Эчтәлеккә күчү

Актүбә

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Актүбә latin yazuında])
Актүбә
каз. Ақтөбе
Илтамга
Нигезләнү датасы 28 май 1869
Сурәт
Рәсми исем Ақтөбе
Демоним актюбинец[1][2], актюбинка[2], актюбинцы[2], ақтөбелік һәм ақтөбеліктер
Дәүләт  Казакъстан
Нәрсәнең башкаласы Актүбә өлкәсе, Актүбә өязе[d][3], Актюбинский район[d], Актюбинский округ[d], Актюбинская губерния[d] һәм Актобе (городская администрация)[d]
Административ-территориаль берәмлек Актобе (городская администрация)[d]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Илек[d] һәм Сазды[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы аким Актобе[d]
Хөкүмәт башлыгы Шахаров, Асхат Берлешевич[d]
Идарә итүче орган Акимат Актобе[d]
Халык саны 387 807 (2015)[4]
Административ бүленеше 12-й микрорайон (Актобе)[d], 11-й микрорайон (Актобе)[d], Курмыш (Актобе)[d], Шанхай (Актобе)[d], Есет батыр (микрорайон)[d], Москва (Актобе)[d], Район Алматы[d] һәм Район Астана[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 225 ± 1 метр
Мәйдан 297,39 км²
Почта индексы 030000
Эмблема/тамгасы сурәте
Һәйкәлләр исемлеге Памятники Актобе[d]
Һавадан күренеш
Җирле телефон коды 7132
Номер тамгасы коды АЮ, D һәм 04
Карта
 Актүбә Викиҗыентыкта

«Нурдәүләт» комплексы
Актүбә үзәк мәчете

Актүбә (каз. Ақтөбе, рус. Актюбинск) — Казакъстанның көнбатышында, Европа өлешендә урнашкан шәһәр, Актүбә өлкәсенең мәркәзе. Илнең сәнәгый, эшлекле һәм мәдәни үзәкләренең берсе.

Актүбә Җаекның сул кушылдыгы — Илекнең сул ярында урнашкан.

  • Уртача еллык температура — +5,3 °C
  • Уртача еллык җил тизлеге — 2,4 м/с
  • Уртача еллык һава дымлылыгы — 68%
Актүбә климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 4,5 5,3 23,6 30,9 39,0 39,9 42,2 42,9 38,3 29,7 17,0 11,2 42,9
Уртача максимум, °C −8,1 −7,1 −0,4 13,3 22,0 28,2 29,9 28,3 21,7 12,1 0,7 −5,7 11,2
Уртача температура, °C −12,3 −11,9 −5,4 7,0 14,9 20,9 22,7 20,7 14,0 5,7 −3,2 −9,7 5,3
Уртача минимум, °C −16,5 −16,3 −9,8 1,4 7,9 13,4 15,6 13,5 7,4 0,6 −6,5 −13,6 −0,2
Абсолют минимум, °C −48,5 −45 −37 −18,9 −7,6 −0,9 4,1 0,7 −7,9 −26,3 −35 −41,5 −48,5
Явым-төшем нормасы, мм 25 23 26 31 34 35 29 27 19 27 28 29 333
Чыганак: Погода и климат

Тургай өлкәсенең Актүбә өяз шәһәренә 1891 елда Актүбә ныгытмасы урынында нигез салганнар. Ә ул исә 1869 елда барлыкка килде. Шәһәрдә татар бистәсе булды. XX гасырның башында шәһәр аша Ырынбур-Илецк-Актүбә-Кызылурда-Төркистан-Ташкәнт тимер юлы (1905 ел) үткән. 1932 елда шәһәр Актүбә өлкәсенең мәркәзе булган.

1959[5] 1970[6] 1979[7] 1989[8] 1999[9] 2009[9]
96 680 149 914 190 569 253 532 253 088 345 687

Шәһәрдә казакълар (68,72 %), руслар (19,58 %), украиннар (5,69 %), татарлар (2,21 %) һәм башка халыклар яшиләр. Халык исәбе 367 мең кеше тәшкил итә, ә шәһәр хакимияте буйсынган 5 авыл округының халкы белән — 416 мең кеше (2012).

2012 елның июль аенда шәһәрдә Татарстанның премьер-министры Илдар Халиков катнашуы белән республика сабантуе үткәрелде[10].

  1. (unspecified title)
  2. 2,0 2,1 2,2 Городецкая И. Л., Левашов Е. А. Русские названия жителей: Словарь-справочникМосква: Русские словари, 2003. — 363 бит — ISBN 978-5-17-016914-6
  3. Актюбинск // Энциклопедический словарьСПб: Брокгауз — Ефрон, 1905. — 956 бит
  4. http://pop-stat.mashke.org/kazakhstan-cities.htm
  5. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
  6. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
  7. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg1.php
  8. http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
  9. 9,0 9,1 Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Население Республики Казахстан (том 1) (PDF), archived from the original (PDF) on 2013-02-27, retrieved 2013-11-05 
  10. В Актобе открылся республиканский праздник «Сабантуй» с участием гостей из России 2012 елның 26 декабрь көнендә архивланган. (рус.)