Коену (Фешин картинасы)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Коену (Фешин картинасы) latin yazuında])
Коену
Нигезләнү датасы 1914
Сурәт
Атама Обливание
Урын ТР дәүләт сынлы сәнгать музее
Булдыручы Николай Фешин
Коллекцияләре ТР дәүләт сынлы сәнгать музее
Инвентарный номер Ж-630
Киңлек 329 сантиметр
Биеклек / буй 236 сантиметр
 Коену Викиҗыентыкта

«Коену» — рус, совет һәм Америка рәссамы Николай Фешин картинасы. 1914 елда Казанда барлыкка килә [1] (С. М. Червонная 1911 елда дип билгели, һәм 2012 каталогына сәнгать тәнкыйтьчесе Г. П. Tулузакова — 1914—1916 еллар дип белдерә[2], үзенең 1998 елгы диссертациясендә бүтән дата — 1911 ел дип белдерә[3]). Картина Татарстан Республикасының Сынлы сәнгать музее коллекциясендә, һәм хәзерге вакытта музейның филиалы булган «Хәзинә» милли сәнгать галереясында Фешин залында күрсәтелә[4] .

Николай Фешин картинасы җәйге эсселек вакытында кое яныннан үтүчеләргә су кою йоласын сурәтли. Крестьяннар аны корылыкны булдырмас өчен тылсымлы ысул дип саныйлар [5]. Христианнарның « гөнаһларны юу» идеясе бу гадәт буенча «яңгыр чакыру» мәҗүси йолалары белән берләштерә [3]. Сәнгать белеме кандидаты Дмитрий Серяков Фешин иҗатында этнографик теманың дәвамы дип санады, ул картина барлыкка килгән вакытта аның «Черемисская свадьба» һәм «Капустница» кебек жанр полотналарында чагылыш тапкан инде. Тикшерүче рәссамның бу өч картинасын «йола» дип атады. Серяков фикеренчә, рәссам аларда халык көнкүрешенең сәхнәләрен күрсәтү генә түгел, ә конкрет йолаларда сурәтләнгән тормыш рәвешен күрсәтү өчен омтылган.[5] .

Рәсемнең сюжеты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Коену» картинасының гамәле кое янында салам белән ябулы  йортлар белән авыл  пейзажы фонында җәелә. Рәсем үзәгендә кое янында күренеш били. Малай, бурага басып, бар көче белән коедан очына аркан бәйләнгән чиләкне күтәрә. Аның янында калын сакаллы, кара жилет һәм кызгылт күлмәкле крестьян, авыл кызларына башка чиләктән су сиптерә. Картинаның сул ягында яшь крестьян хатыны сурәтләнә. Ул, иелеп, еүеш күлмәген бер аз күтәреп (күрәсең, аны әле генә мәзәкләр су белән коеннырганннар), турыдан-туры тамашачы янына бара. Яланаяк аяклары белән ул зәңгәр күкне чагылдырган күлдәвекләр аша атлый. Картинаның сул ягында көянтәле карчыкның чак билгеләнгән сынын кисә (сәнгать белгече Воронов ул күзе алдындагы  тамашага көлеп карый, дип саный). Картинаның уң ягында рәссам салкыннан калтырап торган юеш чәчле һәм киемле кызны сурәтләгән. Ул алсу төстәге юеш күлмәкне тәненә сыламасын өчен, тамашачыга йөз белән тора. Бу вакытта аякларына тагын бер су ага [5] .

Кыз артында рәссам тагын бер кызны «ирекле динамик позаларга» урнаштырды, кулларында елаган сабый, һәм кызыл яулык кигән һәм ачык куе кызыл сарафан кызны урнаштыра, аннан бала чиләкне тартып ала. Серяков әйтүенчә, ике малайның холст ягыннан киселгән сыннары уң яктан бик йомшак күренә.[6]) [5].

Иҗат тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Картина идеясе рәссамда Казан губернасының Лаеш өязе Надеждино авылында булганда барлыкка килгән, анда ул эскизлар өчен килә. Надеждинода Казан сәнгать мәктәбенең беренче директоры Н. Н. Белковичның кечкенә утары булган. Аңа рәссамнар гына түгел, мәктәп укучылары да килгән. Николай Фешин шулай ук берничә тапкыр Белковичның кунагы була [5] . Сәнгать белеме кандидаты Екатерина Ключевская жанр картинасының конкрет географик пункт белән тәңгәллеге Николай Фешин иҗаты өчен хас булуын раслый. Мисал итеп, ул Казан губернасының Чар өязенең Кушна һәм Морке авылларында барган " Черемис туе « картинасын һәм башка әсәрләрен китерә

