Калып:Baş bit/Tanılğan şäxes/12

Bu Tanılğan şäxes proyektı asbite.
Ğinwar | Fevral | Mart | Aprel | May | İyün | İyül | Avgust | Sentäber | Oktäber | Noyäber | Dekäber

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31

1

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (01.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

2

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (02.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

3

Musa Aqyeget (03.12.1864, Çanbar öyäzeneñ Qaybıl awılı, Penza gubernası, / Rusiä İmperiäse - 24.09.1923, İstanbul, Törkiä) — tatar ğälime, iqtisatçı, yazuçı. Penzadağı rus gimnaziäsen 1884 yılda yaxşı däräcä belän tämamlağan yäş yeget, Mäskäw, bulmasa Qazan universitetı na uqırğa kerergä teli. Ğärizaları qabul itelmägäç, nätiçädä 1891 yılda İstanbulda yuğarı belemen alıp, iqtisad häm rus tele uqıtuçısı, şulay uq tamojnya cawaplı xezmätkäre bularaq eş itä. 1886 yılda Qazanda bastırılğan “Xisametdin menla” poveste tatar ädäbiäteneñ formalaşuında berençe yul kürsätüçe äsär dip sanala. Üzgärtü

4

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (04.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

5

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (05.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

6

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (06.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

7

Firdäwes Ğäripova (07.12.1941, TASSRnıñ Döbyaz rayonı Qodaş awılı, RSFSR, / SSRB - 4.11.2014, Tatarstan Respublikası başqalası Qazan, Rusiä Federatsiäse) — tatar tel belgeçe. Tatar onomastikası, toponimikası häm gidronimiäse ölkälären öyrängän, pedagoglar äzerlägän oluğ ğalimä. Filologiä fännäre doktorı (1992), prafisır (1993). Tatarstannıñ häm Rusiäneñ atqazanğan fän eşleklese (1995, 2003). Üzgärtü

8

Märziä Dawıtova (08.12.1901, Ästerxan gubernası administrativ üzäge Ästerxan şähäre, / Rusiä İmperiäse - 6.1.1962, / Azärbaycan SSR başqalası Baqı şähäre, / SSRB ) — sovet aktrisası, SSRBnıñ xalıq artistı. Xezmät yulın 1917 yılda Ästerxan tatar drama teatrı säxnäsendä başlıy. Äzeri aktörı bulğan ire Abbas-Mirza Şärifzadä Stalin zolımı qorbanı buluğa qaramastan, berniçä tapqır Azärbaycan Yuğarı şurasına deputat bulıp saylana. SSRB däwlät büläge - Stalin isemendäge premiäse iäse. Üzgärtü

9

Mars İdelbaev (09.12.1945, Başqort ASSRnıñ Baymaq rayonı İşbirde awılı, RSFSR, / SSRB) — yazuçı, filologiä ğälime. 1983 yıldan üzeneñ alma-materında eşli, filologiä fännäre doktorı (2001), prafisır. BR atqazanğan mäğärif xezmätkäre (1995). R.Ğäripov premiäse laureatı (2006). Üzgärtü

10

Ülmäsqol Şakirov (10.12.1922, Böre öyäze Asaw awılı, Başqort ASSR, RSFSR, / SSRB - 20.08.1998, Baltaç rayonı Asaw awılı, Başqortstan, Rusiä Federatsiäse) — Sovetlar Berlege qaharmanı, udmurt. Böyek Watan suğışı başlanuğa 18 yäştä Qızıl Ğäskär saflarına alına. 1944 yılda Belarusiäne azat itü öçen bäreleşlärdä qılğan batırlıqları säbäple büläklänä. 7 sıynıf betergän kileş, demobilizatsiädän soñ kolxoz başlığı, mäktäptä fizkultura uqıtuçısı bularaq eşli. Üzgärtü

11

Andrey Makareviç, 2007 yıl Andrey Makareviç (рус. Андрей Вадимович Макаревич) (11 dekäbr 1953, Mäskäw) - Sovet häm Räsäy cırçısı, muzıkantı, şağire, rässame, prodüsere, rok-törkeme "Maşina Vremeni" citäkçese, Atqazanğan Räsäy artistı (1991), Xalıq Räsäy artıstı (1999) A. Makareviç 11 dekäbrendä 1953 yılda Mäskäwdä tuğan. Ätise Vadim Makareviç (belorus-polyak milläte) - Böyek Watan suğışınıñ veteranı, suğış ğäribe, Karel frontında qatnaşuçı, suğıştan soñ näqeşçe häm uqıtuçı bulıp eşlägän. Änise Ninä Makarevıç (Şuylovıç, yähüd milläte) - tabibä (ftiziätr) bulıp eşlägän. Üzgärtü

