Эчтәлеккә күчү

Смоленск

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Смоленск latin yazuında])
Смоленск
рус. Смоленск
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 863[1]
Сурәт
Дәүләт  Россия
Нәрсәнең башкаласы Смоленск өлкәсе, Беларус Совет Социалистик Республикасы, Смоленск районы, Смоленск гөбернәсе, Көнбатыш өлкә[d], Смоленск кенәзлеге һәм Западная коммуна[d]
Административ-территориаль берәмлек Смоленск өлкәсе
Сәгать поясы UTC+03:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Днипро
Хөкүмәт башлыгы Новиков, Александр Александрович[d][2]
Халык саны 312 896 (1 гыйнвар 2023)
Административ бүленеше Ленинский район[d], Заднепровский район[d] һәм Промышленный район[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 254 метр[3]
Кардәш шәһәр Һаген, Тюль (Франция), Киреч, Тырговиште[d], Вудсток (Джорджия) һәм Калуга
Бүләкләр
Мәйдан 166,35 км²[4]
Почта индексы 214000–214999
Рәсми веб-сайт smoladmin.ru(рус.)
Беренче язма телгә алу 863
Җирле телефон коды 4812
Шәрәфле ватандашлар төркеме [d]
Монда җирләнгәннәр төркеме [d]
Объектның күренешләре өчен төркем [d]
Карта
 Смоленск Викиҗыентыкта

Смоле́нск (рус. Смоленск) — Россиядә, аның Европа өлешенең көньяк-көнчыгышында урнашкан шәһәр, Смоленск өлкәсенең үзәге, Днепр елгасы буена урнашкан. Герой шәһәр.

Смоленскида Днепр елгасы

Смоленск Днепр елгасы өстендә, Смоленск калкулыгында, Мәскәү шәһәреннән 417 километр көньяк-көнбатышрак урнаша.

Смоленск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 9,3 9,0 17,5 28,0 30,2 31,2 34,4 37,2 29,5 24,8 14,6 9,0 37,2
Уртача максимум, °C −3,8 −3,4 2,1 11,2 18,0 21,0 23,1 21,7 15,8 9,0 1,3 −2,8 9,4
Уртача температура, °C −6,2 −6,4 −1,5 6,4 12,6 15,9 17,9 16,2 10,8 5,3 −0,9 −5,2 5,4
Уртача минимум, °C −8,9 −9,6 −4,9 1,9 7,3 10,9 12,9 11,5 6,7 2,2 −3,2 −7,6 1,6
Абсолют минимум, °C −37,9 −36,8 −28,1 −19,8 −5,4 −0,7 4,4 0,3 −4,4 −12,8 −24,8 −35,2 −37,9
Явым-төшем нормасы, мм 49 42 42 38 61 87 90 85 70 66 58 51 739
Чыганак: [1]

Смоленск халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

Россия XI гасыр

Смоленск беренче тапкыр «Повесть временных лет» елъязмасында 862 елда кривичлар кабиләсе үзәге буларак телгә алына.

882 елны Кенәз Олег Смоленск, Любеч һәм Киевны алды. Киевны Борынгы рус дәүләтенең башкаласа дип белдерде.

XII гасырданСмоленск кенәзлеге үзәге.

1404 елданБөек Литва кенәзлеге составында.

1514 елда Василий III җитәкчелегендәге Мәскәү гаскәре шәһәрне ала һәм ул Бөек Мәскәү кенәзлеге составына күчә. 1611 елда, ике еллы камалыштан соң, шәһәргә поляк гаскәрләре керәләр. Руслар тарафыннан кайтару омтылышлар (16151617, 1634) уңышсызлыкка очраганнар.

1654 елданРоссия составында. 1708 елданСмоленск губернасы үзәге.

1812 елда Смоленск тирәсендә Смоленск сугышы узган.

18681870 елларда шәһәр аша баручы РигаОрёл һәм МәскәүБерис тимер юллары төзелә.

1919 елның 1 гыйнварында Смоленскида Совет Социалистик Белорусия Республикасы игълан ителә һәм бер атна эчендә Смоленск аның башкаласы булып тора — 8 гыйнварда ССБР хөкүмәте Смоленскидан Минскига күчә.