Рәсәй авылында коену гадәте[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Картина өчен сюжет итеп Фешин рус авылында көнкүрештәге эссе вакытында коедан узып киткән һәркемне су белән коендыру йоласын сайлый. Крестьяннар бу гадәтне шаяру яки уен гына дип кабул итми. Алар моны корылыкны кисәтүнең тылсымлы ысулы дип санадылар [5]. В.Воронов, рәссам иҗаты турындагы мәкаләсендә, мондый тантананың еш кына Изге Троица көненә якынрак үткәрелүен (Пасхадан соң 50 нче көндә Изге Рухның рәсүлләргә төшүе хөрмәтенә куелган һәм православие чиркәвендә бәйрәм ителүен язган)[7]. Воронов бу вакытка иң коры ай туры килүен раслый [6] . Сәнгать фәне докторы С.Червонная рәсемнең хәрәкәтен һәм аңа туры килгән йоланы Иван Купала көне белән бәйли билгеләп үтелә)[8]) [9] . Сәнгать тәнкыйтьчесе Г. П. Тулузакова шулай ук рәсемдә күрсәтелгән вакыйганың гомуми Россия авыл гореф-гадәтләренә кагылуын искәртә. Ул урыс халкы арасында күп бәйрәмнәрнең аерылгысыз өлеше булуын яза. Алар арасында: Пасха Яты атна (җиде көн, шул исәптән Пасха Якшәмбе һәм алты көн[10]), Питер көне[11]) һәм аеруча Иван Купала көне. Мондый көннәрдә авыл егетләре узып баручыларга су коеп калалар, ә кызларны качып ятсалар да, өйләреннән тартып чыгарганнар. Аннан соң, кызлар, егетләргә кушылып, үзләре дә су сибешүдә катнашалар. Барысы да уртак коену белән тәмамлана. Бу авыл гадәте буенча, христиан „ гөнаһларны юу“ мәҗүсиләр потларына су коеп һәм корылыктан саклану өчен яңгыр чакыруы белән корбаннарны искә төшерү белән кушыла[3] .

Дмитрий Серяков, „Коену“ — Фешин тарафыннан» «Черемисская свадьба» һәм «Капустница» кебек картиналарда чагылган этнографик теманың дәвамы, дип саный. Ул бу өч картинаны «ритуал» дип атарга мөмкин дип саный. Аның фикеренчә, Фешин аларда халык тормышы күренешләрен күрсәтү өчен генә түгел, ә махсус йолаларда кулга алынган яшәү рәвешен күрсәтү өчен тырыша[5] .

Фешинның этнографик темаларга бүтән картиналары

Картина өстендә эш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Надеждинода Фешин берничә эскиз яза, алар соңрак «Коену» картинасы өчен нигез булып тора. Сәнгать фәне кандидаты Дмитрий Серяков сүзләре буенча, рәссам, бу вакытта картинаның составы турында карар кабул иткән, шулай итеп, булачак геройларының ачык төрләрен, экспрессив позаларын, ишарәләрен эзләгән. Бу этюдлар, картинаның үзе кебек, ТР дәүләт сынлы сәнгать музее коллекциясендә урнашкан. Өч эскизда булачак картиналар персонажлары сурәтләнә: кызыл яулык кигән хатын, калтыранган кыз һәм көянтәле әби. Минималь үзгәрешләр булган өч персонаж да рәсемнең соңгы композициясенә керә. Серяков сүзләре буенча, эскизларда булачак картинаның төп сурәтләү бурычларын күрергә мөмкин. Аларда бер колорит өстенлек итә. Гадәттәге фонның охра һәм җылы яшел күләгәләре, киң буяу белән генә күрсәтелгән. Бу фонда геройларның кызыл һәм кызгылт төстәге сарафаннары, ак күлмәкләре аерылып тора[5] .

Дмитрий Серяков Фешин өчен үз картиналары өчен натура эзләү бик мөһим булуын билгеләп үтә. Аның фикеренчә, табигый материалны куллану рәссам картинасының мөһим үзенчәлеге булып тора, ул аның картиналарына «махсус тормыш ышанычы» бирә. «Коену» картинасы өстендә эшләгәндә Фешин натурадан фигуралар, төрләр һәм костюмнар гына язмый. Ул крестьян көнкүреше предметларын да эзләп таба һәм рәсем ясый, соңрак аларны киндер композициясенә урнаштыра [5] .

