Дмитрий Райков

Дмитрий Райков
Туган	29 октябрь (11 ноябрь) 1905 Одесса, Херсон губернасы, Россия империясе
Үлгән	30 декабрь 1980(1980-12-30) (75 яшь) яки 1981 Мәскәү, СССР
Ватандашлыгы	Россия империясе  Россия республикасы[d] Украин Халык Республикасы[d]  Украина Совет Социалистик Республикасы  СССР
Әлма-матер	Мәскәү университетының физика-математика факультеты[d] һәм Мәскәү дәүләт университеты
Һөнәре	математик, университет профессоры
Эш бирүче	Мәскәү дәүләт педагогика университеты[d]
Гыйльми дәрәҗә:	физика-математика фәннәре докторы[d]
Гыйльми исем:	профессор һәм профессор

Дмитрий Абрамович Райков (1905 елның 29 октябре (11 ноябре), Одесса, Россия империясе — 1980 елның декабре, Мәскәү, ССРБ) — совет математигы, функциональ анализ, ихтималлар теориясе һәм топология өлкәсендә белгеч. Мәскәү дәүләт педагогика университеты профессоры. Күренекле дәреслекләр авторы, математика буенча кайбер классик китапларны рус теленә тәрҗемәче.

Тормыш юлы

Дмитрий Райков 1905 елның 29 октябрендә (11 ноябрендә), Одессада туган. 1920—1923 елларда Одесса һәм Мәскәү университетларында рабфакта белем ала. 1929 елда Мәскәү университетын тәмамлый.

1920 нче елларда Дмитрий Райков Мәскәү дәүләт университетында актив комсомол хезмәткәре, комсомол оешмасы секретаре була. 1929—1930 елларда теоретик фәнни тикшеренүләрнең максатчанлыгы турында дискуссиядә катнаша, аларны кирәкмәгән дип санаган. Әмма тиздән бу күзлектән баш тарта һәм соңрак, инде Воронежда, саннар теориясе белән шөгыльләнә һәм хакыйкый үзгәрүчәннең функцияләр теориясе буенча лекцияләр укый.

1929—1930 елларда Райков Г. К. Хворостин белән бергә Д. Ф. Егоровка каршы кампанияне җитәкли, ул МДУ математика һәм механика институтында «пролетар студентлар» тарафыннан башкарыла. 1932 елда К. Марксның математик кулъязмалары өстендә эштә катнаша.

1933 елда Д. А. Райков троцкизм өчен партиядән алына һәм Воронежга җибәрелә, анда Воронеж университетында укыта. Әмма ике елдан соң ул аклана, партиядә торгызыла һәм Мәскәүгә әйләнеп кайта.

1935—1943 елларда Райков Гостехиздатта, 1938—1948 елларда ССРБ Фәннәр академиясенең Математика институтында эшли. Физика-математика фәннәре докторы (1941), профессор (1950).

Бөек Ватан сугышы елларында Д. А. Райков ополчениедә хезмәт итә, хөкүмәт бүләкләренә ия була, яралана, шуннан соң демобилизацияләнә.

1949—1952 елларда Дмитрий Райков Кострома педагогия институтында эшли.

1952—1956 елларда Райков Шуй педагогия институтында эшли. Математика кафедрасының беренче мөдире була.

Шуйдан Дмитрий Райковны Мәскәүгә аны яхшы белгән һәм ул вакытта В. И. Ленин исемендәге Мәскәү педагогика институтында (элеккеге югары хатын-кызлар курслары) математик анализ кафедрасын җитәкләгән Пётр Новиков чакыра. Мәскәү педагогия институтында Райков 1957 елдан гомер азагына кадәр эшли, шуның белән бер үк вакытта Мәскәү дәүләт университетында махсус курслар укый һәм аспирантлар белән җитәкчелек итә, математика редакцияләре белән хезмәттәшлек итә.

Фәнни эшчәнлек

Дмитрий Райков ихтималлар теориясе белән Александр Хинчин җитәкчелегендә шөгыльләнә башлый. Билгеле булганча, күп үлчәмле нормаль бүлү компонентлары нормаль бүленешкә ия (Крамер теориясе). Д. Райков 1938 елда шундый ук теориянең Пуассон бүлүе өчен дә урынлы булуын ачыклый.

Райковның саннар теориясенә караган тикшеренүләре гади саннарны бүлү асимптотик закон дәлиле белән бәйле.

Крейн — Мильман теориясе ярдәмендә Д. Райков унитар тәкъдимнәрнең тулы системасы булуын исбатлый. И. М. Гельфанд белән берлектә типологик төркемнәрнең характерлары теориясен аналитик төзү схемасын тәкъдим итә

Д. Райков гармоник анализ өлкәсендә берничә гомуми нәтиҗә ала.

Дмитрий Райков инглиз, алман һәм итальян телләреннән математиканың төрле бүлекләре буенча танылган китапларны тәрҗемә итә. Алар арасында Э. Геккеның «Алгебраик саннар теориясе буенча лекцияләр» (1940), Б. Л. ван дер Варденның «Хәзерге алгебра» (1947), Г. Полиа һәм Г. Сегеның «Анализдан бурычлар һәм теория» (1956), Е. Титчмаршның «Фурье интеграллары теориясенә кертү» (1948), Г. Хардиның «Таралучы рәтләр» (1951), Ф. Трикоминың «Шәхси чыгарылмаларда чагыштыру буенча лекцияләр» (1957), П. Халмошның «Ахыргы вектор киңлекләре» (1963), Э. Ландауның «Дифференциаль һәм интеграль исәпләүләргә кертү» (1948) һәм башкалар.

Кайбер хезмәтләр

• Броншейн И. Н., Райков Д. А. Справочник по элементарной математике, механике и физике. 3-е изд. — М.: ОГИЗ, 1943.
• Гельфанд И. М., Райков Д. А., Шилов Г. Е. Коммутативные нормированные кольца // УМН, 1:2(12) (1946), 48-146.
• Делоне Б. Н., Райков Д. А. Аналитическая геометрия, Том 1. — М.: ГИТТЛ, 1948.
• Делоне Б. Н., Райков Д. А. Аналитическая геометрия, Том 2. — М.: ГИТТЛ, 1949.
• Гельфанд И. М., Райков Д. А., Шилов Г. Е. Коммутативные нормированные кольца. — М.: Физматгиз, 1960.
• Райков Д. А. Векторные пространства. — М.: Физматгиз, 1962.
• Райков Д. А. Одномерный математический анализ. — М.: Высшая школа, 1982.
• Райков Д. А. Многомерный математический анализ. — М.: Высшая школа, 1989.

Әдәбият

• Математика в СССР за тридцать лет: 1917–1947. — М.-Л.: ОГИЗ, 1948.
• Математика в СССР за сорок лет: 1917–1957. — М.-Л.: Физматгиз, 1959.
• Гордон И. И. Б. Н. Делоне и Д. А. Райков, «Аналитическая геометрия» т. I и II (рецензия) // УМН, 5:6(40) (1950), 180—186.
• Дело академика Николая Николаевича Лузина. — СПб.: РХГИ, 1999. — ISBN 5—88812—103—7.

Сылтамалар

• Райков Дмитрий Абрамович. Math-Net.Ru мәгълүмат системасында басмалар
• Mathematics Genealogy Project: Dmitrii Abramovich Raikov