1940 елда Смоленск тирәсендә Катынь атышы булган.

2010 елның 10 апреленда Смоленск янында булган авиаһаләкәт нәтиҗәсендә Польша президенты Лех Качиньский вафат була.

Смоленск кенәзләре

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Смоленск Киев Русе составында:

Район исеме Халык саны
(мең кеше)
Мәйдан
(гектар)
Мәгълүмат
1 Заднепровский районы 91,42 10 141
2 Промышленный районы 130,12 5 000
3 Ленин районы 105,323 2 371
Халык саны
1811[5]1840[5]1856[5]1863[5]1897[6]1913[5]1914[5]1923[5]1926[6]1931[5]
12 40011 000920023 10047 00073 10074 10063 70079 00086 500
1939[6]1956[7]1959[8]1962[5]1967[5]1970[9]1973[5]1976[5]1979[10]1982[5]
157 000131 000147 196164 000196 000210 779234 000279 000276 402316 000
1986[5]1989[11]1992[5]1996[5]1998[5]2000[5]2001[5]2002[12]2003[5]2004[13]
334 000341 483351 600355 700355 900353 400350 600325 137325 100322 000
2005[5]2006[5]2007[5]2008[5]2009[13]2010[6]2011[5]2012[14]2013[15]2014[16]
319 300317 900317 700316 500316 000327 000326 900329 944330 970330 961
2015[17]
330 049

Шәһәрнең башлыгы — шәһәр башлыгы. Бу вазыйфаны Александр Данилюк башкара.

Күренкле урыннары

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Собор тау храмнары

Смоленск шәһәренең иң билгеле урыны булып Успенский соборы тора.

  • Шәһәрдә Россия авиация сәнәгатенең очкычлар чыгару ("СмАЗ") предприятиесе эшләп килә. Советлар Союзында спорт Як-18Т һәм пассажирлар Як-42 очкычларның серияләп җыелар.

Тимер юл транспорты

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Смоленсктә тимер юл вокзалы бар: (Праһа, Берис, Минск, Варшава, Калининград, Гомель, Мәскәү)

Автомобиль транспорты

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мәскәү — М1 «Беларусь» (Мәскәү — Смоленск — Белорусия белән чиге)

Автобус станциясе.

Танылган шәхесләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. http://www.smoladmin.ru/o-smolenske/obschaya-informaciya/
  2. https://web.archive.org/web/20230810233542/https://www.smoladmin.ru/administraciya-goroda/rukovodstvo/novikov-aleksandr-aleksandrovich/
  3. https://it-ch.topographic-map.com/map-4x3stp/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9-%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3-%D0%A1%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA/?zoom=18&center=54.78021%2C32.04409&popup=54.78027%2C32.04446
  4. http://www.gks.ru/scripts/db_inet2/passport/table.aspx?opt=667010002006200720082009201020112012
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 5,19 5,20 5,21 5,22 5,23 5,24 Народная энциклопедия «Мой город». Смоленск. әлеге чыганактан 2013-10-27 архивланды. 2013-10-27 тикшерелгән.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2013-08-17 архивланды. 2013-08-17 тикшерелгән.
  7. Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. әлеге чыганактан 2013-10-26 архивланды. 2013-10-26 тикшерелгән.
  8. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  9. Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  10. Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  11. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. әлеге чыганактан 2011-08-22 архивланды.
  12. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
  13. 13,0 13,1 4.13. Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2014-05-01 архивланды. 2014-05-01 тикшерелгән.
  14. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. әлеге чыганактан 2014-05-31 архивланды. 2014-05-31 тикшерелгән.
  15. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). әлеге чыганактан 2013-11-16 архивланды. 2013-11-16 тикшерелгән.
  16. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. әлеге чыганактан 2014-08-02 архивланды. 2014-08-02 тикшерелгән.
  17. Оценка численности населения Смоленской области на 1 января 2009-2015 годов
  18. Томск и Смоленск стали городами-побратимами(үле сылтама)
  19. Тум и Смоленск стали городами-побратимами(үле сылтама)

Тышкы сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]