Фешин рәсемне тәмамламый. Серяков рәссамның картинаны тулыландырудан баш тарту сәбәпләре турындагы сорау ачык кала дип саный. Аның тәкъдимнәре арасында [5]:


Фешин эшнең ахырында сәнгать үзенчәлекләрендә күңеле төшә, чөнки алар аңа җитәрлек дәрәҗәдә тәэсирле тоелмый;
рәссам үзе сайлаган темага салкынайуы мөмкин.

Шул ук вакытта, рус сәнгате белгече фикеренчә, полотно хәтта тәмамланмаган килеш тә зур әһәмияткә ия — ул рәссамның «процессның арадаш стадиясендә» картинаны булдыру процессы үзенчәлекләрен күрсәтә [5] .

Картина һәм аңа әзерлек эшләре музей җыелышында[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Хәзинә» милли сәнгать галереясе залының этюдлар тирәсендә даими экспозициясендә «Коену» картинасы. Фото 2020
Тышкы медиафайллар

«Коену» картинасы 1962 елда Татарстан Республикасының сынлы сәнгать музеена керә. Элегерәк ул ТР дәүләт музеенда (1944 елдан); һәм моңа кадәр — 1923 елдан Татар автономияле Совет Социалистик Республикасының Үзәк музеенда саклана (рәсем автор СССРдан чит илгә киткәндә саклануга тапшырылган, Фешин беркайчан да туган иленә сәяхәттән кайтмаган [12]). Картина башкару техникасы — киндергә майлы буяу, аның зурлыгы — 236 × 329 см, музей коллекциясендә инвентаризация номеры — Ж-630 [13] [1] . «Коену» хәзерге вакытта Николай Фешин залында, музейның филиалы булган Хазине милли сәнгать галереясендә күрсәтелә .

Картина берничә тапкыр Казандагы күргәзмәләрдә тәкъдим ителә: 1963, 1976, 1981—1982 һәм 1991 елларда [13] .

«Хәзинә» галереясе экспозициясендә «Коену» картинасы эскизлары. Фото 2020

Серяков үзенең диссертациясендә шул ук музейда картинага өч этюд һәм эскиз саклануын искә ала. «Кызыл шәлдәге хатын-кыз» этюды 1911һәм 1914 еллар арасында язылган (?). Техника — киндердә май буяу, зурлыгы — 33,5 × 25 см… Эскиз 1962 елда Татарстан Республикасының дәүләт музееннан алынган, элек РСФСР Мәдәният министрлыгына караган (1961 елдан). Моңа кадәр ул Мәскәү өлкәсенең Шелковский районының Валентиновка авылында урнашкан А. А. Зайцевның шәхси коллекциясендә иде. Музей коллекциясендә инвентаризация саны — Zh-1502 [1] [5] . Этюд 1963, 1981 һәм 1991 елларда Казандагы күргәзмәләрдә күрсәтелә[13] . «Көянтәле хатын-кыз» (1914) этюды шулай ук майда ясалган, зурлыгы — 35,5 × 19 см… Уң яктагы сул якта рәссамның имзасы һәм аның тарафыннан күрсәтелгән дата — « Н. Фешин 1914 ел.», этюд 1962 елда Дәүләт музееннан алынган, элегрәк ул РСФСР Музей коллекциясендә сакланган (1961 елдан), һәм моңа кадәр ул А. А. Зайцев коллекциясенең бер өлеше иде. Татарстан Республикасының сынлы сәнгать музее коллекциясендә инвентаризация номеры — Ж-1504 [1] [5] . Бу эскиз 1963, 1981 һәм 1991 елларда Казандагы күргәзмәләрдә күрсәтелә[13] . «Калтыранучы кыз» эскизы 1914 елда ясалган, шул ук техника, зурлык — 35 × 20 см… Аскы сул якта имза һәм дата бар — "Н. Фешин 1914 " … Этюд 1962 елда Дәүләт музееннан алынган, элегрәк ул РСФСР Музей коллекциясендә булган, 1961 елдан ул шулай ук А. А. Зайцевныкы. Пушкин сынлы сәнгать музеенда инвентаризация саны — Zh-1501 [1] [5] . Бу эскиз шулай ук 1963, 1981 һәм 1991 елларда Казандагы күргәзмәләрдә күрсәтелә [13] .

