Чиранҗиви
Чиранҗиви (санскр. चिरञ्जीवि) — алар Һинд дине буенча Җирдә хәзерге Кали Юга ахырына кадәр яшәп калырга тиеш сигез яки тугыз (әгәр дә Дҗамбаван кертелгән булса) үлемсез. Санскрит Чиранҗиви төшенчәсе «үлемсез» дигәнне аңлата, гәрчә ул «мәңге» белән бәйле түгел[1]. Төшенчә «чирам» (һәрвакыт) һәм җиви «яшәүче» комбинациясе булып тора[2].
Этимология һәм язма контексты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Төшенчә чирам яки «һәрдаим» һәм җиви «яшәүче»нең комбинациясе булып тора. Ул чын үлемсезлекне аңлата торган амаратва төшенчәсенә охшаш. Соңгы Манвантара ахырында Брахманың авызыннан чыккан Веданың изге битләрен йотып бер шәйтан үлемсез булырга маташкан. Язма Вишнуның беренче аватары (Матсья) тарафыннан кайтарылган булган. Вишну инкарнацияләре (Нарасимха һәм Рама) соңыннан тәңгәл килгән рәвештә Брахмага һәм Шивага иелеш кылган ике асура Хираньякашипу һәм Раванага каршы сугышканнар һәм аларны үтергәннәр. Бер мәгънәсендә үлемсез «Галәмнәр җимерелүенә кадәр мәңге яшәргә» дигәнне аңлата, ягъни Галәмнәр җимерелүе белән барлык физик тәннәр Брахма белән материаль булмаган булып китә дип алдан әйтелгән булган[3].
Хасиятләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сакланып калган Пураналар, Рамаяна һәм Махабхарата Һинду пантеонында җиде озак яшәүче шәхесне тасвирлыйлар. Бер аерым шлокада кертелмәгән башкалар да бар. Һәрберсе кешенең билгеле хасиятен чагылдыра, алар чиранҗиви яшәгән кадәр кешелек арасында булачак[4].
Тугыз Чиранҗиви[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Вьяса: Махабхаратаны инша иткән олы фикер иясе. Ул эрудицияне һәм хикмәтне чагылдыра. Ул Парашара олы фикер иясе һәм балыкчы хатын Сатьяватиның улы. Ул шулай ук олы фикер иясе Васиштханың онык баласы. Ул Двапара ахырына туган булган һәм Кали Юганың башлангыч фазасын күргән[5].
- Дҗамбаван: Хануманны көченә төшендергән аю патшасы. Дҗамбаван Парашурама һәм Хануман белән бергә Рама һәм Кришна аватар вакытында булган әз шәхесләрнең берсе булган. Аның кызы Дҗамбавати Кришнага кияүгә чыккан булган.
- Хануман: бөек брахмачариларның берсе, ул Рамага хезмәт иткән. Ул Раманың иң дәртле ванара тугърысы. Ул мин-минлексезлек, каһарманлык, тугърылык, акыл, көч, целибат һәм законлыкка тартылу үзеңне тотышны яклый.
- Парашурама: Вишнуның алтынчы аватары. Ул барлык астраларны, шастраларны һәм илаһи сугыш коралларны белә. Калки Пуранада ул Калкиның хәрби гурусы булыр өчен вакыт ахырында янә пәйда булачак дип язылган. Шуннан соң ул соңгы аватарны вакыт ахырында кешелекне коткарыр өчен күк сугыш коралына ия булыр өчен аскеза башкарырга өйрәтәчәк.
- Вибхишана: Равананың иртуганы. Равана Рама тарафыннан үтерелгәннән соң Вибхишана Ланканың патшасы таҗы кидертелгән булган. Ул законнар буенча эш итүчәнлек өчен җаваплы. Вибхишана чын Чиранҗиви түгел, чөнки аның озак тору алкышы булып бары тик Маһа Юга ахырына кадәр Җирдә калу тора.