12

Ädiä Sitdıyqova (12.12.1913, Sarapul öyäze Mordıbi awılı, Noqrat gubernası, / Rusiä İmperiäse - 29.05.2000, Başqortstan başqalası Ufa şähäre, Rusiä Federatsiäse) — rässam. 1937 yılda RSFSR sänğät fondınıñ Ufadağı ostaxanälärenä täräzä yuuçı bulıp eşkä urnaşa, şunda eşläwçe rässamnarnıñ xezmätlären öyränep, qulına pumala ala. BASSR atqazanğan, xalıq rässamı. Salawat Yulayev premiäse laureatı. Anı «Başqortstan Sezannı» dip yörtälär. Üzgärtü

13

Henrix IV (13.12.1553, Po, / Navarra patşalığı - 14.05.1610, Parij, Frantsuz imperiäse) — Burbonnar näselennän / Navarra patşalığı häm / Frantsiä patşalığı patşası. Änise anı protestantlıq ruxında tärbiyäli. Protestantlar belän katoliklarnı tatulaştırır öçen Karl IX señlese Margarita Valua ğa öylänä. Varfolomey tönendäge suyışta isän qalğan Henrix berniçä tapqır din alıştıra. Katoliklıqnı qabul itkäç, Nant färmanın imzalawınnan soñ Hugenotlar suğışların tuqtatuğa ireşä. Üzgärtü

14

Tixo Brage (14.12.1546, Skania provintsiäsendäge Knutstorp qäğäse, Daniä, / Daniä-Norvegiä berlege - 24.10.1601, / Bohemiä patşalığı başqalası Praga şähäre, / Habsburg monarxiäse, / İzge Rim imperiäse) — daniäle astronomiä ğälime. Awrupada berençelärdän bulıp tögäl astronomik küzätülär alıp bara başlıy, bu qıytğadan kürengän yoldızlar katalogın tözi. Üzgärtü

15

Märyam Wälieva (15.12.1917, Layış öyäze Biektaw awılı, Qazan gubernası, RSFSR - 17.04.1998, Biektaw rayonı Konstantinovka awılı, Tatarstan Respublikası, Rusiä Federatsiäse) — berençe tatar traktorçı-qızlardan berse.. Repressiälängän mulla qızı. 24 yıl däwamında aldınğı traktorçılar brigadasın citäkli. Küp tapqır kommunistlar firqäsı çaralarında qatnaşqan delegat. Üzgärtü

16

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (16.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

17

Covanni Pierluici da Palestrina (17.12.1525, Palestrina - 02.02.1594, Rim, / Papalar däwläte) — italian kompozitorı. Renessans däwereneñ iñ böyek polifonistlarınnıñ berse. Rim muzıkal mäktäbeneñ iñ kürenekle wäkile. Üzgärtü

18

Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (18.12.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü

19

Edit Piaf (18.12.1915, Parij, İl-de-Frans regionı - 10.10.1963, Gras, Alp-Maritime departamentı, Frantsiä) — cırçı, aktrisa. 2 yäştä yätim qala, 3 yäştä suqır ikäne açıqlana. Parij uramnarında cırlap üsä. 1935 yıl közendä kabareda cırlıy başlawınnan soñ tanıla başlıy. Şarl Aznavur häm küp başqa yäş cırçılarınıñ karyerasında zur rol uynıy. Üzgärtü

20

Ferdinand Büisson (20.12.1841, Parij - 16.02.1932, Waz departamentınıñ Thieuloy-Saint-Antoine kommunası, Frantsiä) — frantsuz möğallime, säyäsätçe. Keşe xoquqları, xalıqara duslıq häm tınıçlıq tarafdarı, patsifist. Universitet professorı, Parijnıñ 17 rayonındağı yätimnär yortı, soñraq şähärneñ bar urta mäktäpläre mödire. Frantsuz dönyawilıq xäräkäteneñ kürenekle wäkile. Tınıçlıq öçen Nobel premiäse laureatı. Üzgärtü

21

Mixeil Saakaşvili (21.12.1967, / Görci SSR başqalası Tbilisi, / SSRB) — görci çığışlı Görcistan häm Ukraina säyäsätçese. Sovet ğäskärdäge xärbi xezmäten Borıspil hawa alanında çik saqçısı bularaq uza, Kievtağı Taras Şevçenko isemendäge universitetınıñ xalıqara mönäsäbätlär fakultetın tämamlıy. Östämä belemne AQŞta häm Frantsiädä ala. 1995 yılda Eduard Şevardnadze firqäsennän parlamentqa saylana, 2001 yılda Berdäm Xalıq Frontı isemle säyäsi firqäsen buldıra. "Gölçäçäk inqıylabı"nıñ citäkçeläreneñ berse, Görcistannıñ öçençe prezidentı. Yevromäydannı yaqlıy, Ukrainanıñ Ädis ölkäse ğämäldäge gubernatorı. Üzgärtü

22

Djakomo Puççini (22.12.1858, Lukka qalası, / Toskana böyek gertsoglığı - 22.11.1924, Brüssel şähäre, Belgiä) — italian opera kompozitorı. Fortunato Maci muzıka mäktäbendä, Milan konservatoriäsendä uqığan. Muzıkada "verizm" yünäleşeneñ kürenekle wäkile. Üzgärtü