Галина Тулузакова Татарстан Республикасы Дәүләт сынлы сәнгать музеенда саклана торган әлеге картинага әзерлек эшләре белән таныштыра:


этюд «Чиләк белән малай» (1911 һәм 1914 еллар арасы (?), холст, май, 16,5 × 23 см, 1962 елда ГМТР, моңа кадәр МК РСФСР җыелышта 1961 елдан. А. А. Зайцевнан сатып алына, Ж-1263)[1][14]. Әлеге этюд Казанда 1963, 1981 һәм 1991 елларда күргәзмәләрдә күрсәтелә[13].
этюд «Малай ачык корсагы белән» (1911 һәм 1914 еллар арасы (?), шундый ук техника, 23 × 16 см, керде 1962 елда ГМТР, моңа кадәр 1961 елдан МК РСФСР җыелышта, А. А. Зайцевнан сатып алына, Ж-1503)[1][14]. Әлеге этюд шулай ук демонстрировался күргәзмәләрендә, Казанда 1963, 1981 һәм 1991 елларда[13].
этюд «Малай арка ягыннан» (1911 һәм 1914 арасы (?), холст картонда, май, 25,5 × 19,7 см, 1972 елда А. С. Тимофееванан керә, элегрәк В. К. Тимофеевның шәхси җыелышында булган, Казан, Ж-14-81)[1][14]. Һәм бу этюд Казанда 1963, 1981 һәм 1991 елларда күргәзмәләрдә күрсәтелгән[13].

Фешин әсәрләре күргәзмәсе каталогында шулай ук «Коену» картинасы эскизлары искә алына:


эскиз «Малай башы» (1911—1914 арасында (?), киндердә май, 20 × 13,5 см, 1962 елда Дәүләт музейына кертелгән, моңа кадәр 1961 елдан РСФСР Музей коллекциясендә, аннан А. А. Зайцевтан алынган, Ж-1263) [1] . Бу эскиз 1963, 1981 һәм 1991 елларда Казандагы күргәзмәләрдә күрсәтелә[13] . этюд «Агач кисмәк янында утырган малай» (1911 һәм 1914 еллар арасында, шул ук техника, 25,5 × 19,6 см, 1962 елда Дәүләт музейына кертелгән, моңа кадәр 1961 елдан РСФСР Музей коллекциясендә, ул А. А. Зайцевтан алынган, Ж-1263) [1] .

1992 елгы каталогында искә алына:


«Коену» картинасы өчен этюд (1911һәм 1914 еллар арасында, картондагы киндер, май, 25,5 × 19,6 см, «Ж-1144» инвентаризация номеры. Этюд 1972 елда А.Тимофеевадан алынган. Ул 1981 һәм 1991 елларда Казандагы күргәзмәләрдә тәкъдим ителә[13].


«Коену» картинасының эскизы 1911 һәм 1914 елларда ясалган. Техника — киндергә майлы буяу, зурлыгы — 38 × 50,5 см… Эскиз 1962 елда Дәүләт музееннан алынган. Инвентаризация саны — Ж-1209 . Эскиз 1963 елда Николай Фешин әсәрләре күргәзмәсендә һәм 1981 елда Казанда [13] [1] [14], 1992 елда Россия шәһәрләрендәге күргәзмәләрдә, шулай ук 2004 елда «Арт-Диваж» галереясендә (Мәскәү) күрсәтелә. Ул И. Э. Грабарь исемендәге Бөтенроссия сәнгать фәнни-реставрация үзәгендә торгызыла[1] [14] .

Галина Тулузакова кандидатлык диссертациясендә шулай ук «Коену өчен эскиз» (1911, кәгазьдә күмер) искә ала, 1998 елда кайда булганы билгесез [3] дип билгели. «Коену» картинасының «Кыз башы» дип аталган тагын бер этюды Тулузакова «Николай Фешин» китабында искә ала. Тулы масштаблы рәсем «, 2009 елда бастырылган. Ул кәгазьдә карандаш белән ясалган, күләме-31 × 43 см. Тулузакова бу эскизны Татарстан Республикасының Сынлы сәнгать музее коллекциясенә кертә [15], ләкин ул 1992 һәм 2006 музей каталогларында искә алынмый [13] [1] .

Сәнгать белгечләре һәм тамашачылар бәяләве[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Коену. Фрагмент

Картина турында замандашлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1918—1920 елларда Н. М. Сапожникова остаханасында укыган Д. И. Рязанская, анда Н. Фешин укыткан, „Коену“ картинасын күргән һәм аннан алган тәэсирләре белән уртаклашкан:

»Өченче курста ул безгә «Одиссейның Пенелопага кайтуы» дигән композиция бирде. Гомумән, ул вакытта композиция буенча биремнәр юк иде, һәм бу исә сәнгать яшьләрен тәрбияләүдә зур проблема иде. Без шөгыльләнгән остаханәдә аның ике эше бар иде: «Сугыш» һәм «Коену». Николай Иванович булмаган чорда, без еш кына аларны сокланып, аның техникасын өйрәнеп карадык"
— Д. И. Рязанская. Николай Фешин турында хатирәләр

