Александр Морозов (1904)

Җенес	ир-ат
Ватандашлык	Россия империясе; СССР
Хезмәт итүе	СССР
Туу датасы	16 (29) октябрь 1904
Туу урыны	Бежица[d], Брянск өязе[d], Орёл губернасы, Россия империясе
Үлем датасы	14 июнь 1979 (74 яшь)
Үлем урыны	Харьков, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР
Җирләнгән урыны	Второе городское кладбище Харькова[d]
Һөнәр төре	хәрби хезмәткәр, язучы, сәясәтче, инженер-конструктор
Эш урыны	Завод имени Малышева[d]
Башкарган вазыйфа	СССР Югары Советы депутаты[d]
Әлма-матер	Мәскәү дәүләт машиналар төзү университеты[d]
Академик дәрәҗә	техник фәннәр докторы[d]
Сәяси фирка әгъзасы	Советлар Берлеге коммунистик фиркасе
Хәрби дәрәҗә	мөһәндис-техник хезмәтенең генерал-майоры[d]
Сугыш	Икенче бөтендөнья сугышы
Гаскәр төре	Эшче-крестьян Кызыл Гаскәре
Бүләкләр
Рәсми веб-сайт	morozov-a-a.narod.ru
	Александр Морозов Викиҗыентыкта

Александр Александрович Морозов (1904 елның 16 (29) октябрендә туган ^[2], Бежица, Орёл өлкәсе — 1979 елның 14 июнендә, Харьков) — совет инженер-конструкторы, генерал-майор, инженер, Т-34 танк ясаучыларның берсе. Ике тапкыр Социалистик Хезмәт Каһарманы. Ленин премиясе лауреаты.

Биографиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1904 елның 3 (16) октябрендә Безжицада (хәзер Брянск чикләрендә) туган.

1919 елда, гомуми белем бирү мәктәбенең алтынчы сыйныфыннан соң, ул Харьков паровоз төзү заводында эштәр башкаручы булып эшли. Соңрак ул күчереп язучы, сызымчы һәм конструктор булып эшли, анда беренче Коммунар чылбырлы тракторлар ясауда катнаша.

1928 елда ул Эшче-крестьян Кызыл Гаскәре хезмәтеннән кайта, анда ул авиация бригадасында авиация технигы булып эшләде. 1929 —1931 елларда М.В. Ломоносов исемендәге Мәскәү механик-электротехник институтында читтән торып укыган (1930 елда үзгәртеп корылганнан соң — М.В. Ломоносов исемендәге Мәскәү автомобиль һәм трактор институты, хәзерге вакытта «Мәскәү автомеханик институты» Мәскәү дәүләт техник университеты). 1930-нчы еллар ахырында ул А-20 һәм А-32 танкларын — T-34 серияле танк прототипларын эшкәртүдә катнаша.

Бөек Ватан сугышының барлык елларында — 1941 елның октябрендә Нижный Тагилга эвакуацияләнгән Коминтерн исемендәге Харьков заводының (элекке Малышев заводы) баш конструкторы.

Харьков азат ителгәч, шәһәргә әйләнеп кайта.

1951 елның ноябреннән — Харьков машиналар төзелеше конструктор бюросының баш конструкторы, 1966-1976 елларда — КБ начальнигы. Аның җитәкчелегендә Т-64 (1963) һәм Т-64А (1966) танклары эшләнде.

1976 елның июненнән — Харьков инженерлык машина төзелеше конструктор бюросы консультанты һәм СССР Машина төзелеше министрлыгының Фәнни-техник советы әгъзасы.

1943 елдан КПСУ (б) 5нче чакырылыш ССРБ Юғары Шурасы депутаты (1958-1962). әгъзасы. Генерал-майор, инженер (1945). Техник фәннәр докторы (1972).

Харьков шәһәрендә (Украина ССР) яшәде. 1979 елның 14 июнендә үлде. Харьковтагы 2нче зиратта күмелгән.

Мактаулы исемнәре һәм бүләкләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Украина ССРының мактаулы машина төзүчесе
ике тапкыр Социалистик Хезмәт Каһарманы ( 1943, 1974 ) ^[3]
өч Ленин ордены (1942, 1943, 1974);
Октябрь революциясе ордены;
I дәрәҗә Кутузов ордены;
II дәрәҗә Суворов ордены;
өс Кызыл Байрак Хезмәт ордены;
Кызыл Йолдыз ордены;
медальләр;
Ленин премиясе (1967)
Беренче дәрәҗә Сталин премиясе ( 1942 ) — яңа төр урта тип танк констркциясен эшләгән өчен («Т-34»)
Беренче дәрәҗә Сталин премиясе ( 1946 ) — яңа танк конструкциясен эшәләгәне һәм булган урта танкны тамырдан яхшыртканы өчен.
Икенче дәрәҗә Сталин премиясе ( 1948 ) — яңа танк булдырганы өчен (" Т-54 ")

Хәтер[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Александр Морозов хөрмәтенә аның исеме бирелде:

А. А. Морозов иемендәге Харьков механик колледжы
Машина төзелешенең махсус конструктор бюросы (танк)
Харьковта Балашовкадагы урамы

(1982 елның 8 маенда ачылган) Брянскта Брянск машиналар төзелеше заводы Мәдәният сарае янына Александр Морозов бюсты куелган.

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Кошкин, Михаил Ильич
Кучеренко, Николай Алексеевич
Инженер-конструктор

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ Морозов Александр Александрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737
↑ Морозов Александр Александрович - БСЭ, 3-е издание
↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Социалистического Труда товарищам Кочеткову Д. Е., Максареву Ю. Е., Морозову А. А. и Музрукову Б. Г.» от 20 января 1943 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1943. — 28 января (№ 4 (264)). — С. 1.

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Морозов А. А. Танки и люди. Дневник главного конструктора. — BTVT.narod.ru: Обработка записей, подготовка и оформление рукописи выполнена к.т. н. В. Л. Чернышевым, 2006.
Листровой В., Слободин К. Конструктор Морозов. — М.: Политиздат, 1983.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Илнең каһарманнары» сәхифәсендә Александр Морозов (1904)
Сайт, посвященный А. А. Морозову

Калып:Русские конструкторы бронетехники

[_5684765aa1c79c7e-1] Морозов Александр Александрович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135https://wikidata.org/wiki/Track:Q649https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737

[2] Морозов Александр Александрович - БСЭ, 3-е издание

[3] Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Социалистического Труда товарищам Кочеткову Д. Е., Максареву Ю. Е., Морозову А. А. и Музрукову Б. Г.» от 20 января 1943 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1943. — 28 января (№ 4 (264)). — С. 1.

[1]

[2]

[3]