Тоба (күл)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Тоба (күл) latin yazuında])
Тоба күле
Landsat иярчене фотосурәте
Урнашу Төньяк Суматра, Индонезия
ДӨК биеклеге 905 м
Мәйдан 1130 км2
Иң зур тирәнлек 505 м
Күләм 240 км3
Чыгучы елгалар Асахан

Тоба күле (индон. Danau Toba) - 2°41′04″ т. к. 98°52′32″ кч. о.HGЯO урнашкан күл һәм супер-янартау. Күл озынлыгы - 100 километр, киңлеге - 30 километр. Индонезияның Суматра утравының төньяк өлешенең уртасында урнашкан күл 2°53′ т. к. 98°31′ кч. о.HGЯO белән 2°21′ т. к. 99°06′ кч. о.HGЯO нокталары арасында сузыла. Индонезияның иң эре күле һәм дөньяның иң эре янартау күле булуы мәгълүм.[1]

Геология[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Атылу[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп мәкалә: Тоба һәлакәте
Тоба күленең урнашу урыны харитада кызыл ноктасы белән күрсәтелгән.

Атылу Көньяк Азияны якынча 15 см көл юрганы каплады; үзәк Һиндстандагы бер җирлегендә бүгенге көндә сакланган көл юрганы тирәнлеге 6 м[2], Малайзия кайбер урыннарында 9 м янартау көле белән капланган иде.[3] Монын өстеннән, вакыйга нәтиҗәсендә атмосферага әчелек яңгырына китергән 10 000 миллион тонна күкерт әчелеге[4] [чыганагы?] яки 6 000 миллион тонна күкерт диоксиды[5] эләгүенә китергән.

Соңгы арадагы активлык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2010 елның 26 октябрь көне Индонезияның Пагай-селатан утравының 36 км көньяк-көнбатышта 3 м бөеклектә цунами тудырган 7,7 дәрәҗәсендә җиртетрәве урын алды.

2012 елның 10 гыйнварында регионда 7,3 бөеклеге җиртетрәү урын алды.

Атылу мөмкинлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

GRACE иярчене күрсәткәненчә, Суматра утравы тирәсендәге 2004 елгы җиртетрәве[6] Җир шарының формасын үзгәртте[7]. Якын тирәдә соңгы арада урын алган җиртетрәүләре бу колоссаль климат-үзгәртүче магма активлыгын башлата алуы мөмкин.

Алдынгы планда Батак архитектурасы үрнәге күренгән күл манзарасы.
Тоба күле буендагы Амбарита торак пунктагы традицион Батак йорты

Кешеләрe[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Флора һәм фауна[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Күренеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тоба күлендәге Самосир утравыннан Парапатның панорама күренеше

Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. Worldlakes.org
  2. (1993) «Toba ash on the South Asia and its implications for correlation of late pleistocene alluvium». Quaternary Research 40 (1): 10–19. DOI:10.1006/qres.1993.1051.
  3. Scrivenor, John Brooke (1931). The Geology of Malaya. London: MacMillan. OCLC 3575130 . , noted by Weber.
  4. (2001) «Cooling of the South China Sea by the Toba Eruption and correlation with other climate proxies ∼71,000 years ago». Geophysical Research Letters 28 (20): 3915–3918. DOI:10.1029/2000GL006113.
  5. (2009) «Did the Toba volcanic eruption of ~74k BP produce widespread glaciation?». Journal of Geophysical Research 114: D10107. DOI:10.1029/2008JD011652.
  6. Gross, Richard (October 2005). The Gravitational Signature of the December 26, 2004 Sumatran Earthquake. University of Texas Center for Space Research. әлеге чыганактан 2012-03-06 архивланды. December 2011 тикшерелгән.
  7. Satellite Data Reveals Gravity Change From Sumatran Earthquake, Ohio State University Research News (August 2006). 1 декабрь 2011 тикшерелде.

Өстәмә әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Rampino, Michael R. and Stephen Self (1993). «Climate-volcanism feedback and the Toba eruption of 74,000 Years Ago». Quaternary Research 40 (3): 269–280. DOI:10.1006/qres.1993.1081.
  • Vazquez, Jorge A. and Mary R. Reid (2004). «Probing the accumulation history of the voluminous Toba Magma». Science 305 (5686): 991–994. DOI:10.1126/science.1096994. PMID 15310899.
  • Petraglia, M. et al. (2007). «Middle Paleolithic Assemblages from the Indian Subcontinent Before and After the Toba Super-Eruption». Science 317 (5834): 114–116. DOI:10.1126/science.1141564. PMID 17615356.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]