Совет сәнгате тарихында[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Совет сәнгате белгече В.Воронов фикеренчә, «Коену» картинасы тамашачыны революциягә кадәр Россия авылының тормышы, йолалары, шатлыклары һәм авыр тормышы белән таныштыра. Рәсем композициянең табигыйлеге һәм җанлылыгы белән таң калдыра, ул хәрәкәт, кычкыру, көлү, кычкыру, су тавышы белән тулы. Шул ук вакытта, Воронов тамашачының сәер хис булуын искәртә: рәсемдә авыл тормышыннан күңелле күренеш сурәтләнә, ләкин анда авыл тормышы шомлыгы тойгысы бар. Совет сәнгате тәнкыйтьчесе Фешинның замандаш тәнкыйтьчеләренең рәссамның беренче картиналарында «ул вакытта Россия авылы турындагы хакыйкатьне» күргәннәренә басым ясый[6]. Сәнгать тәнкыйтьчесе А. Б. Файнберг «Татар рәссамнары» китабында «Коену» картинасы кешеләр тормышы сурәтен чагылдыра дип язган [16] .

Рәссам иҗатын өйрәнүче С. Г. Капланова Фешинның картинасында гротеск һәм документальлек кулланылуы арасындагы каршылыкны билгеләп үтә. Аның күзлегеннән караганда, «Коену» һәм рәссамның бер үк вакытта ясалган башка картиналарында гомумиләштерү җитми, бу табигый күзәтүләр синтезы нәтиҗәсе. Ул бу үзенчәлек Николай Фешинның тәмамланмаган картиналарына хас дип саный [17].

Рәсем турында рус сәнгате тәнкыйтьчеләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

А. И. Новицкий «Варенканың кайтуы» мәкаләсендә «Коену» аьның рухында сәяхәт картинасы түгел, ул «рәсем этнографиясы» күзлегеннән язылган дип яза. Мәкалә авторы рәссамның осталыгына сокланса да, ир-атларның җәнлеккә охшаш йөзләрен һәм хатын-кыз физиономияләренең тупаслыгын билгеләп үтә. Аның фикеренчә, рәссам персонажларына битараф булган (Тулузакова исә бу рәссамның ваемсызлыгы турында түгел, ә рәссамның аңына ия булган идеяне белдерү өчен кирәк булган концепция турында сөйли, дип санаган [3]) [18] . Сәнгать фәне кандидаты Аида Алмазова картинада хөкем сөргән йогышлы күңел ачу торышын, эмоциональлеген, яңгырашын, полотнаның динамиклыгын билгеләп үтә. Ул рәсем геройларының гәүдәсенә сибелгән, гәүдәгә ябышкан юеш кием турында тәэсирләрен язган. Бер яктан, Фешин күчмә рәссамнар традицияләрен дәвам итә, икенче яктан, модерн стиленең Россиядә беренче вәкилләренең берсе. Шул ук вакытта, рәсемдә «провинциягә хас булган кыргый әүвәллек» бар [19] .

Дмитрий Серяков рәсем турында[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Коену. Фрагмент

Сәнгать фәннәре кандидаты Дмитрий Серяков фикеренчә, әлеге әсәргә стандарт булмаган персонажлар аеруча экспрессивлык бирә, аларның һәркайсы рәссам тарафыннан ачык индивидуальлек буларак сурәтләнгән. Бу төрле яшьтәге кешеләр, алар капма-каршы эмоциональ халәттә сурәтләнә. Сәнгать тәнкыйтьчесе күзлегеннән төп герой юк. Рәсемнең композиция һәм сурәтләү үзәкләре начар билгеләнгән. Фигуралар мөстәкыйль һәм үз-үзләрен тәэмин итә; Серяков сүзләре буенча, алар «тамашачы өчен аерым торалар» [5] .

