Янапай

Янапай
	Янапай
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Янапай авыл шурасы[d]
Административ-территориаль берәмлек	Янапай авыл шурасы[d]
Сәгать поясы	UTC+05:00
Почта индексы	617874

Янапай - Пермь краеның Октябрский районындагы татар авылы. Авыл Янапай авыл җирлегенең үзәге булып тора. Янапай авыл җирлеге үз эченә 10 торак пунктны ала.

Географиясе[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Авыл Чусавай елгасы кушылдыгы булган Сылва елгасының^[2] кушылдыгы Ирен елгасы ярында урнашкан.

Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Авылны Казан ягыннан килгән кешеләр нигезли. Гондыр ягында күп кенә авылларда татарлашкан марилар һәм удмуртлар яши. Янапай авылында да удмурт нәселләре бар.^[3] Беренче булып Янапай Кутлубаев килеп урнашкан дип санала.

Авыл 1704 елдан Бардатамак дигән татар авылы буларак билгеле. Тагын бер исеме - Сазавыл^[4], бу атамасы авыл тирәсендә сазлыклар күп булу белән бәйле.^[3] 1842 елдан Ирен елгасы буендагы авыл янында урман кисү фабрикасы эшләгән, соңрак (1869 елдан) - урман кисү пилорамасы. Элек авылдан Әтер юлы башланган^[4] һәм Бөре трактының Янапай станциясе урнашкан була.^[5]

1928 елда Кызыл Урал коллектив фермасы булдырыла, 1959 елның февраленнән - 21-нче партия конгрессы исеме белән аталган (1964 елның гыйнварына кадәр булган). 1982 елның 26 февралендә "Урал" авыл хуҗалыгы артеле оештырыла.

Авыл Кызылъяр өязенең Янапай волосте һәм соңрак Янапай авыл советы үзәге була (2006 елның гыйнварына кадәр).

Халык саны[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

641 кеше (1869);
999 кеше (1926);
879 кеше (2002);
760 кеше (2010);
768 (регистрациядәге), 667 (даими яшәүче), (01.01.2018)^[6].

Икътисады[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Биредә "Урал" колхозы авыл хуҗалыгы предприятиясе, икмәк пекарнясе, почта бүлеге урнашкан.

Сәләмәтлек саклау[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Фельдшер-акушерлык пункты.

Мәгариф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халык мәгариф учреждениеләреннән урта мәктәп (1995 елдан бирле анда тарихи музей бар) һәм балалар бакчасы бар.

Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мәдәният йорты, китапханә. Мәчет эшли (1996 елдан).

Архитектура, истәлекле урыннар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Авылдан 1,5 км ераклыкта Янапай боз мәгарәсе (озынлыгы - 25 метр), Ирен ярында 1955 елның февралендә барлыкка килгән Янапай карст чокыры (тирәнлеге - 14 метр) бар.

Урамнары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Урамнары^[7]:

Елга арты;
Ирен;
Механизаторлар;
Яшьләр;
Партизаннар;
Совет;
Мәктәп.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Н. К. Чупин, Географический и статистический словарь Пермской губернии, том I, стр. 43 — 44, 1873.
Шумилов Е. Н., Твоя малая родина: Краткий историко-топонимический справочник. 4-е изд., испр. и доп. Пермь, 2005. 111 с.; История в именах: к 430-летию с. Енапаево // Вперед. 1996. 27 марта, 3 апр.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[_3ea505a2e7d7ca3e-1] 1,0 ^1,1 ОКТМО
https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203

[2] Ирень // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.

[ТҖ-3] 3,0 ^3,1 Материалы по истории деревень пермских татар (по полевым данным, собранным Ю.Г. Мухаметшиным) из книги «Пермские татары”. Академия наук СССР, Казанский филиал. Казань, 1983. 163 с.

[автоссылка1-4] 4,0 ^4,1 Н. К. Чупин, Географический и статистический словарь Пермской губернии, том I, стр. 43 — 44, 1873.

[5] Н. К. Чупин, Географический и статистический словарь Пермской губернии, — Пермь: Типография Поповой, 1873; том I, стр. 136.

[6] Сайт Енапаевское сельское поселение..

[7] Список улиц села Енапаево.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

к б ү Пермь крае татар авыллары
Барда районы	Акбаш • Аклыш • 1нче Әрҗән • 2нче Әрҗән • Әмир • Әрәмә авыл • Байавыл • Бакчавыл • 1нче Бардабаш • Батырбай • Башапбаш • Башап-Түз • Бөрежле • Игәт • Иске Чат • Искер • Йөкшер • Каенавыл • Карман • Кодаш • Күперле Башап • Күчтәнти • Нараткы • Никольск • Озын Ялан • Өчкүл • Өчмәче • Сараш • Солтанай • Сөҗде • Сөҗән • Талканлы • Танып • Тауавыл • Төнгүк • Түбән Авыл • Түбән Искилҗә • Үдик • Уймуж • Усаклы • Үтәй • Шлык-Түз • Югары Шлик • Ямантай • Яңа Казанка • Яңа Чат • Яңавыл •
Березовка районы	Ванькино • Чокыр (Копчиково) • Кыйгавыл • Татар Тазы • Бартым • Сая (Антонково) • Моховое+ • Кылыч (Эчкәре) • Байтирәк (Кулига) • Урасково
Кишерт районы	Югары Солянка
Көязе районы	Маныш • Бадашка • Татар Чикәше • Салдау (Солодовка) • Югары Гондыр
Көңгер районы	Баҗуки • Торавыл • Бырма • Казай • Баташ • Кызыл Яр • Липовка • Татар Шишмарасы • Ключ
Октябрь районы	Әделавыл • Әтнәгуҗа (Иске Иренбаш) • Байчын • Бикбай • Янапай (Сазавыл) • Ишем • Этбармас (Биктулка) • Олы Сарс • Яңа Иренбаш (Верх-Ирень) • Тешбаш (Верх-Тюш) • Кашкавыл • Казакавыл• Калтай • Мандыкай• Кече Сарс • Самар • Сидәш • Саесканавыл • Яңабирде (Уразметьево) • Яңавыл (Усть-Саварово) • Арый-Түз • Шәрәкәй (Шарапово)• Чат
Урда районы	Кече Ашап • Иске Авыл • Мерекәй • Шалканды (Щелканка) • Маринкино
Суксун районы	Бырма • Түбән Истәк • Тауавыл • Югары Истәк • Юлай • Саескан
Өя районы	Барсаи • Югары Сеп • Җалнаер (Иштеряково) • Түбән Сеп • Чәйкәавыл • Урта Сеп • Тәләс-Түз • Шамагул • Тулбаш (Сосновка) • Салават • Заозеровка+ • Ломь
Чернушка районы	Сулмаш • Әминкәй • Абдулла+
Пермь районы	Башкултай • Куян • Янеч
Ылыч районы	Ваксы • Әвәте (Аитково) • Чукбаш • Олы Шады • Югары Кысмыл • Грязнуха • Канабәк • Кече Шады • Сова • Сова • Карагайсаз (Сосновое Болото) • Кылтамбаш (Югары Култым)