- Ашваттһама: Дрона улы. Дрона Шива Илаһныкы кебек батырчылыкка ия угылга ия булыр өчен Шиваны канәгатьләндерер өчен күп ел кырыс аскеза башкарган. Ашваттхама унбер Рудраның аватары булып тора. Крипа һәм алар Курукшетра сугышында сугышканнарның яшәп калганнары дип ышаныла. Ул үлемсез, әмма Кришна аңа «ул гел яшәячәк, әмма аның тәне беркайчан да дәваланмый торган авырта торган яралар белән капланган булыр» дигән каргыш салган.
- Маһабали: Асураларның хөкемдары, ул хәзерге көн Кералада әле дә ихтирам күрсәтелә. Аның улы Банасура булган. Ул өч дөньяның дәрәҗәле императоры һәм Вирочананың улы һәм Прахладаның оныгы булган, алар шулай ук асура килеп чыгышлы булган. Ул Вишнуның Вамана аватары тарафыннан галәми тәртипне яңартыр өчен Паталалокага (аскы дөньяга) җибәрелгән булган. Һәр елны Онам көнендә (Кераланың төп фестивале) ул популяр традиция буенча кешеләренә зиярәт кылыр өчен күктән иңә.
- Крипа: Махабхаратада патшазадәләрнең гурусы. Ул Шантану патша тарафыннан каралырга алынган булган. Аның кызтуганы Крипи булган, ул Дроначарьяга кияүгә чыккан булган. Ул өйрәнчекләрен тигез күргәнгә һәм аларга үз балаларына кебек мөнәсәбәткә күрә озын тормыш алкышын алган. Ул, энесе Ашваттһама белән бергә Курукшетра Сугышында сакланып калган сугышчыларның берсе.
- Маркандейя: Маркандейя Бхригу кланында туган борынгы риши. Эпик Маркандейя Пурана Маркандейя һәм Дҗаймини арасында әңгәмәне кертә һәм Бхагавата Пуранада кайбер бүлекләр аның әңгәмәләренә һәм догаларга багышланган. Ул шулай ук Махабхаратада искә алына.
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сапта Чиранҗиви Стотрам ул Һинду әдәбиятында булган мантра:
अश्वत्थामा बलिर्व्यासो हनुमांश्च विभीषण:।
कृप: परशुरामश्च सप्तैतै चिरजीविन:॥
सप्तैतान् संस्मरेन्नित्यं मार्कण्डेयमथाष्टमम्।
जीवेद्वर्षशतं सोपि सर्वव्याधिविवर्जितः॥
aśvatthāmā balirvyāsō hanumāṁśca vibhīṣaṇaḥ |
kṛpaḥ paraśurāmaśca saptaitē cirañjīvinaḥ ||
saptaitān saṁsmarēnnityaṁ mārkaṇḍēyamathāṣṭamam |
jīvēdvarṣaśataṁ prājñaḥ apamṛtyuvivarjitaḥ ||
— Сапта Чиранҗиви Стотрам
Мантрада расланганча җиде үлемсезне (Ашваттһама, Маһабали, Вьяса, Хануман, Вибхишана, Крипа һәм Парашураманы) искә алу берәүгә авыртулардан азат булуны һәм озак торуны бирә.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Ciranjivas 2008 елның 9 май көнендә архивланган.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Chiranjeevis: 8 Immortals of Hindu Mythology (en) (2016-07-20). әлеге чыганактан 2021-12-27 архивланды. 2023-06-21 тикшерелгән.
- ↑ Astha Chiranjeevi - The Eight Immortals of Hindu Dharma (en-US) (2019-08-23).
- ↑ Bhāgavata Purāṇa 3.32.8–10
- ↑ Malayalam book Bharata Paryatanam (A journey through the Mahabharata) by Kuttikrishana Marar.
- ↑ Aastikin (2017-05-21). The Eight immortals (Chiranjivi) according to Hindu Mythology: Who Will Remain Alive Throughout The kaliyuga (en-US). әлеге чыганактан 2023-04-23 архивланды. 2023-06-21 тикшерелгән.