешендә тора Сарайчык авылы янында Казакъстан республикасының Атырау өлкәсендә.

Сарайчык Мангыт Йорты пәйтехете соңрак Нугай Ордасы пәйтәхетенә әверелде.

Шәһәр XIII гасырда оешкан. Алтын Урда дәүләте булганда, Кырым һәм Кавказдан Каракорумга һәм Китайга җанлы сәүдә юллары Сараичик аша үтте. XIII-XIV гасырлар шәһәрнең чәчәк аткан чоры иде, ләкин XV гасырда Сараичик Аксак Тимер гаскәрләре тарафыннан юк ителде, һәм анда яшәүчеләр күбесенчә үтерелде. Ногай Урда башкаласы булгач кына, шәһәр яңадан торгызыла башлады.

XVI гасыр башында Казакъ хан Касыйм Сараичик шәһәрен Казакъ ханлыгына яулап алды.

1580 елда Сараичик Ермак Тимофеевич җитәкчелегендәге Идел казаклары тарафыннан яулап алына. Шәһәр тулысынча җимерелде һәм җимерелде. Шулай ук, Сараичикта Алтын ханнар һәм Ногай Урда хакимнәре басып алучылар җиңелгән.

Идәрәчеләре

Нугай ордасының

↑ Идегәй дастаны.

[1] Идегәй дастаны.

[1]

@@ Юл номеры - 21: / Юл номеры - 21: @@
 }}
 [[Файл:Nogay Horde.svg|300px|мини|уңда|Ногай Урдасы]]
-'''Нугай Ордасы'''([[Татар теле|тат]]. نوجاي اوردا , يورت مانجيت)(Олуг Нугай Ордасы, Нугай Йорты<ref>Идегәй дастаны.</ref>)- 1481 елда Урыс елъязмалары буеча [[Маңгыт йорт|Маңгыт Йорты]] Нугай Урдасы дип атала башлый. [[Татар дәүләтләре|Татар дәүләтләренең]] берсе. Нәкъ ошбу дата Олуг Нугай Ордасы барлыкка килгәнел дип санала. [[Алтын Урда]] дәүләтендәге Идегәй Бәкләрибәге идәрә колган эчке олус исеме. Сарай хакимлеге соң килеп чыккан күчмә дәүләт, [[1440]]-[[1634]] елларда түбән [[Идел]] һәм Җәек ([[Урал]]) елгасы арасында урнашкан булган.
+'''Нугай Ордасы'''([[Татар теле|тат]]. نوجاي اوردا , يورت مانجيت)(Олуг Нугай, Нугай Ордасы, Нугай Йорты<ref>Идегәй дастаны.</ref>)- 1481 елда Урыс елъязмалары буеча [[Маңгыт йорт|Маңгыт Йорты]] Нугай Урдасы дип атала башлый. [[Татар дәүләтләре|Татар дәүләтләренең]] берсе. Нәкъ ошбу дата Олуг Нугай Ордасы барлыкка килгәнел дип санала. [[Алтын Урда]] дәүләтендәге Идегәй Бәкләрибәге идәрә колган эчке олус исеме. Сарай хакимлеге соң килеп чыккан күчмә дәүләт, [[1440]]-[[1634]] елларда түбән [[Идел]] һәм Җәек ([[Урал]]) елгасы арасында урнашкан булган.
 [[Алтын_Урда|Алтын Урда]] дәүләте җимерелгәннән соң барлыкка килгән дәүләт. [[Аксак Тимер]] Алтын Урданы җимергәч, шәһәрләрен һәм авылларын туздыргач, утраклыкка күчмәгән татар кабиләләре Идегәй би һәм аның балалары тирәсенә тупланалар. Нугай Урдасы [[Казан ханлыгы]] белән тыгыз бәйләнештә булган. Казан ханнарының хатыннары арасында Нугай Урдасы мирзаларының кызлары булган, мәсәлән, Нурсолтан, [[Сөембикә]].