Серяков сүзләре буенча, Фешин «Коену» картинасын тәмамламаган, ләкин моңа карамастан, гәрчә рәссам тарафыннан тәмамланмаган булса да, картина авторга хас булган сәнгать принципларын чагылдыра. Бу картинаның композицион үзенчәлекләре аның башка жанр әсәрләрендәге кебек: фигуралар киндердә күп, аларның кайберләре хәтта картиналар читләре белән киселгән. Моның ярдәмендә тамашачы рәсемне «тормыштан киселгән» күренеш итеп кабул итә башлый. Пейзаж киндердә икенчел роль уйный, ул көндәлек күренешне генә ясый, композиция бөтенлеген бирә. Рәссам шундый ракурсны кулланган ки, тамашачы өчен хәрәкәт күбесенчә җир фонында борыла. Бу картиналарның күбесен җир биләгән. Офык сызыгы җитәрлек биек, шуңа күрә фонда күкнең тар полосасы (шулай ук аның фонында урнашкан биналар һәм үсемлекләр) рәсемнең өске читендә диярлек. Картинаның кайбер фрагментлары (мәсәлән, йөзләр) рәссам тарафыннан җентекләп язылган, һәм аерым элементлар гомумиләштерелгән яки тәмамланмаган дәрәҗәдә, Серяков фикеренчә, " башта рәссамның монда рәсем ясарга теләгәнлеген аңлау кыен .

Дмитрий Серяков сүзләре буенча, рәссам картиналар эшендә «нон-финито»(фр.)татар. ысул кулланган . Сәнгать образының чагылышы «барлык өлешләрне дә тулыландыра торган гармонияләштерү» юлы белән генә түгел, ә әһәмиятле фрагментны максималь ачыклау юлы белән барлыкка килә. Соңгы этапта Фешин жанр әсәрләре өстендә эшләгәндә бу аспектны йомшарта. Әле тәмамланмаган «Коену» белән эшләгән очракта да, эш әлеге стадиягә барып җитми [5] . Серяков әлеге полотно мисалында Фешинның "чыннан да, эшләнеп бетмәгән, эшләп бетерелмәгән һәм "нон-финито"манерасында башкарылган әсәр арасындагы аерманы күрергә мөмкин, дип белдергән. Рәсем, фрагмент булудан тыш, спектакльнең үзенчәлеге белән дә аерылып тора. Фрагментарьлыкка өстәп, картина әле башкаруның спонтанлыгы белән дә аерылып тора. Пумала динамикасы сакланган, график росчерклар формаларның силуэтларын гына билгели. Серяков фикеренчә, эскизда иҗади процесс барлыкка килә. Урыны белән буяулар, ә кайбер урыннарда буялмаган киндерне күрергә мөмкин. Фешин оптик кушылуның импрессионистик техникасын кулланды, ул ультрамарин белән рәсемгә басым ясаганда, якындагы төсләргә яктылык бирә. Күрәсең, хаотик буяулар шактый ераклыкта конкрет образларга формалашалар [5] .

Фонның зур таплар һәм колористик мөнәсәбәтләрне ачыклагач, рәссам йөзләрне һәм фигураларны язуга күчә. Бу киндернең зур өлеше әле буяу белән капланмаган вакытта була: композициянең сызыклары сизелерлек булган, «кайбер урыннарда төс конкретикасы булмый». Картинада, янәшә тәмамланган фрагментлар һәм әле график төзелешнең башлангыч стадиясендә булган. Серяков сүзләре буенча, рәссам гомуми халәттән шәхси детальләргә түгел, ә композицияне семантик доминантлар тирәсендә туплаган. Башта ул бу доминантларны тәртипкә китерә, ә аннары калган элементларны «тарттыра». Шул ук вакытта рәссам бөтен полотно белән бер үк вакытта эшләгән: бер фрагментны эшләү башкалар белән эшләүдә тиешле алга китешләргә китерә. [5] .

Галина Тулузакова әсәрләрендә картиналар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Коену. Фрагмент

Сәнгать фәне кандидаты Г. П. Тулузакова фикеренчә, рәсем «эмоциональ экспрессия һәм рәсем маэстриясе белән тулы» [2] [3] . Ул сюжетның динамиклыгын, гамәлдәге затларның трактында ачыктан — ачык әйтелгән гротеск, турыдан-туры һәм «реакцияләрнең кискенлеген» билгеләп үтә— күзләре акайган кыз кычкыра һәм бер үк вакытта калтырый. Рәсемнең эмоциональлеге өзелү алдында. Бер үк вакытта рәсемдә көлү, елау һәм курку бар. Йөзнең тотрыксыз халәтен теркәү «туңдырылган маска» хисенә китерергә мөмкин, ләкин рәссам киндерне эчке хәрәкәт белән тутырып бу куркынычтан кача. Шуның аркасында ачык хис-тойгыларны теркәү нәтиҗәсе барлыкка кил[14] [3] .

