Шәхсәй-вахсәй

Шәхсәй-вахсәй (фарсы теленнән) — ислам динендә шигый мөселманнар арасында таралган, Гашура көнне үткәрелүче кайгы белдерү (матәм) йоласы. Шигыйларның өченче имамы Хөсәеннең (620-680) үлеменнән соң, аның тарафдарларыннан башланып киткән үз-үзеңне газаплау күренеше. Йола Хөсәен үтерелгән көндә – мөхәррәм аеның унынчы көнендә (Гашура, Гашир көн)^[1] үткәрелә.

Йола исеме[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Үз-үзләрен газаплаучылар, кайгы белдереп: «Шах, Хөсәен, вах, Хөсәен!» - дип кычкыралар, шуннан кыскартылып, Европа телләренә, «шәхсәй-вахсәй» булып калган.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Б.э. 680нче елында, дүртенче хәлиф Галинең (599-661) кече улы Хөсәен (620-680), үзенә хәлифәлек дәгъвалап, Гыйракка юнәлгән вакытта, үзе һәм 73 тарафдары Кәрбала бистәсендә үтерелә. Шигый мөселманнар Хөсәенне дин өчен газап чигеп үлгән, дин юлында шәһит киткән изге дип саныйлар.

Йола[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Йола шигыйлар күпләп яшәгән илләрдә (Гыйрак, Иран, Һиндстан, Мьянма, Пакистан, Әфганстан, Лөбнан, Төркия, Лөбнан, Баһрәйн һ.б.) урамда, күп кеше катнашында уза. Фанатик шигыйлар, күп очракта руханиларга ялланган кешеләр, «Шах, Хөсәен, вах, Хөсәен !», дип кычкырып, күкрәкләренә йодрык белән сугалар, утлы күмер өстендә йөриләр, үзләрен чылбырлар белән кыйныйлар, кылыч яки пычак белән тәннәрен җәрәхәтлиләр, чөнки риваятьләр буенча Хөсәен тәненә 33 кылыч, 34 пычак ярасы алган, дип исәпләнелә.

Иран шаһы Риза Пәһләви (1878-1944) үзе ил белән идарә иткән чорда (1925-1941) урамнарда шәхсәй-вахсәй йоласын уздыруны тыя. Ләкин Ислам инкыйлабыннан соң әлеге тыю көчен югалта.