Беларус Халык Республикасы
| Беларус Халык Республикасы белар. Белару́ская Наро́дная Рэспу́бліка • республика (9 март 1918 — 3 декабрь 1918) • сөргендәге хөкүмәт (1918 ел ахырыннан) | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Гимн «белар. Ваяцкі марш» (Гаскәри марш) | |||||||||
| Башкала | Минск (Вильно) | ||||||||
| Зур шәһәрләр | Гродно, Белосток, Брест, Пинск, Мозырь, Гомель, Брянск, Могилёв, Смоленск, Витебск, Полоцк | ||||||||
| Тел(ләр) | беларус, поляк, идиш, рус | ||||||||
| Рада рәисе | |||||||||
| - 1918 | Иван Середа | ||||||||
| - 1918—1919 | Язеп Лёсик | ||||||||
| Тарих | |||||||||
| - 1917 | Үзәк Рада төзелү | ||||||||
| - 1917 | Бөтенбеларус корылтае | ||||||||
| - 1918 | Интервенция, Минскины оккупацияләү | ||||||||
| - 1918 | 1нче Устав грамотасын кабул итү. Халык сәркатибәтен (хөкүмәт) төзү | ||||||||
| - 1918 | Брест солыхы | ||||||||
| - 1918 | 3нче Устав грамотасые кабул итү. БХР бәйсезлеген игълан итү | ||||||||
| - 1918 | Кызыл гаскәрнең Минскины алуы | ||||||||
| - 1918-1919 | БХР җитәкчелеге Гроднода | ||||||||
| - 1919 | БХР хөкүмәте Минскига кайта (Польша кул астында) | ||||||||
| - 1919 | Кызыл гаскәр Минскины ала. БХР хөкүмәте мөһаҗирлектә | ||||||||
| - 1920 | Булак-Балахович гаскәре җиңелә | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
Беларус Халык Республикасы (белар. Белару́ская Наро́дная Рэспу́бліка, БХР) — 1918 елның мартында игълан ителгән дәүләт.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
.jpg)
_building_(1918).jpg)
1917 елның декабрендә Минскида узган Бөтенбеларус корылтаенда халык республикасы булдыру фикере беренче мәртәбә яңгырый. Корылтай Көнбатыш фронтның Халык Комиссарлары Шурасы тарафыннан куып таратыла.
1918 елның февралендә Кызыл гаскәр Минскидан чигенгәч, Бөтенбеларус корылтае Радасының башкарма комитеты үзен Беларусдәге вакытлы хакимият итеп игълан итә (21 февральдә кабул ителгән 1нче Устав грамотасы нигезендә) һәм Иосиф Воронко җитәкчелегендә Халык сәркатибәте (хөкүмәт) төзи.
25 мартта кабул ителгән 3нче устав грамотасы нигезендә, Беларус «бәйсез һәм ирекле дәүләт» итеп игълан ителә.
1918 елның 11 октябрендә Беларуснең вакытлы конституциясе кабул ителә.
Алмания, соңыннан Польша оккупациясе һәм 1917-1922 еллардагы Ватандашлар сугышы шартларында дәүләтнең эшлекле хакимият органнары төзелә алмый. БХР җитәкчелеге мәгариф һәм мәдәният өлкәсен генә кайгырта ала.
1919-1920 елларда Беларус Халык республикасын Алмания, Латвия, Литва, Эстония, Чехословакия, Болгария, Финляндия, Төркия таный.
Җитәкчелектә Көнбатыш (Алмания, Польша) тарафдарлары булган Р. Скирмунт, П. Алексюк, И. Середа, П. Кричевский, Я. Лёсик, Көнчыгыш (Россия) тарафдарлары булган А. Смолич, А. Луцкевич кебек сәясәтчеләр була.
1920 елда Беларусдә Советлар хакимияте урнашкач, Беларус Халык Республикасы җитәкчелеге Вильнага мөһаҗирлеккә китә.
Ватандашлар сугышы тәмамлангач, ССРБ яңа икътисади сәясәткә йөз тоткач, ССРБда милли-мәдәни корылыш башлангач, БХР җитәкчелегендә совет тарафдарлары позициясе көчәя.
1925 елның октябрендә Берлинда узган Бөтенбеларус сәяси конференциясендә Беларус Халык Республикасының бетерелүе турында игълан ителә. А. Смолич, В. Ластовский, А. Цвикевич, Я. Лёсик һ. б. сәясәтчеләр Беларус ССРга кайталар. БХР Радасы президиумы рәисе П. Кричевский һәм аның урынбасары В. Захарко БССРны танымыйлар һәм, БХР дәүләт мөһерен һәм архивын үзләрендә саклаган хәлдә, мөһаҗирлеккә Праһада калалар.
Беларус Халык Республикасы Радасы, Беларус бәйсезлек алып, Александр Лукашенко хакимияткә килгәч, аның сайлануын танымый һәм сөргендәге хөкүмәт булуын дәвам итә.
БХР символлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
БХР маркасы. 10 грош
БХР маркасы. 25 грош
БХР маркасы. 3 сум
БХР маркасы. 2 сум
Булак-Балахович гаскәре маркасы (Латвия). 50 тиен
БХР чоры әләме
БХР чоры открыткасы
БХР чоры рәсеме. Гербның үзәк калканы
,_Stamp_of_Belarusian_People%27s_Republic.jpg)
,_Stamp_of_Belarusian_People%27s_Republic.jpg)
.jpg)
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Большая российская энциклопедия. В 30 томах. Том 3 (Ба-Бо). М.: НИ БРЭ, 2005. ISBN 978-5-85270-331-1
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Игнатенко И. М. Октябрьская революция и самоопределение Белоруссии. Минск, 1992.
- Платонов Р. П., Сташкевич Н. С. Тернистый путь к свободе. «Неман», 1992, № 10-11.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Rada of the Belarusian Democratic Republic. Official website(ингл.)
- Шестнадцать книг о БНР: предложение от Arche. «Наша Нiва», 21.02.2018