Тулузакова Фешинның полотно өстендә эшләү процессын үзгәртеп корырга тырыша. Башта Фешин төп вертикаль һәм горизонталь линияләрнең кисешкән урынын тапкан. Аннары ул композиция төеннәрен күмер белән билгели. Караңгы төеннең иң җиңелгә мөнәсәбәтен билгеләгәч, ул төс белән эшли башлый[14] [3] . Г. П. Тулузакова сүзләре буенча, рәсемнең нигезендә классик өчпочмак ята, аның иң югары ноктасы булып сирән күлмәктә ир башы тора, ул бер чиләктән су сибә. Ул халык өстендә урнашкан һәм күкнең җиңел полосасы белән кисешкән. Моның белән ул тамашачының игътибарын җәлеп итә. Фешин күп композицияләрендә охшаш техниканы кулланган. Персонажларның башлары офыкка параллель йөргән бер сызыкка якынлашалар. Моның ярдәмендә киндер ике тигез булмаган өлешкә бүленә. «Төшү» картинасында ул төрле «җылы-салкын тибрәнүләр спектры буенча зәңгәрдән кызылга кадәр бер үк тонда» төсле гамма ясый. Тулузакова җылы һәм салкын тоннарның нюансларда яки капма-каршы мөнәсәбәтләрдә булуын искәртә. Бу тамашачыга яңалык хисе бирә. Ләкин, аның күзлегеннән караганда, төсләр җыелмасы бик аз һәм охшаш төсләргә нигезләнгән. Үзәктә — караңгы һәм яктылыкның контрасты, шулай ук өч төс — зәңгәр, сары һәм кызыл. Алар бер-берсе белән күп тапкыр кушылалар, бу комбинация катлаулана, төсләр бер-берсенә таралалар, бу төс тибрәнүенә китерә [14] [3] .

Тулузакова сүзләре буенча, рәсемнең штрихлар белән «сылануы» һәм «бозылуы» картинаның төгәлсезле дип исәпләргә ярамый. Россия сәнгать белгече күзлегеннән, Фешин үз геройларының эмоциональ халәтен тапшыру ысулларын эзли. Моны сюжет үзе таләп итә — җылы җәйге көндә кызларның башына кадәр бозлы су белән коендыралар. Бу участок үзе таләп итә — җәйнең җылы көнендә кызлар баштан аягына бозлы кое суы куялар. Тәмамланмаганлык хатын-кызның алгы планда булуы белән бәйле — ул игътибардан читтә. Шул ук вакытта персонажларның йөзләре алдагы планнарда бик төгәл сурәтләнгән. Хатын-кызның йөзен җентекләп язу аңа бик күп игътибар җәлеп итә алыр иде, һәм рәсемнең «аңлаешлылыгы» һәм «тулылыгы» киндернең матурлыгын юкка чыгарыр иде. Шуңа күрә рәссам детальләрне үзенең төп ниятен тормышка ашыру өчен кадәр  генә кәрәк булганча сүрәтләгән. Кызыл күлмәк кигән кызны коендыру кисмәген рәссам җентекләп буяган. Тулузакова фикеренчә, теләсә кайсы очракта тәмамланмаганлык әлеге әсәргә аерым сыйфатлар бирә [3] .

Сергей Воронков рәсем турында[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тулузаковадан аермалы буларак, рәссам һәм сәнгать тәнкыйтьчесе С. Н. Воронков сул яктагы карт хатын-кыздан кала барлык персонажларны бөгелеш сызык белән берләштергән дип саный. Персонажларның фигуралары төс таплары һәм озын сылаулар катлаулы үрелүендә тора[20] .

Воронков күчмә рәссамнар бәяләгән «тулылык», гомумән, рәссам өчен «иҗат критерийы түгел» дип саный. «Коюну», сәнгать белгече күзлегеннән, рәссамның картиналары өстендә эшләгән «кухняны» ачып бирә. Ул белә торып күп детальләрне калдыра. Мәсәлән, Фешин тамашачының игътибарын алсу күлмәкле кызга юнәлтү өчен сул якта көянтәле хатын-кыз фигурасын тулыландырмый. Бу балалар образы «рәсемдә тере зат кебек яши». Кызның йөзе куркудан да, бәхеттән дә тора. Баланың карашы тамашачыга юнәлтелгән, һәм фон нечкә фигурага басым ясый. Тирә-яктагы әйберләр — крестьян хатын-кызларының ак күлмәк һәм яулыгы, су сибелеп торган малай кулындагы агач кисмәк — Воронков фикеренчә, авыл кызы тирәсендә якты ореол ясый. Ул үзе композиция үзәгенә әверелә; сәнгать тәнкыйтьчесе күзлегеннән, картинаның калган өлешен аны тулыландыручы аксессуарлар дип саный. Воронков рәссамның бу сюжет үзәгенең әһәмиятен саклап калу һәм көчәйтү максатыннан картинаны тәмамлану стадиясендә аңлы рәвештә калдырган[20] .

