Арагвиспирели

гөрҗ. შიო არაგვისპირელი
Җенес	ир-ат
Ватандашлык	Россия империясе  Гөрҗистан Демократик Җөмһүрияте  СССР
Тугандагы исем	гөрҗ. შიო დედაბრიშვილი
Туу датасы	4 (16) декабрь 1867
Туу урыны	Тандилаанткари[d], Тифлис гөбернәсе, Россия империясе
Үлем датасы	2 гыйнвар 1926(1926-01-02) (58 яшь)
Үлем урыны	Тбилиси, Грузия ССР, СССР
Җирләнгән урыны	Дидубийский пантеон[d]
Һөнәр төре	язучы
Арагвиспирели Викиҗыентыкта

Арагвиспирели (тәхәллүс; чын исеме Шио Захарьевич Дедабришвили; 4 (16) декабрь 1867, Душет өязе Карисхеви (Тандилаанткари) авылы, Тифлис губерниясе — 2 гыйнвар 1926, Тифлис) —гөрҗи язучысы.

Биография

Көнчыгыш Гөрҗистанда хәерче рухани гаиләсендә туа, балачакны крестьян мохитендә үткәрә. 1883 елда Тифлис рухи семинариясенә укырга керә, аннан 1887 елда инкыйлаб мәсләкләре өчен төшереп калдырыла, әмма 1889 елда яңадан торгызыла. 1890 елдан 1895 елга кадәр Варшава ветеринария институтында укый, анда ул яшерен студентлар оешмасы әгъзасы була. Варшавада Гөрҗистанны азат итү өчен Лига оештырганы өчен Арагвиспирели Россия империясе хакимияте тарафыннан кулга алына. Азат ителгәч һәм Гөрҗистанга кайткач, Тифлиста сугышта инспектор булып эшли, тик җәмәгатькә үзендә дуңгыз авыруы булуы турында эйкәч, җәнҗал чыгу аркасында эштән куыла.

Тбилисида Дидубий пантеонында җирләнгән.

Иҗат

1895 елдан проза, нигездә, кыска хикәяләр яза башлый. Алар аның төрле автобиографик тәҗрибәсен чагылдыра. «Менә безнең тормыш!», «Тору», «Минем шәраб түгел, Ходай!» хикәяләрендә гөрҗи авылларына капиталистик мөнәсәбәтләр үтеп керү, иске рәвешнең җимерелүе һәм крестьяннарның авыр тормышы күрсәтелә. «Минем туган илем, йөрәгем» һәм «Богаулаган Амиран» повестьларында милли-азатлык мотивлары чагыла. Аларда язучы гөрҗи патша түрәләренең әхлакый таркалуын һәм буржуаз әхлак җәмгыятенә йогынты ясавын күрсәтә. Әлеге хикәяләр җир байлыкларын файдалану һәм шәхси бәхеткә омтылуның мөһимлеген искәртеп тора. Аның иң әйбәт новелласы итеп «Җир» (1901) санала. Новелла Себергә сөрелгән чахотка белән авыручы гөрҗи турында бәян ителгән.

Совет хакимияте тарафыннан аның иҗаты еш кына тәнкыйтькә дучар була, шуңа күрә соңгы елларда ул бик аз санда әсәрләр яза. Аның соңгы эшләреннән иң билгелесе-«Яраланган йөрәк» (1920). «Яраланган йөрәк» сентименталь ярымкөйле роман, ул кенәзнең һәм гади зәркәннең мәхәббәте турында сөйли.