23

Akihito (23.12.1933, Tokio, / Yapunstan imperiäse) — Yaponiäneñ ğämäldäge imperatorı. Xäzer ul dönyada berdänber idärä itüçe imperator bulıp tora, üz dinastiäsendä 125-nçe. Biologiä häm ixtiologiä belän mawığa. Üzgärtü

24

Файл:С.Романова.jpg Svetlana Romanova (24.12.1952, Potsdam okrugı üzäk qalası Potsdam, Alman Demokratik Cömhüriäte) — / SSRB häm Rusiä Federatsiäse drama artistı. 1995 yıldan birle V. Qaçalov isemendäge Qazan Zur drama teatrı artistı. Qazan däwlät mädäniät institutında uqita. Tuqay büläge häm küp başqa mökäfätlär iäse. İre Aleksandr Slavutskiy - tanılğan rejissör, ulı İlya - artist. Üzgärtü

25

Morad Rämzi (25.12.1855, Minzälä öyäze Älmät awılı, Irınbur gubernası, / Rusiä İmperiäse - 2.04.1934, İli Qazax ölkäseneñ Çöçäk qalası, / Könçığış Törkistan yäki Şeñcan, Qıtay Cömhüriäte) — möselman törki mäğrifätçese. Qor'än xäfizı — Qazan, Cayıq, Taşkent häm Mädinädä belem ala; Taşkent, Mäkkä häm Çöçäktä uqıta. Sufiçılıq belän qızıqsına, tärcemälär yasıy, tatar tarixı buyınça arxiv materiallarnı tuplıy. Üzgärtü

26

İsxaq Qazakov (26.12.1876, Qazan gubernası administrativ üzäge Qazan, / Rusiä İmperiäse - 16.10.1939, TASSR administrativ üzäge Qazan, RSFSR, / SSRB ) — tatar ictimaği eşleklese, säyäsätçe. Uqıtuçılıq hönären üzläşterep, mäktäp mödire däräcäsenä ireşä. VKP(b) äğzalığına kerä, Täteştä gazeta möxärrire bularaq eşli. Watandaşlar suğışı çorınnan idäräçelek eşlärendä qatnaşa, TASSR üseşenä zur öleş kertä. Üzgärtü

27

Marlen Ditrix (27.12.1901, / Brandenburg provintsiäseneñ Şöneberg qalası, / Prussiä patşalığı, / Alman imperiäse - 6.05.1992, Parij, Frantsiä) — alman cırçısı häm kino yoldızı. Skripka uynawın hönär bularaq öyränä, tik beläzek buının zıyanlatu arqasında xıyalınnan waz kiçergä mäcbür bula. Berlin häm Venada teatr häm kino artistı bularaq eşli başlıy. 1930 yıldağı Zäñgär Färeştä (alm. Der blaue Engel) filmındağı kabare cırçısı rolendağı çığışı kitergän xalıqara tanıluı arqasında Holliwud kinostudiäläre tarafınnan täqdimnär ala başlıy häm AQŞqa küçä. Üzgärtü

28

Näbilä Wälitova (28.12.1928, Başqort ASSRnıñ Bäläbäy kantonı Sıyırışbaş awılı, RSFSR, / SSRB - 11.10.2006, Voronej ölkäse başqalası Voronej şähäre, Rusiä Federatsiäse) — balet artistı, möğällim, baletmeyster. Leningrad xoreografiä uquxanäsen tämamlağaç, Başqort opera häm balet teatrında solist bularaq eşli başlıy. Voronej opera häm balet teatrına küçkäç, cirle kölliätendä uqıta başlıy. Teatr baş baletmeysterı, soñraq balet sänğät citäkçese bulıp eşli. Üzgärtü

29

Djeyms Preskott Djoul (29.12.1818, Lankaşir graflığı Salford qalası - 11.10.1889, Çeşir graflığı Seyl qalası, Angliä, Böyekbritaniä) — ingliz fizika ğalime. Balaçağınnan elektr belän qızıqsına. Üskäç, ğailäläre totqan sıra peşerü şirkatendäge bu yörtkeçen elektr yörtkeçe belän almaştıru mömkinlegen tikşerä başlıy. Ğomumi energiä saqlanu qanunın açıp, termodinamika üseşenä zur öleş kertkän. Üzgärtü

30

Daniä Agişeva (30.12.1980, / Üzbäk SSR başqalası Taşkent, / SSRB) — tatar millätle Rusiä Federatsiäse kino artistı. Mäskäw däwlät universitetınıñ roman-alman bülegen tämamlıy. Mäskäwdä ere reklama agentlığında eşli. Biü belän şöğellänä. Üzgärtü

31

Sir Aleks Fergüson (31.12.1941, Glazgo, Şotlandiä, Böyekbritaniä) — şotland futbolçısı, trener. 16 yäştä tuğan şähäreneñ Queen's Park häwäskär futbol taqımında forward bularaq çığışlar yasıy başlıy. 26 yıl däwamında Mançester Yunaytednı citäkli (1986-2013). 1999 yılda Yelizaveta II malikäse Fergüsonnı fidaqärlekkä kertkän. Üzgärtü