Воронков шулай ук төркем үзәгендәге кара сакаллы кешенең фигурасы зур роль уйный дип саный. Рәссам аның әһәмиятен күк фоны белән билгели. Бу фигура " бөтен композицияне тота, шул ук вакытта бөтен композицияне тональ рәвештә тигезли. Уңнан булган агач кәүсәсе картинаны йомгаклый[20] .

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Аңлатмалар
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 Каталог, 2006
  2. ↑ 2,0 2,1 Тулузакова, 2012
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Тулузакова, 1998
  4. ↑ Монографический зал Николая Фешина. Государственный музей изобразительных искусств Республики Татарстан.Дата обращения: 7 декабря 2018. Архивировано 9 декабря 2018 года.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 Серяков, 2009
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Воронов, 1964
  7. ↑ Духов день / Т. А. Агапкина //Славянские древности: Этнолингвистический словарь : в 5 т./ под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН.— М.: Межд. отношения, 1999. — Т. 2: Д (Давать) — К (Крошки).— С.157.— ISBN 5-7133-0982-7.
  8. ↑ Иван Купала/ Виноградова Л. H., Толстая С. M. //Славянские древности: Этнолингвистический словарь: в 5 т./ под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН.— М.: Межд. отношения, 1999.— Т.2: Д (Давать) — К (Крошки).— С.363—368.— ISBN 5-7133-0982-7.
  9. ↑ Червонная, 1987
  10. ↑ Пасха/ Агапкина Т. А.//Славянские древности: Этнолингвистический словарь: в 5 т./ под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН.— М.: Межд. отношения, 2004.— Т.3: К (Круг) — П (Перепёлка).— С.641—646.— ISBN 5-7133-1207-0.
  11. ↑ Петров день/ Т. А. Агапкина //Славянские древности: Этнолингвистический словарь: в 5 т./ под общ. ред. Н. И. Толстого; Институт славяноведения РАН.— М.: Межд. отношения, 2009.— Т.4: П (Переправа через воду) — С (Сито).— С.4—27.— ISBN 5-7133-0703-4, 978-5-7133-1312-8.
  12. ↑ Тулузакова, 2015
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 Каталог, 1992
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 14,7 Тулузакова, 2007
  15. ↑ Тулузакова, 2009
  16. ↑ Файнберг, 1983
  17. ↑ Капланова, 1975
  18. ↑ Новицкий, 1994
  19. ↑ Алмазова, 2013
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Воронков, 1999
Чыганаклар

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Источники
  • Николай Иванович Фешин. Документы, письма, воспоминания о художнике. — 1975.
Научная и научно-популярная литература
  • Художественная культура Татарстана в контексте социальных процессов и духовных традиций: очерки. — 2013.
  • К вопросу о творчестве Николая Фешина. Дипломная работа, перераб. и исправл. — 1999.
  • {{{башлык}}} // Огонёк : журнал.
  • Каталог произведений Н. И. Фешина до 1923 г.. — 1992.
  • Николай Иванович Фешин. Документы, письма, воспоминания о художнике. — 1975.
  • Каталог произведений Н. И. Фешина до 1923 г.. — 1992.
  • Николай Фешин. 1881 / 1955. Живопись. Рисунок. Из собрания Государственного музея изобразительных искусств Республики Татарстан и частных коллекций. Москва, галерея «Арт-Диваж». — 2004.
  • Николай Фешин. Каталог выставки произведений Н. И. Фешина в Государственном музее изобразительных искусств Республики Татарстан 22 ноября 2006 — 20 января 2007. Живопись. Графика. Скульптура. Декоративно-прикладное искусство. — 2006.
  • {{{башлык}}} // Казань : журнал.
  • Проблемы «нон-финито» в творчестве Николая Ивановича Фешина. — 2009.
  • {{{башлык}}} // Третьяковская галерея : журнал.
  • Николай Фешин: Альбом. — 2007.
  • {{{башлык}}} // Третьяковская галерея : журнал.
  • {{{башлык}}} // Альманах Государственного Русского музея.
  • Эволюция творчества Н. И. Фешина, 1881—1955 гг.: Основные проблемы. — 1998.
  • Николай Фешин. Натурный рисунок. — 2009.
  • Художники Татарии. — 1983.
  • Искусство Татарии: история изобразительного искусства и архитектуры с древнейших времен до 1917 года. — 1987.


 Бу мәкалә Татар Википедиясенең сайланган мәкаләләр рәтенә керә.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Коену_(Фешин_картинасы)&oldid=4104279